Yeni Zelanda'da depresyon, "sihirli mantarla" tedavi edilebilecek

Deniz Piyadeleri savaş gazisi Matt Metzger tarafından üretilen psilosibin mikrodoz kapsülleri, 26 Mart 2025 Çarşamba günü Washington eyaletinin Olympia kentinde fotoğraflandı (AP)
Deniz Piyadeleri savaş gazisi Matt Metzger tarafından üretilen psilosibin mikrodoz kapsülleri, 26 Mart 2025 Çarşamba günü Washington eyaletinin Olympia kentinde fotoğraflandı (AP)
TT

Yeni Zelanda'da depresyon, "sihirli mantarla" tedavi edilebilecek

Deniz Piyadeleri savaş gazisi Matt Metzger tarafından üretilen psilosibin mikrodoz kapsülleri, 26 Mart 2025 Çarşamba günü Washington eyaletinin Olympia kentinde fotoğraflandı (AP)
Deniz Piyadeleri savaş gazisi Matt Metzger tarafından üretilen psilosibin mikrodoz kapsülleri, 26 Mart 2025 Çarşamba günü Washington eyaletinin Olympia kentinde fotoğraflandı (AP)

Yeni Zelanda, tedaviye dirençli depresyon hastaları için "sihirli mantarlarda" bulunan halüsinojenik madde psilosibinin sınırlı tıbbi kullanımını onayladı.

Yeni Zelanda Sağlık Bakan Yardımcısı David Seymour çarşamba günü yaptığı açıklamada, ülkede psilosibin kullanımına ilişkin kuralların ilk kez gevşetildiğini ancak sadece çok deneyimli bir psikiyatristin hastalara bu ilacı reçete edebileceğini söyledi.

Seymour, Seymour, ilacın halen "onaylanmamış" statüsüne rağmen yeni politikanın "gerçek bir dönüm noktası" olduğunu belirtti.

"Psilosibin hâlâ onaylanmamış bir ilaç ancak tedaviye dirençli depresyon hastalarına bu ilacı reçete etme yetkisi son derece deneyimli bir psikiyatriste verildi" dedi.

Bu, her yolu denemiş ve hâlâ acı çeken depresyon hastaları için çok önemli bir gelişme. Bir doktor psilosibinin yardım edebileceğine inanıyorsa, denemek için gerekli araçlara sahip olmalı.

Psilosibinin ilk klinik denemelerinin arkasındaki psikiyatrist Cameron Lacey, ilacı reçete edecek tek doktor olarak belirlendi.

Seymour, Otago Üniversitesi'nden Profesör Lacey hakkında, "Daha önce klinik denemelerde psilosibin reçete etti, sıkı raporlama ve kayıt tutma gereklilikleri altında çalışacak" dedi.

Lacey, RNZ'ye onay almak için "uzun zaman, çok enerji ve azim" gerektiğini söyledi.

Psilosibinle ilgili politika değişikliğinin yanı sıra Yeni Zelanda, uykusuzluğa çözüm olması için başvurulan melatoninin kullanımına ve reçetesiz satışına izin verme planlarını da açıkladı.

Seymour, "Birçok Yeni Zelandalı bana neden insanların melatonini yurtdışında satın alabildiğini ama yerel eczanelerden satın alamadığını sordu. Medsafe bunu değerlendirdi ve melatoninin buradaki eczane raflarında bulunmaması için hiçbir neden olmadığına karar verdi" dedi.

Psilosibin, genellikle "sihirli mantar" diye bilinen belirli mantar türlerinde bulunan, doğal oluşan bir psikoaktif bileşik. 180'den fazla fungus türünde bulunan bu mantarlar, Orta ve Güney Amerika'nın bazı bölgelerinde yerli halkın ruhani ve şifalı ritüellerinde uzun bir kullanım geçmişine sahip.

Araştırmalar, psilosibin verilen hastaların yüzde 80'inin 6 ay veya daha uzun süre boyunca anksiyete ve depresyonda azalma yaşadığını ortaya koydu.

Yeni Zelanda, psilosibin kullanımına izin veren en son ülke oldu.

2023'te Avustralya, bazı psikiyatristlerin belirli ruh sağlığı sorunlarının tedavisi için bu ilacı reçete etmesine izin vermişti.

İsviçre, tıbbi kullanım için LSD, MDMA ve psilosibinin hastalarda sınırlı kullanımına izin veriyor.

ABD'de sadece Oregon ve Colorado psilosibinin düzenlenmiş tedavi edici kullanımını yasallaştırırken, bazı eyaletler ilaca sınırlı erişim izni veriyor.

