Bir odaya girince ne yapacağımızı neden unuturuz?

Bilim insanları bir odaya girince unutkanlık yaşamanın beynin anıları depolama biçiminden kaynaklandığını düşünüyor (Unsplash)
Bilim insanları bir odaya girince unutkanlık yaşamanın beynin anıları depolama biçiminden kaynaklandığını düşünüyor (Unsplash)
TT

Bir odaya girince ne yapacağımızı neden unuturuz?

Bilim insanları bir odaya girince unutkanlık yaşamanın beynin anıları depolama biçiminden kaynaklandığını düşünüyor (Unsplash)
Bilim insanları bir odaya girince unutkanlık yaşamanın beynin anıları depolama biçiminden kaynaklandığını düşünüyor (Unsplash)

Birçok kişi, bir şey almak için bir odaya girdiğinde ne amaçla geldiğini unutur. Bazen de bir dükkana girdiğinizde, almayı planladığınız şey aklınızdan uçup gidebilir.

Bu durumun yorgunluktan kaynaklanması muhtemel. Fakat bilim insanları kapıdan geçmenin de böyle unutkanlıklara yol açabileceğini söylüyor.

"Kapı eşiği etkisi" denen bu duruma göre bir sınırdan geçince kısa süre önce önem taşıyan şeyler unutulabiliyor.

2011'de yapılan bir araştırmada bu teoriyi test eden bilim insanları, katılımcılara nesneler vererek sanal veya gerçek ortamlarda bunları taşımalarını söyledi. 

Katılımcıların bir kapıdan geçtikleri zaman, sadece odanın içinde yürüyenlere kıyasla ne yapacaklarını unutmaya daha yatkın olduğu tespit edildi. 

Araştırmacılar bu duruma, beynin anıları bölerek depolama biçimininin yol açtığını öne sürüyor. Esasen beyin, anıları süregelen olaylar şeklinde değil, parçalar halinde kaydediyor.

Bilim insanları bir sınırı geçmenin, beynin o alanın olay modelini güncellemesine ve daha önceki olaylarla ilişkili nesnelerin unutulmasına yol açtığını söylüyor. Kısacası; mutfaktan bir şey alma düşüncesi salondaki olayla ilişkilendiriliyor ama mutfağa varınca aradaki bağlantı kopuyor.

Makalenin yazarlarından Gabriel Radvansky, o zaman yaptığı açıklamada "Bir kapıdan girmek veya çıkmak, zihindeki etkinlik bölümlerini ayırıp dosyalayan bir 'olay sınırı' görevi görüyor" demişti: 

Farklı bir odada verilen bir kararı ya da faaliyeti hatırlamak zor bir şey çünkü bunlar bölümlere ayrılıyor.

Bazı çalışmalardaysa, gerçek bir kapıdan geçmeden sadece bunu yaptığını hayal etmenin bile unutkanlığa yol açabildiği gözlemlenmişti. 

Ancak son yıllarda yapılan çalışmalarda kapı eşiği etkisinin, diğer etkenlere de bağlı olduğuna dair bulgular ediniliyor.

2021 tarihli bir araştırmadaki katılımcılar, sanal gerçeklik gözlükleriyle gerçek olmayan odalarda gezindi. Katılımcılardan masalarda yer alan eşyaları ezberleyip başka bir masaya geçmesi istendi. Bazı masalar, sanal otomatik kapılarla girilen başka odalarda yer alıyordu. 

Araştırmacılar bu deneyde, kapıların hafıza üzerinde bir etki yaratmadığını gözlemledi. Ancak daha sonra aynı görev, bir yandan sayı sayarak tekrar edildi. Bu deneyde sayı sayarak hafızalarını zorlayan katılımcılar nesneleri daha çok unuttu.

Bilim insanları, sanal ortamdaki odaların esasen birbirinin aynısı olmasından dolayı, buradaki etkinin kapı eşiğinden geçmekten ziyade, bağlamın değişmesine bağlıyor.

Psikolog Tom Stafford da kapı eşiği etkisinin, hem fiziksel hem de zihinsel ortamın değişmesinden kaynaklandığını söylüyor.

Örneğin evden çıkarken anahtarları almak için yatak odasına gittiğinizi düşünün. Stafford, anahtarları alma düşüncesinin, "evden çıkmak", "işe gitmek" ve "işten kovulmamak" gibi daha büyük planların parçası olduğunu söylüyor.

Bu adımların her birinin dikkat gerektirdiğini belirten Stafford, bunu bir jonglörün tabakları çevirmesine benzetiyor. Bir tabaktan veya odadan diğerine geçerken, daha büyük planın parçası olan diğer işlerin hatırlanmasıyla yatak odasına girince anahtar unutulabiliyor. 

