Malala Yusufzay: Taliban kadınları insandan saymıyor

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

Malala Yusufzay: Taliban kadınları insandan saymıyor

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

Nobel ödüllü Malala Yusufzay, Müslüman liderleri kız çocuklarına ve kadınlara yönelik baskıcı politikaları nedeniyle Afganistan'daki Taliban hükümetine karşı koymaya çağırdı.

Pakistan'ın ev sahipliğinde İslamabad'da düzenlenen, Müslüman ülkelerde kız çocuklarının eğitimi konulu uluslararası konferansta konuşan aktivist, Taliban'ın eylemlerinin "inancımızın temsil ettiği her şeye aykırı" olduğunu söyledi.

"Basitçe söylemek gerekirse, Afganistan'daki Taliban kadınları insandan saymıyor" dedi.

27 yaşındaki Yusufzay, Taliban rejiminin politikalarında "İslami hiçbir şey" olmadığını söyledi.

İslam İşbirliği Teşkilatı, Dünya Müslüman Birliği ve Pakistan tarafından düzenlenen konferans, kız çocuklarının eğitimini savunmak üzere Müslüman dünyasının dört bir yanından siyasi liderleri ve akademisyenleri bir araya getirdi.

Taliban'ın liderleri de davet edildi ancak katılmadılar.

Yusufzay, Taliban'ı Afganistan'da "cinsiyet apartheid'ı sistemi" yaratmakla suçladı. Taliban'ın "karanlık yasalarını çiğnemeye cesaret eden kadınları ve kız çocuklarını döverek, gözaltına alarak ve onlara zarar vererek cezalandırdığını" söyledi.

Taliban'ın "suçlarını kültürel ve dini gerekçelerle gizlemesine" rağmen, eylemlerinin "inancımızın temsil ettiği her şeye aykırı olduğunu" savundu.

Yusufzay, kız çocuklarının eğitimi için sesini yükselttiği sebebiyle iddiaya göre Pakistanlı bir Taliban tetikçisi tarafından başından vurulduktan sonra Pakistan'dan tahliye edildiğinde 15 yaşındaydı. Pakistan Talibanı, Afganistan'ı yöneten Taliban'dan ayrı bir oluşum.

Yusufzay'nin konferansa katılımı 2018'den bu yana Pakistan'a yaptığı ilk ziyaretti. Saldırıdan bu yana ülkesine sadece birkaç ziyaret gerçekleştirdi.

Yusufzay, "Afganistan, dünyada kız çocuklarının 6. sınıftan sonra eğitim almasının tamamen yasak olduğu tek ülke" dedi.

Afganistan'da bütün bir kız neslinin geleceği elinden alınacak. Müslüman liderler olarak şimdi sesinizi yükseltme, gücünüzü kullanma zamanı.

Taliban, Amerikan ve Britanya güçlerinin çekilmesi ve destekledikleri hükümetin çökmesinin ardından 2021'de iktidarı yeniden ele geçirdiğinden bu yana kadınları işyerlerinden, eğitimden, kamusal alanlardan ve halka açık sporlardan men etmişti.

Yusufzay ayrıca İsrail'in Gazze'de yürüttüğü savaşı da kınayarak Filistin topraklarında yaşanan insani krize dikkat çekti. "İsrail, Gazze'de tüm eğitim sistemini yok etti" dedi.

Tüm üniversiteleri bombaladılar, okulların yüzde 90'ından fazlasını yok ettiler ve okul binalarına sığınan sivillere ayrım gözetmeksizin saldırdılar.

Independent Türkçe



Bilim insanları primatları inceledi: Alfa erkek kural değil istisna

Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
TT

Bilim insanları primatları inceledi: Alfa erkek kural değil istisna

Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)
Erkek egemenliğinin en belirgin olduğu türlerden biri şempanzeler (AFP)

Bilim insanları primat türlerinde alfa erkek olgusunun pek de gerçek olmadığını tespit etti. Geniş kapsamlı araştırma, dişi ve erkekler arasındaki hiyerarşik ilişkinin daha karmaşık olduğuna işaret ediyor.

