Uzaydan gelen radyo sinyalinin kaynağı bilim insanlarını şoke etti

Çalışmaya katılan bilim insanları, "Tam da astrofizik fenomenini anladığımızı düşündüğümüz anda, evren dönüp bizi şaşırtıyor" diyor

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Uzaydan gelen radyo sinyalinin kaynağı bilim insanlarını şoke etti

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Uzayın derinliklerinden gelen yoğun radyo sinyalini kaynağına kadar izleyen bilim insanları, buldukları şey karşısında şoke oldu.

Araştırmacılar yıllardır uzayın derinliklerinden gelen çok kısa ve çok güçlü enerji patlamaları olan hızlı radyo patlamalarını (Fast Radio Bursts/FRB'ler) açıklamaya çalışıyor. Olası açıklamalar kara deliklerden uzaylı teknolojisine kadar her şeyi içeriyor.

Araştırmacılar, hangi ekstrem koşulların evrende bu kadar güçlü patlamalar yaratabileceğini görmek umuduyla, onları galaksilerine kadar takip ederek haklarında daha fazla şey anlamayı umuyor.

Günümüzde, bilim insanları bu patlamalardan birini kendi galaksisine kadar izledi. Ancak bu galaksi çok yaşlı ve ölü olmasının yanı sıra tuhaf bir şekle sahip.

Daha önce araştırmacılar sadece çok daha genç galaksilerden gelen FRB'ler bulmuştu. Dolayısıyla bu, FRB'lerin nereden geliyor olabileceğine dair mevcut anlayışımızı kırıyor.

Bilim insanlarına göre sözkonusu keşif, bu gizemli kozmik olayların şimdiye kadar sandığımızdan çok daha çeşitli yerlerden geldiğini ifade edebilir.

Yeni bulguları bildiren iki çalışmanın kıdemli yazarlarından, Northwestern'den Wen-fai Fong, "Bu yeni FRB bize tam da bir astrofizik fenomenini anladığımızı düşündüğümüz anda evrenin dönüp bizi şaşırttığını gösteriyor" dedi.

Evrenle kurulan bu "diyalog", zaman alanı astronomisi alanımızı inanılmaz derecede heyecan verici kılan şey.

Yeni çalışmadaki FRB ilk olarak Şubat 2024'te tespit edilmişti. Temmuz 2024'e kadar yanıp sönmeye devam etti ve bu da araştırmacıların gökyüzündeki konumunu bulmasını sağladı.

Bu yapıldıktan sonra uyduları konuma doğru çeviren araştırmacılar, gördükleri şey karşısında şaşırdı. FRB, genç bir galaksi yerine 11,3 milyar yaşında ve Dünya'dan sadece iki milyar ışık yılı uzaklıktaki bir galaksiden geliyordu.

Bilim insanları daha sonra bu galakside koşulların nasıl olabileceğini canlandırdı. Bu simülasyonlar, galaksinin çok parlak ve devasa olduğunu, Güneş'in 100 milyar katı kütleye sahip olduğunu gösterdi; bu da onu bugüne kadarki en büyük FRB ev sahibi galaksi ve herhangi bir türde bulunan en büyük kütlelerden biri haline getirdi.

Çalışma, The Astrophysical Journal Letters adlı akademik dergide yayımlanan "A repeating fast radio burst source in the outskirts of a quiescent galaxy" (Hareketsiz galaksinin dış kesimlerindeki tekrar eden hızlı radyo patlaması kaynağı) ve "The massive and quiescent elliptical host galaxy of the repeating fast radio burst FRB 20240209A" (Tekrar eden hızlı radyo patlaması FRB 20240209A'nın devasa ve hareketsiz eliptik ev sahibi galaksisi) başlıklı iki yeni makalede anlatıldı.

Independent Türkçe



Demansın çaresi antibiyotik ve aşılarda mı gizli?

Genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan demans, hafıza ve düşünme becerilerinde gerilemeye yol açıyor (Unsplash)
Genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan demans, hafıza ve düşünme becerilerinde gerilemeye yol açıyor (Unsplash)
TT

Demansın çaresi antibiyotik ve aşılarda mı gizli?

Genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan demans, hafıza ve düşünme becerilerinde gerilemeye yol açıyor (Unsplash)
Genellikle ileri yaşlarda ortaya çıkan demans, hafıza ve düşünme becerilerinde gerilemeye yol açıyor (Unsplash)

Bilim insanları halihazırda kullanılan antibiyotik ve antiviral ilaçlarla aşıların demansı önlemede umut vaat ettiğini söylüyor.

Dünya genelindeki demans vakalarının 2050'ye kadar 153 milyonu bulacağı tahmin ediliyor. Bilim insanları nörodejeneratif hastalığa yakalanma riskini düşürebilecek, erken teşhisi mümkün kılabilecek ve tedavi edebilecek yöntemler üzerinde çalışıyor.

Bu çalışmalarda önemli adımlar atılmış olsa da sürecin yavaş ilerlemesi nedeniyle bazı araştırmacılar, mevcut ilaçlara odaklanıyor.

Birleşik Krallık'taki (BK) Cambridge ve Exeter üniversitelerinden araştırmacılar, Alzheimer's and Dementia: Translational Research & Clinical Interventions adlı hakemli dergide dün (21 Ocak) yayımlanan makalede, 14 ayrı çalışmanın bulgularını inceledi. 

Çoğu ABD'de yapılan araştırmalar, toplam 130 milyondan fazla kişinin verisini içeriyor. Ekip, bunlardan 1 milyonun demans hastası olduğunu belirledi.

Bilim insanları demans riskini önleyebilecek ilaçlara dair veriler arasında genel bir tutarsızlık olduğunu gözlemledi.

Ancak bazı antibiyotiklerin, antiviral ilaçların ve aşıların, riskin düşmesiyle arasında daha güçlü bir ilişki gösterdiğini saptadılar. 

Difteri, hepatit A ve tifo gibi hastalıklara karşı koruyan 4 aşı, demas riskinin yüzde 8 ila 32 oranında düşmesiyle ilişkilendirildi. Ekip ayrıca ibuprofen gibi iltihap önleyici ilaçların da riskin azalmasıyla ilişkili olduğunu buldu.

Öte yandan tansiyon ilaçları ve antidepresanların etkisiyle ilgili çelişkili sonuçlar elde edilmişti. Bazı çalışmalarda diyabet ilaçlarının riski artırdığı, diğerlerindeyse düşürdüğü bulunmuştu.

Bulgular, bazı demans vakalarının viral veya bakteriyel enfeksiyonlar tarafından tetiklenebildiği teorisini destekliyor.

Ancak yeni inceleme sadece mevcut ilaçlarla demans riski arasındaki bağlantıyı ortaya çıkarıyor. Bu ilaçların demansı önleyip önlemediğinin veya bunu nasıl yaptığının anlaşılması için başka araştırmalara ihtiyaç var.

Son araştırma, demansla mücadele çalışmalarına yol gösterme potansiyeli açısından önem arz ediyor. 

Makalenin yazarlarından Dr. Benjamin Underwood, "Demansı önlemek için olmasa bile ilerlemesini yavaşlatmak için acilen yeni tedavilere ihtiyacımız var" diyerek ekliyor: 

Halihazırda başka hastalıklarda kullanım onayı alan ilaçlar bulabilirsek, bunları testlere sokabilir ve en önemlisi tamamen yeni bir ilaçla yapabileceğimizden çok daha hızlı bir şekilde hastaların kullanımına sunabiliriz.

BK merkezli Alzheimer's Society'den Dr. Richard Oakley de kullanımı güvenli olan ilaçların denenmesiyle hem zaman hem de paradan tasarruf edilebileceğini belirtiyor. 

Yeni çalışmada yer almayan Dr. Oakley şöyle diyor:

Bu araştırma, demansta kullanılma potansiyeline sahip ilaçları belirleyerek, sonraki çalışmalarda hangi alanların önceliklendirilmesi gerektiğini gösteriyor.

Independent Türkçe, Guardian, Science Alert, Alzheimer's and Dementia: Translational Research & Clinical Interventions