Galaksimizin ortasındaki kara delikte "disko topu partisi"

Sagittarius A*'yı çevreleyen yığılma diskinden gelen patlamaların hızı, kara deliğe çok yakın olduklarına işaret ediyor (Ralf Crawford / NASA)
Sagittarius A*'yı çevreleyen yığılma diskinden gelen patlamaların hızı, kara deliğe çok yakın olduklarına işaret ediyor (Ralf Crawford / NASA)
TT

Galaksimizin ortasındaki kara delikte "disko topu partisi"

Sagittarius A*'yı çevreleyen yığılma diskinden gelen patlamaların hızı, kara deliğe çok yakın olduklarına işaret ediyor (Ralf Crawford / NASA)
Sagittarius A*'yı çevreleyen yığılma diskinden gelen patlamaların hızı, kara deliğe çok yakın olduklarına işaret ediyor (Ralf Crawford / NASA)

James Webb Uzay Teleskobu, Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki kara delikte sürekli patlama yaşandığını gözlemledi. 

Dünya'dan 26 bin ışık yılı uzaktaki Sagittarius A*, Güneş'in yaklaşık 4 milyon katı kütleye sahip bir süper kütleli kara delik. 

Gökbilimciler kara deliği çevreleyen ve yığılma diski diye tanımlanan gaz diskini izleyerek Sagittarius A*'nın faaliyetleri hakkında fikir sahibi oluyor. Ancak gökcismi bugüne kadar uzun süre boyunca gözlemlenememişti. 

NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu'nu kullanan bilim insanları, bir yıl boyunca toplam 48 saat kara deliği gözlemleyerek zaman içinde geçirdiği değişimi daha iyi anlama fırsatı buldu. 

Bulguları hakemli dergi Astrophysical Journal Letters'ta dün (18 Şubat) yayımlanan çalışmaya göre, Sagittarius A* daha önce düşünülenden çok daha aktif: Etrafındaki yığılma diski, günde 5-6 büyük patlama ve aralarda da daha küçük birkaç patlamaya sahne oluyor.

NASA yaptığı açıklamada "Samanyolu'nun merkezindeki süper kütleli kara delik, disko topu tarzı bir ışık gösterisiyle birlikte bir parti veriyor gibi görünüyor" ifadelerini kullandı.

Çalışmanın başyazarı Farhad Yusef-Zadeh de "Yığılma diski türbülansla dolu çok kaotik bir bölge ve gaz, kara deliğe yaklaştıkça yüksek kütleçekimi altında daha da kaotik ve sıkışmış hale geliyor" diyor.

Araştırmacılar sözkonusu patlamaların bir düzen içinde yaşandığına dair bir kanıt bulamadı. Yusef-Zadeh "Verilerimizde sürekli değişen, kabaran bir parlaklık gördük" diye açıklıyor: 

Ve sonra güm! Büyük bir parlaklık patlaması aniden ortaya çıktı. Sonra tekrar sakinleşti. 

Bilim insanları, patlamaların nasıl ortaya çıktığını da henüz tam olarak anlamış değil. Ancak iki ayrı sürecin işlediğinden şüpheleniyorlar.

Northwestern Üniversitesi'nden astrofizikçi Yusef-Zadeh, küçük patlamaların muhtemelen sönük titreşimlere yol açtığını düşünüyor. Disk içindeki dalgalanmalar plazmayı sıkıştırarak kısa bir radyasyon patlamasına neden olabilir. 

Astrofizikçi "Bu, Güneş'in manyetik alanının toplanması, sıkıştırılması ve ardından bir güneş patlamasının meydana gelmesine benziyor" diye açıklıyor:

Bir kara deliğin etrafındaki ortam çok daha enerji yüklü ve uç noktada olduğundan, elbette buradaki süreçler daha şiddetli. 

Araştırmacılar daha büyük ve parlak patlamalardaysa, iki manyetik alan çizgisinin çarpışarak diskten ışık hızına yakın bir hızda uzaklaşan parçacıklar şeklinde enerji açığa çıktığı bir sürecin işlediğini tahmin ediyor.