Stafford "Kapı eşiği etkisi, hem fiziksel hem de zihinsel ortamı değiştirdiğimiz, farklı bir odaya geçtiğimiz ve farklı şeyler düşündüğümüz için ortaya çıkıyor" diyerek ekliyor: 

Muhtemelen döndürmeye çalıştığımız birçok tabaktan sadece biri olan, aceleyle düşünülmüş hedef, bağlam değiştiğinde unutuluyor. 

Independent Türkçe, IFLScience, BBC, Quarterly Journal of Experimental Psychology, BMC Psychology



Eleştirmenler yeni Kaptan Amerika filmini yerden yere vurdu: Rekora koşuyor

Fotoğraf: Marvel
Fotoğraf: Marvel
TT

Eleştirmenler yeni Kaptan Amerika filmini yerden yere vurdu: Rekora koşuyor

Fotoğraf: Marvel
Fotoğraf: Marvel

Kaptan Amerika: Cesur Yeni Dünya (Captain America: Brave New World), gişe canavarı yeni filmin eleştirmenlerden olumsuz yorumlar almasının ardından, Marvel filmleri arasında utanç verici bir Rotten Tomatoes rekoru kırmaya çok yaklaştı.

Cesur Yeni Dünya, Avengers: Endgame'in sonunda görevi Steve Rogers'tan (Chris Evans) devralan Anthony Mackie'nin Kaptan Amerika rolündeki ilk uzun metraj filmi. Filmde ayrıca Harrison Ford, Giancarlo Esposito ve Danny Ramirez de rol alıyor.

Marvel filmleri gişeye hükmetmeyi sürdürse de eleştirmenlerin Endgame'den bu yana çıkan yapımlara karşı çok daha sert davranması dikkat çekiyor ve 2019'dan sonra gösterime filmlerin 5'i, halihazırda Rotten Tomatoes'da en düşük puanlara sahip.

Cesur Yeni Dünya yüzde 51'lik bir puanla açılışını yaptı ki bu, internet sitesinde taze bir puan (Rotten Tomatoes'da "taze", olumlu bir derecelendirme anlamına geliyor -çn.) almak için gereken yüzde 60'ın çok altnda. Sadece iki Marvel Sinematik Evreni (MSE) filmi daha düşük puan almıştı; yüzde 47'yle Eternals ve yüzde 46'yla Ant-Man ve Wasp: Quantumania.

The Independent'tan Adam White iki yıldızlı eleştirisinde Cesur Yeni Dünya'nın "bitmek bilmeyen gecikmelerinin ve yeniden çekimlerinin düşündürdüğü gibi bir felaket olmadığını" ancak "MSE'nin artık sadece işlevsel eğlence üretmeye bel bağlamayı göze alamayacağını" yazıyor.

Eleştirmenler genel olarak 2008'den bu yana MSE'ya karşı cömert davranırken diğer 32 filmin hepsi internet sitesinde taze puan aldı. Ancak genel kanaat, stüdyonun yapımlarının kalitesinin 2019'dan bu yana düştüğü yönünde.
 

x cvdfgb
Harrison Ford, Kaptan Amerika: Cesur Yeni Dünya'da Kızıl Hulk rolünde (Marvel)

Mackie, filmde canlandırdığı Kaptan Amerika karakterini "onurlu, haysiyetli ve dürüst" bir adam olarak tanımlamıştı. Ancak bu niteliklerin bugünkü Amerika'yı temsil etmediğini söylemesi, ardından Cesur Yeni Dünya'nın basın turunu zorlu bir hale getirdi.

Viral video, Cumhuriyetçileri kızdırmakta gecikmedi ve filmin boykot edilmesi çağrısı yaptılar, bazıları da filmi "duyarcı saçmalığı" diye tanımlayacak kadar ileri gitti. Muhafazakar siyasi yorumcu Dan Bongino, Mackie'nin sözlerinin yer aldığı bir videoyu X'te paylaşarak "İzlemeyeceğim bir başka b*ktan film" demişti.

Mackie, Instagram'da "Şunu açıkça ifade edeyim, ben Amerikalı olmaktan gurur duyuyorum ve Kaptan Amerika gibi bir kahramanın kalkanını kuşanmak hayatımın en büyük onuru" yazarak yanıt vermişti.

Aktör sözlerini şöyle tamamlamıştı:

Ülkemize hizmet eden ve etmiş kişilere son derece saygı duyuyorum. Kaptan Amerika, dünyanın her yerinden insanların ilişki kurabileceği evrensel özelliklere sahip.

Independent Türkçe