Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi modayı takip ettiği keşfedildi

Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
TT

Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi modayı takip ettiği keşfedildi

Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)

Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi "moda trendlerini" takip ederken gözlemlendiği, bir araştırmada ortaya çıktı.

Hakemli dergi Behaviour'da yayımlanan bir araştırmaya göre Zambiya'daki Chimfunshi Yaban Hayatı Bakımevi'ndeki kurtarılmış 8 primat, belirli bir neden olmaksızın kulaklarına ot ya da dal yerleştirirken görüldü.

Durham Üniversitesi'nden Dr. Jake Brooker ortak yazarı olduğu çalışma hakkında The Times'a "Bu fındık kırmak ya da termit avlamakla ilgili değil. Daha çok şempanze modası gibi" diyor.

İnsanların kültürel akımlarının nasıl yayıldığını yansıtıyor: Birisi bir şey yapmaya başlıyor, diğerleri onu kopyalıyor ve net bir amaca hizmet etmese ve bazen rahatsız edici olsa bile grup kimliğinin parçası haline geliyor.

Araştırmacılara göre bu durum, esaret altındaki şempanzelerin hayatta kalma mücadelesi vermek zorunda olmamasından kaynaklanıyor olabilir.

Utrecht Üniversitesi'nden Dr. Edwin van Leeuwen, "O kadar tetikte olmaları ya da yiyecek aramak için o kadar zaman harcamaları gerekmiyor" diye ekliyor.

Bu durum, onlara oyun oynamak, denemeler yapmak ve birbirlerini taklit etmek için daha fazla bilişsel alan sağlayabilir

Başka bir çalışmada Uganda'daki şempanzelerin bitkileri kullanarak açık yaraları tedavi ettiği ve birbirlerinin yaralarıyla ilgilendiği gözlemlenmişti.

Budongo Ormanı'nda yerel bir ekiple birlikte çalışan Oxford Üniversitesi bilim insanları, hayvanların ilk yardım için bitkileri kullanmasını filme alıp kaydetmişti. Görüntülerde hayvanların yaprakları yalayıp bunları yaralara sürdükleri görülüyor.

Araştırmacılar bu görüntülerin şempanzeler, orangutanlar ve goriller gibi primatların yaban hayatında sağlıklı kalmak için doğal ilaçları çeşitli şekillerde kullandığına dair giderek artan kanıtlara bir yenisini eklediğini söylüyor.

Frontiers in Ecology and Evolution'da yayımlanan makalenin başyazarı, Oxford Üniversitesi'nden Dr. Elodie Freymann şöyle demişti:

Şempanzelerin yara bakımı birkaç tekniği kapsıyor: kalıntıları temizleyen ve muhtemelen tükürükteki antimikrobiyal bileşikleri yaraya uygulayan doğrudan yara yalama; parmak yalama ve ardından yaraya bastırma; yaprak sürme ve bitki materyallerini çiğneyip bunları doğrudan yaralara uygulama.

Araştırmacılar Budongo Ormanı'ndaki Sonso ve Waibira adlı iki şempanze topluluğunu incelemişti.

Tüm şempanzeler gibi bu toplulukların üyeleri de kavga, kaza ya da insanlar tarafından kurulan tuzaklardan kaynaklanan yaralanmalara karşı savunmasız. Sonso'daki tüm primatların yaklaşık yüzde 40'ında tuzak sonucu oluşan yaralanmalar görülmüştü.

Araştırmacılar her bir topluluğu 4'er ay boyunca gözlemlemenin yanı sıra Great Ape Dictionary (Büyük İnsansı Maymun Sözlüğü) veri tabanındaki video kanıtlarından, onlarca yıllık gözlemsel verileri içeren kayıt defterlerinden ve şempanzelerin hastalık ya da yaralanmaları tedavi ettiğine tanık olan diğer bilim insanlarıyla yapılan bir anketten yararlanmıştı.

Independent Türkçe



Filistinli aşiret liderlerinden El Halil Emirliği planı

İsrail ordusunun 7 Ekim 2023'ten beri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'e düzenlediği saldırılarda 167'si çocuk yaklaşık bin Filistinli öldürüldü, 7 bine yakın kişi de yaralandı (Reuters)
İsrail ordusunun 7 Ekim 2023'ten beri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'e düzenlediği saldırılarda 167'si çocuk yaklaşık bin Filistinli öldürüldü, 7 bine yakın kişi de yaralandı (Reuters)
TT

Filistinli aşiret liderlerinden El Halil Emirliği planı

İsrail ordusunun 7 Ekim 2023'ten beri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'e düzenlediği saldırılarda 167'si çocuk yaklaşık bin Filistinli öldürüldü, 7 bine yakın kişi de yaralandı (Reuters)
İsrail ordusunun 7 Ekim 2023'ten beri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'e düzenlediği saldırılarda 167'si çocuk yaklaşık bin Filistinli öldürüldü, 7 bine yakın kişi de yaralandı (Reuters)

Batı Şeria'daki Filistinli aşiret liderleri İsrail'le çatışmaları sonlandırmak için "alternatif barış planı" sundu. 