Patlamaları iki farklı dalga boyunda gözlemleyen araştırmacılar şaşırtıcı bir keşif daha yaptı. Patlamalar kısa dalga boylarında, uzun olanlara göre daha hızlı sönüyordu. Ekip bunun, patlamalardaki parçacıkların yüksek dalga boylarında daha hızlı enerji kaybetmesinden kaynaklanabileceğini düşünüyor.

Bilim insanları, Sagittarius A*'yı 24 saat kesintisiz bir şekilde izleyerek kara deliğin gizemlerini daha iyi aydınlatmayı umuyor.

Independent Türkçe, Reuters, Live Science, NASA, Astrophysical Journal Letters



1400 yıllık altın kuzgun başı keşfedildi: İnanılmaz bir şey

(Minelab Metal Detectors/Facebook)
(Minelab Metal Detectors/Facebook)
TT

1400 yıllık altın kuzgun başı keşfedildi: İnanılmaz bir şey

(Minelab Metal Detectors/Facebook)
(Minelab Metal Detectors/Facebook)

İngiltere'nin güneybatısındaki Wiltshire'da metal dedektörü kullanan kişiler, yaklaşık 1400 yıl öncesine ait Anglosakson döneminden kalma altın ve lal taşından nadir bir kuzgun başı buldu.

Ayrıca küçük boncuklar ve üçgen lal taşlarıyla süslenmiş altın bir halka veya yüzük de keşfettiler.

Yaklaşık 60 gram ağırlığındaki kuzgun başı, çarpıcı bir lal taşı göz ve "tüylü" kısımlarının hatlarını çizen minik altın kürelerden oluşuyor.

Eserleri ocak ayında bulan iki dedektörcüden biri Paul Gould, bunların MS 7. yüzyıl Anglosakson dönemine tarihlendirildiğini söylüyor.

Kuzgun başının neyi temsil ettiği net değil ancak daha önceki araştırmalar, Cermen ve Viking çağlarında İskandinav tanrısı Odin'le bağlantılı şekilde karanlığı ve ölümü sembolize ettiğini gösteriyor.

Diğer dedektörcü Chris Phillips "Bu hayatta bir kez yapılacak bir keşif: Paul ve ben Sakson altınını keşfettik" diyor. 

İnanılmaz bir şey. Biraz duygusalım.

Ender nesneler halihazırda British Museum'daki uzmanlar tarafından temizlenip işlemden geçiriliyor.

Kuzgun başının sağ tarafında lal taşı bir gözün eksik olduğu tespit edildi ve içinden çıkarılan pislik, başka bir esere takılmış olabilecek küçük iğneleri gözler önüne serdi.

Phillips, uzmanlara atıfla kuzgun başının bir zamanlar bir boynuzdan yapılmış bir kadehin ucuna takılmış olabileceğini söyleyerek "hiçbir şeyin buna benzemediğini" ekliyor.

"Diğer taraf ya hasar görmüş gibi görünüyor ya da bu şekilde olması gerekiyor" ifadelerini kullanıyor.

Parıltılı, yanardöner görünümünü hâlâ koruyor.

Diğer altın ve lal taşı eserin ayrı bir mücevher mi yoksa daha büyük bir mücevherin parçası mı olduğu sorusu da cevapsız.

"Bunun bir yüzüğün parçası mı yoksa başka bir şeyin parçası mı olduğundan emin değiliz, belki de boynuzdan yapılan kadehe takılıydı" diyen Phillips, tüm lal taşlarının sağlam olduğunu da ekliyor.

Bu eserleri tam olarak kimin yaptığı belirsiz olsa da uzmanlar, Anglosakson ya da İskandinav kökenlerine uyduklarını söylüyor.

Daha önce Sutton Hoo ve Staffordshire istiflerinde de bulunan bunun gibi kuş benzeri mücevher parçalarının üzerinde, belirgin lal taşı kakmalı gözler ve gaga şekilleri vardı.

LiveScience'a göre Phillips, "Bölgede yapılacak sonraki araştırmalarda yer almayı umuyoruz ve tüm doğru prosedürleri uygulayarak keşif yapmaya devam edeceğiz" diyor.

Organizatörlerin alandaki metal dedektör çalışmalarını durdurduğu ve Wiltshire'ın irtibat görevlisini bilgilendirdiği bildirildi.

Independent Türkçe