İklim değişikliği soğuk hava kaynaklı ölümleri artırıyor

Araştırmacılar, soğuk havaya bağlı ölümlerin sayısının son yıllarda iki kattan fazla arttığını söylüyor

ABD'nin Illinois eyaletinde havaların aniden soğuduğu Wheeling'de sıkı giyinmiş bir kadın, kaldırımda yürüyor. Yeni araştırmada soğuk havalarla ilişkili ölümlerin 1990'lardan bu yana arttığı bulundu (Nam Y. Huh/AP)
ABD'nin Illinois eyaletinde havaların aniden soğuduğu Wheeling'de sıkı giyinmiş bir kadın, kaldırımda yürüyor. Yeni araştırmada soğuk havalarla ilişkili ölümlerin 1990'lardan bu yana arttığı bulundu (Nam Y. Huh/AP)
TT

İklim değişikliği soğuk hava kaynaklı ölümleri artırıyor

ABD'nin Illinois eyaletinde havaların aniden soğuduğu Wheeling'de sıkı giyinmiş bir kadın, kaldırımda yürüyor. Yeni araştırmada soğuk havalarla ilişkili ölümlerin 1990'lardan bu yana arttığı bulundu (Nam Y. Huh/AP)
ABD'nin Illinois eyaletinde havaların aniden soğuduğu Wheeling'de sıkı giyinmiş bir kadın, kaldırımda yürüyor. Yeni araştırmada soğuk havalarla ilişkili ölümlerin 1990'lardan bu yana arttığı bulundu (Nam Y. Huh/AP)

Yeni bir araştırmaya göre, büyük kısmı mevsimin en soğuk havalarından bazılarına hazırlanan ABD'de soğuğa bağlı ölümlerin sayısı 1990'ların sonlarından bu yana artıyor.

Verilere göre soğuk havaya bağlı ölümler 1999'la 2022 arasında iki kattan fazla artarken, en büyük artış 31 kişinin öldüğü 2016'dan sonra gerçekleşti.

Araştırmanın lideri Michael Liu, perşembe günkü sosyal medya gönderisinde, "Küresel ısınma bağlamında haklı olarak sıcaklığa odaklanılıyor ve birçok çalışma sıcaklığa bağlı ölümlerde büyük artışlar olduğunu açığa çıkardı. Bununla birlikte, iklim değişikliğinin daha aşırı kış olaylarıyla da ilişkili olduğuna dair yeni kanıtlar ortaya çıkıyor" diye açıkladı.

Sözkonusu bulgular cuma günü JAMA Network adlı akademik dergide yayımlandı.

Yazarlar, soğuğun altta yatan ya da katkıda bulunan bir neden olarak kaydedildiği ölüm belgelerini analiz etmek için Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nden alınan verileri kullandı. 1999'la 2022 arasındaki 63 milyondan fazla ölümün 40 binden fazlasında altta yatan veya katkıda bulunan neden olarak soğuk yer alıyor.

Araştırmacılar, veri eksikliği nedeniyle ölümlerin eksik sayılmış olabileceğini belirtti.

Araştırmaya dahil edilen yıllar arasında soğuğa bağlı ölüm oranlarında yıllık yüzde 3,4'lük bir artış vardı. Soğuğa bağlı ölümlerde erkeklerin oranı kadınlara kıyasla daha fazla.

Liu, neredeyse tüm gruplarda önemli artışlar görülse de ölümlerin siyah, Amerikan Yerlisi ve Alaska Yerlisi yetişkinler ve 75 yaş üstü kişiler arasında en yüksek olduğunu belirtti. Yaşlı yetişkinlerin kronik rahatsızlıkların yaygınlığı ve vücut ısısını sabit tutma becerilerinin sınırlılığı nedeniyle daha savunmasız olduğunu belirten araştırmacılar, siyahlar, Amerikan Yerlileri ve Alaska Yerlileri için yapısal risk faktörlerinden bahsetti.

Araştırmacılara göre bu artış, halk sağlığı müdahalelerini ve savunmasız nüfuslar için ısınma merkezlerine erişimin iyileştirilmesini gerektiriyor.

Çevre Koruma Ajansı'na göre, son yıllarda ABD'de kış aylarındaki ölüm oranları kış dışı aylara kıyasla yüzde 8 ila 12 daha fazla. Ölüm oranları genellikle kırsal bölgelerde daha yüksek.

Liu, "Bu bulgular küresel ısınmanın aciliyetini ve sağlık üzerindeki etkilerini hafif göstermemeli, aksine toplumlarımızı ve savunmasız nüfusları bu kış mevsiminde soğuğa maruz kalmaktan korumayı da (örneğin ısınma merkezlerine erişim) unutmamamız gerektiğini hatırlatmalı" dedi.

Evsizlik ve madde bağımlılığı gibi diğer faktörlerin yanı sıra, iklim değişikliğinin tetiklediği ekstrem kış hava olaylarının daha sık görülmesi de bu artışta muhtemel bir katalizör olabilir.

bhn
Yetkililer bu hafta Maine'de 911'i arayarak uzuvlarının donduğunu söyleyen bir yürüyüşçüyü kurtardı. Soğuğa bağlı ilk ölümlerden bazıları Maryland'de bildirildi (New Hampshire Fish and Game)

İklim değişikliği nedeniyle kışlar ısınırken, aynı zamanda daha fazla aşırı soğuk görülüyor.