Independent Türkçe



E-yakıt devrimi kapıda: Uçaklar yakın gelecekte havayla çalışabilir

Havayla çalışan uçaklar gelecekte yakınınızdaki bir havalimanına gelebilir (Unsplash)
Havayla çalışan uçaklar gelecekte yakınınızdaki bir havalimanına gelebilir (Unsplash)
TT

E-yakıt devrimi kapıda: Uçaklar yakın gelecekte havayla çalışabilir

Havayla çalışan uçaklar gelecekte yakınınızdaki bir havalimanına gelebilir (Unsplash)
Havayla çalışan uçaklar gelecekte yakınınızdaki bir havalimanına gelebilir (Unsplash)

Uçakların sadece havadan yakıt alması bilimkurgu gibi gelse de çok da uzak olmayan bir gelecekte bu bilimsel bir gerçeğe dönüşebilir.

Nasıl mı? E-yakıt veya "elektrikten üretilen sıvı" yakıt diye adlandırılan üçüncü nesil sürdürülebilir havacılık yakıtı (sustainable aviation fuel / SAF) sayesinde.

Uzmanlar, bu teknolojinin aslında şaşırtıcı derecede basit olduğunu söylüyor. Havacılık endüstrisinin aşması gereken en büyük engel ise maliyet.

Avrupa Hava Emniyeti Ajansı'na göre e-yakıtların tonu 8 bin 720 dolar, biyolojik bazlı SAF'in tonu 2 bin 365 dolar ve geleneksel jet yakıtının tonu 830 dolar.

Aether Fuels CEO'su Conor Madigan, e-yakıtın atmosferdeki veya endüstriyel emisyonlardan elde edilen karbondioksitin (CO2) doğrudan elektroliz yoluyla veya hidrojenle birleştirilerek karbonmonoksite (CO) dönüştürülmesiyle üretildiğini açıklıyor.

fghyju
Aether Fuels CEO'su Conor Madigan, havadan jet yakıtı üretmenin arkasındaki bilimin aslında epey basit olduğunu açıklıyor (Aether Fuels)

Daha sonra karbondioksit ve hidrojen birleştirilerek çeşitli hidrokarbon bileşikleri oluşturulabiliyor ve bunlar rafine edilerek jet yakıtına dönüştürülebiliyor.

Sustainable Aviation CEO'su Duncan McCourt, yakıldığında karbon saldığını belirtiyor. Bu, üretiminde yenilenebilir enerji santrali kullanılırsa tamamen net sıfır olduğu anlamına geliyor. Ayrıca biyolojik kaynaklı SAF'ten farklı olarak hammadde sınırlamaları ve arazi kullanımı sorunları da sözkonusu değil.

The Independent'a konuşan McCourt, "ticari seviyeye ölçeklendirmenin ve bunu makul bir maliyetle yapmanın" engel teşkil ettiğini söylüyor.

Madigan daha ayrıntılı bir şekilde, e-yakıt tesislerinin maliyetinin "yüksek olduğunu ve mevcut politikalar kapsamında gereken türde hidrojenin kıtlığının projeleri daha küçük ölçekli operasyonlarla sınırladığını" açıklıyor.

Bunun "maliyet verimliliğinin düşmesine ve kabul edilebilir sermaye getirisi elde etmek için çok yüksek fiyatlara yol açtığını" ifade ediyor.

Madigan şöyle devam ediyor:

CO2 artı H2 yakıtlarını teşvik eden politikaların olduğu sadece iki pazar var (Birleşik Krallık ve AB) ve bunlar sadece atık hidrojen veya yeşil hidrojenin kullanımına izin veriyor. Birçok şirket sermaye harcamalarını azaltmanın yollarını arıyor ancak çoğu yaklaşım bu süreçte verimlilikten ödün veriyor.

Madigan, atmosferden CO2 yakalamanın "çok fazla enerji gerektirdiğini ve dolayısıyla çok pahalı" olduğunu ancak bu sorunun yakıt fiyatına daha az etki ettiğini söylüyor.

Peki çözüm ne?

Bu kısmen politikacıların elinde.

McCourt "Hidrojen üretmek ve karbonu büyük ölçekte yakalamak için gereken enerjinin maliyeti, başlıca zorluklardan biri" diyor.

Bu sorunun üstesinden gelmek için kayda değer yatırımlar ve destekleyici hükümet politikalarına ihtiyaç var.

Peki havacılık endüstrisi "havadan yakıt"ı benimseyecek mi? Birkaç havayolu şirketi uçuşları için alternatif yakıtlar denediğinden, bu olası görünüyor.

Virgin Atlantic 2023'te Heathrow'dan New York'a yemeklik yağla çalışan bir Boeing 787 Dreamliner uçurdu ve United, Emirates ve British Airways gibi havayolu şirketleri de SAF kullandı.

Independent Türkçe