İnsanların da içinde yer aldığı primat grubunda ya erkeklerin ya da dişilerin popülasyondaki hakim cinsiyet olduğu düşünülüyordu. Genellikle erkeklerin gruptaki hakimiyeti elinde tuttuğuna inanılıyordu.

Ancak hakemli dergi PNAS'te dün (7 Temmuz) yayımlanan çalışmada durumun sanıldığı kadar net olmadığı ve beklendiğinden daha fazla popülasyonda dişilerin egemen olduğu ortaya çıktı.

Araştırmacılar maymunlar, lemurlar, tarsiyerler ve lorisler gibi 121 primat türüne ait 253 popülasyondan 5 yıl boyunca veri topladı. Ekip varsayımların ötesinde daha net bilgi edinmek adına ayrıntılı davranış kayıtları toplayıp grup içindeki kavgaları ve kazananları derledi.

Çalışmada karşı cinsler arasındaki kavga ve tartışmaların sanılandan çok daha sık yaşandığı saptandı. Bir grup içindeki anlaşmazlıkların ortalama yarısı dişi ve erkekler arasında geçti. 

Araştırma genelinde incelenen kavgaların yaklaşık yüzde 90'ını erkekler kazandığı için bu açıdan net bir erkek hakimiyeti olduğu söylenebilir.

Öte yandan araştırmacılar popülasyonların sadece yüzde 17'sinde bu durumun gözlemlendiğini söylüyor. İnsanların en yakın akrabalarından şempanze ve bonobolar bu kesimde yer alırken, lemur ve bonoboların da olduğu primat popülasyonlarının yüzde 13'ünde net bir dişi egemenliği vardı.

Geri kalan yüzde 70'lik kısımdaysa bir cinsiyetin diğeri üzerindeki hakimiyet ya orta düzeydeydi ya da hiç yoktu.

Fransa'daki Montpellier Üniversitesi'nden çalışmanın başyazarı Dr. Élise Huchard, "Sıkı bir erkek egemenliği gerçekten azınlıkta" diyerek ekliyor: 

Bunun çoğunluk olmasını beklemiyorduk çünkü literatürü iyi biliyoruz ancak yüzde 20'nin altında kalmasını pek beklemezdik.

Erkek egemenliğinin daha net olduğu gruplarda, bu cinsiyetin vücut veya dişlerinin daha büyük olduğu gözlemlendi. Ayrıca dişilerin kaçıp ağaçlara tırmanamadığı popülasyonlarda da benzer bir durum vardı.

Öte yandan dişiler hakimiyetini, üremeden gelen güçleriyle kazanıyordu. Dr. Huchard, "Bir dişi çiftleşmek istemiyorsa, erkek bu konuda hiçbir şey yapamaz" diye açıklıyor: 

Dişiler üremeyi kontrol ettiklerinde, bunu erkeklere karşı bir güç mekanizması olarak kullanabiliyorlar.

Bilim insanları ayrıca dişilerin birbirleriyle rekabet ettiği ve erkeklerin yavrulara daha fazla baktığı gruplarda da dişi egemenliğinin daha yaygın olduğunu gözlemledi. Bu türlerde dişiler ya genellikle yalnız oluyor ya da sadece erkek-dişi çiftleri halinde yaşıyorlar. Bu durum tek eşliliğin dişi hakimiyetiyle bağlantılı olduğu anlamına gelebilir.

Araştırmacılar bu sonuçların doğrudan insanlara uygulanamayabileceğini ancak yakın akraba türlerdeki cinsiyet rollerinde şaşırtıcı bir esnekliğe işaret ettiğini söylüyor. 

Dr. Huchard, "Bu sonuçlar, insanlık tarihinde daha sonra ortaya çıkan tarım toplumlarına kıyasla daha eşitlikçi olan avcı-toplayıcılar arasındaki kadın-erkek ilişkileri hakkında bildiklerimizle epey örtüşüyor" diyor.

Independent Türkçe, Science Alert, BCC Science Focus, PNAS