Yeni keşfedilen deniz böceğine Darth Vader adı verildi

Araştırmacılar Bathynomus vaderi'nin kafasını ünlü karaktere benzetti (Nguyen Thanh Son)
Araştırmacılar Bathynomus vaderi'nin kafasını ünlü karaktere benzetti (Nguyen Thanh Son)
TT

Yeni keşfedilen deniz böceğine Darth Vader adı verildi

Araştırmacılar Bathynomus vaderi'nin kafasını ünlü karaktere benzetti (Nguyen Thanh Son)
Araştırmacılar Bathynomus vaderi'nin kafasını ünlü karaktere benzetti (Nguyen Thanh Son)

Bilim insanları Vietnam'da keşfettikleri devasa deniz böceğine Darth Vader adını uygun gördü.

Bathynomus cinsindeki devasa isopodlar genellikle denizlerin derinlerinde yaşadığı için incelenmesinde güçlükler var. 

Son yıllarda bazı Asya ülkelerinde pahalı bir yiyeceğe dönüşen bu deniz böceklerini, bilim insanları Vietnam'daki bir balık pazarından alarak inceledi. 

Bulgularını hakemli dergi ZooKeys'te dün (14 Ocak) yayımlayan ekip, daha önce görmedikleri bir türle karşılaştıklarını saptadı.

Hanoi Üniversitesi araştırmacıları, hayvanın kafasının Yıldız Savaşları'nın (Star Wars) ünlü kötü karakteri Darth Vader'ın başlığına benzemesinden dolayı yeni türe Bathynomus vaderi adını verdi. 
 

xscdvfgth
2,62 kilogram ağırlığındaki Bathynomus jamesi, cinsin büyük türlerinden (Peter Ng)

Türünün büyük örnekleri arasında yer alan B. vaderi, 32,5 santimetre uzunluğa ve 1 kilogram ağırlığa sahip. Bu devasa deniz böceklerinin bilinen en büyük üyesi Bathynomus giganteus ise 50 santim uzunluğa ulaşabiliyor.

Akrabaları gibi etçil beslenen B. vaderi; yengeç, karides, balık gibi hayvanların yanı sıra balina leşlerini kemirerek besleniyor.

Yeni türe henüz sadece Spratly Adaları yakınlarında rastlandı fakat bilim insanları, Güney Çin Denizi'nin başka yerlerinde de yaşadığını düşünüyor.

Araştırmacılar, devasa isopodların yiyecek olarak popülerleşmesinin olumlu ve olumsuz sonuçlara yol açabileceğini düşünüyor. Hızla büyüyen pazarın, bu hayvanların varlığına tehdit oluşturabileceğinden endişeleniyorlar.

Diğer yandan derin deniz balıkçılığına karşı daha sıkı düzenlemeler getirilmesinin önünü açma potansiyeline de sahip.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, ZooKeys



Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
TT

Azteklerin geniş ticaret ağı ortaya çıktı

Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)
Silah olarak ya da inşaatlarda kullanılan obsidyenin Aztek İmparatorluğu'na farklı bölgelerden geldiği tahmin ediliyor (INAH)

Orta Amerika'daki obsidyen eşyaların kökenini araştıran arkeologlar, Aztek İmparatorluğu'nun geniş ticaret ağını ortaya çıkardı. 

Aztek İmparatorluğu'nun obsidyeni geniş çapta kullandığı biliniyor. Sıradan çelikten daha sert olan bu volkanik cam, jiletten daha keskin kenarlara ve aynaları andıran yansıtma özelliğine sahip olabiliyor. Ayrıca farklı renklerde oluşması, bu mineralin silahlardan takılara kadar çeşitli alanlarda kullanılmasına olanak tanıyor.

Bugüne kadar Azteklere ait arkeolojik kazı alanlarında yapılan çalışmalarda çok fazla obsidyen eşya bulunsa da bunların nereden geldiği detaylıca incelenmemişti. 

Bulguları hakemli dergi PNAS'te dün (12 Mayıs) yayımlanan çalışmada, Aztek İmparatorluğu'nun başkenti Tenoçtitlan'ın ana tapınağı Templo Mayor'dan çıkarılan 788 obsidyen obje analiz edildi. Araştırma bugüne kadar bölgede yapılan en kapsamlı obsidyen çalışması olma özelliği taşıyor.

Örneklerin yaklaşık yüzde 90'ının başkentin 94 kilometre kadar kuzeydoğusundaki Sierra de Pachuca'dan çıkarıldığı tespit edildi. Bu bölge, yeşil ve altın rengi volkanik camlarıyla biliniyor.

Ancak nesnelerin geri kalanındaki mineral, 7 farklı bölgeden geliyordu. Araştırmacılar Ucareo gibi bazı bölgelerin, imparatorluğun sınırlarının dışında yer aldığını belirtiyor.

Aztek İttifakı kurulmadan önce Tenoçtitlan'ın obsidyeni çoğunlukla yakındaki Pachuca'dan temin ettiği görülüyor. Ancak MS 1430 civarında imparatorluğun güçlenmesinden sonra başkente rakip devletlerden daha çok obsidyen girdiği anlaşılıyor.

Araştırmacılar ayrıca bu dönemde dini amaçlarla kullanılan obsidyenin neredeyse tamamının Pachuca'dan geldiğini saptadı. Bu durum merkezi kontrolün artarak dini alanı tek tipleştirdiği anlamına gelebilir.

Tulane Üniversitesi'nden makalenin başyazarı Diego Matadamas-Gomora "Meksikalılar yeşil obsidyeni tercih etse de çoğunlukla ritüel dışı amaçlarla kullanılan obsidyen eserlerdeki yüksek çeşitlilik, birden fazla kaynaktan gelen obsidyen aletlerin, imparatorluğun başkentine doğrudan madenler yerine pazar yoluyla ulaştığını düşündürüyor" diyor.

Tarihi belgeler de Orta Amerika'nın çeşitli bölgelerinden gelen tüccarların, Tenoçtitlan pazarında mallarını sattığını gösteriyor.

Araştırmacılar makalede şu ifadeleri kullanıyor:

En az 7 obsidyen kaynağının varlığı, Meksikalıların bu dönemde ticari etkileşimlerini genişlettiğine işaret ediyor.

Araştırmacılar, Aztek obsidyeninin kökenlerini inceleyerek Orta Amerika'daki ticari ağların daha net bir haritasını çıkarmayı umuyor.

Matadamas-Gomora yeni çalışma hakkında "Bu tür bir analiz imparatorluk topraklarının, siyasi ittifakların ve ticari ağların zaman içinde nasıl geliştiğinin izini sürmemizi sağlıyor" diyor.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, PNAS