İsrail işgali altındaki Batı Şeria'nın en büyük şehri El Halil'deki şeyhler, Filistin Ulusal Yönetimi'nden ayrılarak İsrail devletini tanımayı ve İbrahim Anlaşmaları'na katılmayı öneriyor.

El Halil'in en güçlü aşiret liderlerinden Şeyh el-Caabari'nin de aralarında bulunduğu 4 Filistinli şeyh, İsrail'le tam işbirliği isteyen bir mektuba imza attı. Mektupta, Batı Şeria'da Filistin Ulusal Yönetimi'nden bağımsız bir "El Halil Emirliği" kurulması teklif ediliyor. Tel Aviv yönetiminin, bölgedeki Arapların lideri olarak bu "emirliği" tanıması ve Batı Şeria'daki işgalini sonlandırması isteniyor. 

Ayrıca uzun vadede 50 bin Filistinliye İsrail'de çalışma izni sağlanması talep ediliyor.

Batı Şeria'da 204 bin kişiyi temsil eden 8 şeyh ve 350 bin kişiyi temsil eden 13 şeyh de plana destek veriyor. Filistinli aşiret liderleri, bölgede Filistin Ulusal Yönetimi'nin iktidarına son verileceğini de ileri sürüyor.

Şeyhler, Oslo Anlaşmaları'nın geçersiz kılınması gerektiğini savunuyor. Dönemin İsrail Başbakanı İzak Rabin ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat arasında 1993'te imzalanan ilk anlaşma, 1999'a kadar bağımsız Filistin Devleti'nin kurulmasını öngörüyordu. 

sdfrgty
48 yaşındaki Şeyh Caabari, Filistin Ulusal Yönetimi'nden ayrılma teklifinin mimarı (Caabari/WSJ)

İkincisi 1995'te imzalanan anlaşma kapsamındaysa işgal atındaki Batı Şeria A, B ve C bölgelerine ayrılmıştı. Batı Şeria'nın yüzde 18'ini kapsayan "A bölgesi"nin yönetimi idari ve güvenlik olarak Filistin'e, yüzde 21'lik "B bölgesi"nin idari yönetimi Filistin'e, güvenliği ise İsrail'e devredilirken, yüzde 61'ini kapsayan "C bölgesi"nin idare ve güvenliği İsrail'e bırakılmıştı.

Caabari, iki devletli çözümün özellikle Hamas'ın 7 Ekim 2023'teki Aksa Tufanı'yla başlayan savaşın ardından imkansız hale geldiğini iddia ederek, Wall Street Journal'a (WSJ) şunları söylüyor: 

Filistin devleti kurulmayacak, 1000 yıl geçse de kurulamayacak. 7 Ekim'den sonra İsrail bunu kabul etmeyecek.

Mektubun gönderildiği İsrail Ekonomi Bakanı Nir Barkat bu süreci destekliyor. WSJ'nin aktardığına göre şubattan bu yana Barkat ve Filistinli aşiret liderleri arasında pek çok görüşme düzenlendi. 

Diğer yandan İsrail'in iç istihbarat teşkilatı Şin-Bet ve İsrail Savunma Kuvvetleri'nden (IDF) bazı kesimlerin teklife temkinli yaklaştığı aktarılıyor. Emekli Tümgeneral Gadi Şamni, "Her biri silahlı, onlarca farklı aileyle nasıl başa çıkacaksınız? Bu bir kaos ve felaket yaratır" diyor. 

Tel Aviv Üniversitesi'nde Filistinli aşiretler üzerine çalışma yapan Harel Chorev de teklifin uygulanabilir olmadığını belirterek, bunun "Filistin Yönetimi'ni düşman olarak gören bazı radikal sağcı İsraillilerin fantezisinden ibaret olduğunu" söylüyor.

Gazze Şeridi, 1996-2006'da Filistin Ulusal Yönetimi'ne bağlıydı. Ancak Hamas, 2006'da yapılan seçimlerde, Fetih'i geçerek 132 sandalyeli mecliste 74 koltuk kazanmış, Fetih ise 45 sandalyede kalmıştı. Daha sonra taraflar arasında yaşanan anlaşmazlık nedeniyle 2007'de Gazze'de patlak veren çatışmalarda, Hamas bölgenin kontrolünü ele geçirmişti.

Independent Türkçe, Jewish Telegraphic Agency, Times of Israel, Wall Street Journal