Bu bulgular, mevsimin soğukla bağlantılı ilk ölümlerinin yaşandığı bir dönemde ortaya çıktı. Perşembe günü Maine'de 28 yaşındaki bir adam 911'i arayarak uzuvlarının donduğunu söyledikten sonra kurtarıldı.

Yaklaşık son iki yılın en soğuk havası bu hafta sonu ABD'nin doğusuna ve kuzeydoğusuna yerleşirken New York'ta Mavi Kod verildi. Bu, akşam 4'le sabah 8 arasında sıcaklığın 0 derece ya da altına düşmesi halinde devreye sokuluyor.

Independent Türkçe



Laboratuvarda yumurta geliştirme yöntemiyle ilk bebek dünyaya geldi

Fertilo yöntemiyle doğan ilk canlı bebek, Peru'da dünyaya geldi (Gameto)
Fertilo yöntemiyle doğan ilk canlı bebek, Peru'da dünyaya geldi (Gameto)
TT

Laboratuvarda yumurta geliştirme yöntemiyle ilk bebek dünyaya geldi

Fertilo yöntemiyle doğan ilk canlı bebek, Peru'da dünyaya geldi (Gameto)
Fertilo yöntemiyle doğan ilk canlı bebek, Peru'da dünyaya geldi (Gameto)

Yumurtaları annenin vücudunun dışında geliştiren yeni yöntemin kullanıldığı ilk doğum gerçekleşti. Tekniğin arkasındaki şirket, tüp bebek tedavisine daha rahat ve ucuz bir alternatif sunduklarını söylüyor.

1978'de tüp bebek tedavisiyle ilk çocuk dünyaya geldiğinden beri bu teknik yaygın bir şekilde kullanılıyor. 

Tüp bebek tedavisinde anne adayları, 10-14 gün boyunca kendilerine hormon enjekte ediyor. Bu sayede gelişen yumurtalar daha sonra hastadan alınarak laboratuvarda dölleniyor ve rahme yerleştiriliyor. 

Başarı şansı yaklaşık yarı yarıya olan bu yöntem bugüne kadar çocuk sahibi olmakta zorlanan pek çok çifte yardım etti. 

Ancak hormon alınmasını gerektirdiği için birtakım sorunları da beraberinde getiriyor. Mide bulantısı ve şişkinlik gibi yan etkilerin yanı sıra yumurtalıklarda ağrılı şişmeye neden olan ovaryan hiperstimülasyon sendromuna da yol açabiliyor. 

Ayrıca başarılı sonuç elde edilmediğinde aynı süreçten tekrar geçmek fiziksel, duygusal ve ekonomik açıdan zorlayıcı olabiliyor. 

Üreme sağlığı alanında geçmişi olan doktor Dina Radenkovic ve araştırmacı Martin Varsavsky, bu sıkıntıların üstesinden gelecek bir yöntem geliştirmek üzere Gameto adlı biyoteknoloji şirketini kurdu.

ABD merkezli şirket, tüp bebeğe alternatif olarak Fertilo adını verdiği ve kök hücrelere dayanan yeni bir yöntem buldu. 

Fertilo'da yumurtaların vücut dışında geliştirilerek hormon alımının azaltılması amaçlanıyor. Hormon iğneleri iki-üç gün boyunca yapıldıktan sonra henüz olgunlaşmayan yumurtalar anne adayının vücudundan alınıyor.

Daha sonra olgunlaşmamış yumurtalar, kök hücrelerden türetilen "yumurtalık destek hücreleri"yle bir araya konarak laboratuvarda geliştiriliyor.

Şirket, yumurtaların doğal olgunlaşma sürecini taklit eden işlemin daha hızlı olduğunu savunuyor. Ayrıca yapılan iğne sayısının yüzde 80 azalmasıyla yan etkilerin hafiflediğini öne sürüyor. 

Gameto, 16 Aralık'ta yaptığı açıklamada Fertilo yoluyla döllenen ilk canlı bebeğin Peru'da doğduğunu duyurdu. 

İsmi açıklanmayan anne, "Fertilo yöntemi, geleneksel yaklaşımlar yerine tercih ettiğim bir seçenek oldu" diyerek ekliyor:

Daha az enjeksiyon ve daha nazik bir yumurta toplama süreciyle, son derece kişisel bir yolculukta bana umut ve güvence verdi.

Bu doğumdaki Fertilo işleminden sorumlu olan Dr. Luis Guzmán da "Yumurtaların minimum hormonal müdahaleyle vücut dışında olgunlaştırılabilmesi, ovaryan hiperstimülasyon sendromu gibi riskleri önemli ölçüde azaltıyor ve yüksek hormon dozlarının yol açtığı yan etkileri hafifletiyor" diyor. 

New York'taki bir üreme kliniğinde çalışan Dr. Brian Levine ise hormon tedavisinin birkaç gün sürmesinden dolayı yeni yöntemin masrafları da azaltacağını düşünüyor.

Fertilo'nun kullanımı halihazırda Peru, Avustralya, Japonya, Arjantin, Paraguay ve Meksika'da onaylanmış durumda. Yöntemin kullanıldığı 10 kişinin hamilelik süreci de devam ediyor.

Şirketin CEO'su Dr. Radenkovic, "Son üç yılda çok şey başardık" diyerek ekliyor: 

Harika bir bilimsel çalışmanın harika şirketlerde kurulabileceğine inanıyorum. Bu yüzden sağlık sektörüne girdim; büyük bir iş kurmanın yanı sıra olumlu bir etki de yaratabiliyoruz.

Independent Türkçe, Interesting Engineering, Forbes, Business Wire