En kirli 20 şehir açıklandı

13 kentle listeye giren Hindistan'a bağlı Bynirhat en kirli yer olarak belirlendi (AFP)
13 kentle listeye giren Hindistan'a bağlı Bynirhat en kirli yer olarak belirlendi (AFP)
TT

En kirli 20 şehir açıklandı

13 kentle listeye giren Hindistan'a bağlı Bynirhat en kirli yer olarak belirlendi (AFP)
13 kentle listeye giren Hindistan'a bağlı Bynirhat en kirli yer olarak belirlendi (AFP)

Hava kalitesi takibine odaklanan İsviçre şirketi IQAir'ın derlediği ölçümlerin sonuçları bugün yayımlandı. 

Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) hava kalitesi için belirlediği standardı yalnızca 7 ülkenin karşıladığı ortaya çıktı. 

Avustralya, Bahamalar, Barbados, Estonya, Grenada, İzlanda ve Yeni Zelanda'da yaşayan şanslı azınlık dışındakilerin kirlilikten göreceği zarara işaret edildi. 

Sırasıyla Çad, Bangladeş, Pakistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Hindistan havanın en kalitesiz olduğu ülkeler olarak dikkat çekti. 

Çin'i geçerek en fazla nüfusa sahip olan Hindistan, en kirli 20 yerden de 13'ünü barındırıyor. 

Hindistan'dan Delhi ikinci sırada.

N’Djamena, ilk 20'ye birinci sıradan girerken Çad'ın başkenti dışında listedeki tüm şehirler Asya'da.

Kazakistan'dan Karağandı üçüncü, Çin'e bağlı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden Hotan ise 17. oldu. 

Pakistan'dan da 4 şehir ilk 20'de.

dfrgty
İncelenen kentlerin yüzde 17'si DSÖ standartlarına uyabildi (IQAir/OpenStreetMap/Independent Türkçe)

DSÖ, yıllık ortalamada PM 2,5 seviyelerinin metreküp başına 5 mikrogramın altında olması gerektiğini belirtiyor. Zira çapı 2,5 mikrometreden küçük olan ince partikül maddeler, pek çok hastalığa neden oluyor.

Çad ve Bangladeş, DSÖ’nün belirlediği sınır değeri en az 15 kat aştı. Çad'da 91,8 mikrogram ortalaması görüldü. 

Asya ve Afrika'daki pek çok ülkeden sağlıklı veriler toplanamadığını bildiren IQAir, bazı yerlerdeyse yalnızca ABD'nin diplomatik temsilciliklerine yerleştirilen sensörlere bel bağlandığını aktardı. 

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın artık bu konuyu finanse etmeyeceği ve dünyanın farklı bölgelerini kapsayan 17 yıllık verilerin airnow.gov sitesinden kaldırıldığı vurgulandı. 

Şikago Üniversitesi'nin Enerji Politikaları Enstitüsü'nden Christa Hasenkopf, en az 34 ülkeden güvenilir bilgi alınamayacağını öne sürdü.

IQAir yöneticilerinden Christi Chester-Schroeder, Çad gibi pek çok Afrika ülkesinden hava kalitesine dair gerçek zamanlı bilginin alınmasının imkansız hale getirildiğini söyledi. 

Chester-Schroeder, küresel iklim değişikliğinin altını çizerek havaların ısınmasının özellikle Güneydoğu Asya ve Güney Amerika'yı vuran orman yangınlarının şiddetini artırdığını belirtti.

Independent Türkçe, CNN, Reuters



200 milyon yıllık dinozor izleri lisede keşfedildi: Bilim insanları şaşkın

Bilim insanları izleri, Anomoepus scambus türü dinozorların bıraktığını düşünüyor (Queensland Üniversitesi)
Bilim insanları izleri, Anomoepus scambus türü dinozorların bıraktığını düşünüyor (Queensland Üniversitesi)
TT

200 milyon yıllık dinozor izleri lisede keşfedildi: Bilim insanları şaşkın

Bilim insanları izleri, Anomoepus scambus türü dinozorların bıraktığını düşünüyor (Queensland Üniversitesi)
Bilim insanları izleri, Anomoepus scambus türü dinozorların bıraktığını düşünüyor (Queensland Üniversitesi)

Avustralya'daki bir lisede 20 yıldan uzun süredir sergilenen bir kaya parçasının, onlarca dinozor ayak izi taşıdığı anlaşıldı.

Queensland'deki Callide madeninde 2002'de bulunan kaya parçası, jeolog Wes Nichols'un Biloela Eyalet Lisesi'ne hediyesiydi. Nichols'un eşi o zamanlar okulda öğretmendi.

Ancak bölge halkı, kayanın üstündeki izleri incelemesi için Queensland Üniversitesi'nden Dr. Anthony Romilio'yla temasa geçene kadar önemi anlaşılamadı. 

Ekip arkadaşlarıyla birlikte kayayı analiz eden Dr. Romilio levhanın yüzeyinde, yaklaşık 200 milyon yıl önceki Erken Jura döneminden kalma, 47 dinozora ait toplam 66 fosilleşmiş ayak izi tespit etti. 

Bulguları hakemli dergi Historical Biology'de 10 Mart Pazartesi günü yayımlanan makaleye göre yüzey alanı neredeyse 1 metrekare olan kaya, Avustralya'da belgelenen en yoğun fosilleşmiş ayak izi örneklerinden biri.

Dr. Romilio, "Çok sayıda dinozor ayak izi olduğunu görebiliyordum" diyerek ekliyor: 

Bunun son derece önemli bir keşif olduğunu biliyordum.

Bilim insanları kayanın üç boyutlu bir silikon modelini oluşturarak ayak izlerinin fotoğraflarını çekti ve bunları detaylıca inceledi. 

Bugüne kadar Avustralya'da Erken Jura döneminden dinozor kemikleri bulunmadığı için ayak izlerini hangi türün bıraktığı kesin bir şekilde saptanamadı. 

Ancak araştırmacılar, izlerin arkasında bitkilerle beslenen Anomoepus scambus'un olduğunu düşünüyor. İki ayak üstünde yürüyen bu küçük dinozorlara dair önceki bulgular, uzun bacakları, kısa kolları ve tıknaz bir vücudu olduğuna işaret ediyor.

sdfrgtyh
Kayadaki bütün ayak izlerinin aynı türün üyeleri tarafından bırakıldığı düşünülüyor (Queensland Üniversitesi)

Dr. Romilio "Bu dinozorlar küçüktü, bacaklarının uzunluğu 15-50 santimetre arasında değişiyordu ve bu izleri bıraktıkları sırada saatte 6 kilometreden daha yavaş gidiyorlardı" ifadelerini kullanıyor.

Ekip ayak izlerinin birkaç gün veya hafta içinde, dinozorlar sığ bir suyun içinden veya kenarından geçerken oluştuğunu düşünüyor.

Avustralya'da bugüne kadar hiçbir Anomoepus scambus kemiği ortaya çıkmasa da bilim insanları halkın yardımıyla böyle bir keşif yapılabileceğini söylüyor.

Dr. Romilio "Avustralya'daki fosillerin büyük çoğunluğu paleontologlar tarafından bulunmuyor, başkaları ellerini kaldırıp soruyor: Bu önemli mi değil mi?" diyerek ekliyor:

Belki bu başka bir maceranın başlangıcı olur.

Independent Türkçe, Guardian, New Scientist, Sci News, Historical Biology