Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi modayı takip ettiği keşfedildi

Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
TT

Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi modayı takip ettiği keşfedildi

Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)
Bilim insanları, şempanzelerin moda trendlerini takip edebileceğini ortaya koydu (AFP)

Şempanzelerin tıpkı insanlar gibi "moda trendlerini" takip ederken gözlemlendiği, bir araştırmada ortaya çıktı.

Hakemli dergi Behaviour'da yayımlanan bir araştırmaya göre Zambiya'daki Chimfunshi Yaban Hayatı Bakımevi'ndeki kurtarılmış 8 primat, belirli bir neden olmaksızın kulaklarına ot ya da dal yerleştirirken görüldü.

Durham Üniversitesi'nden Dr. Jake Brooker ortak yazarı olduğu çalışma hakkında The Times'a "Bu fındık kırmak ya da termit avlamakla ilgili değil. Daha çok şempanze modası gibi" diyor.

İnsanların kültürel akımlarının nasıl yayıldığını yansıtıyor: Birisi bir şey yapmaya başlıyor, diğerleri onu kopyalıyor ve net bir amaca hizmet etmese ve bazen rahatsız edici olsa bile grup kimliğinin parçası haline geliyor.

Araştırmacılara göre bu durum, esaret altındaki şempanzelerin hayatta kalma mücadelesi vermek zorunda olmamasından kaynaklanıyor olabilir.

Utrecht Üniversitesi'nden Dr. Edwin van Leeuwen, "O kadar tetikte olmaları ya da yiyecek aramak için o kadar zaman harcamaları gerekmiyor" diye ekliyor.

Bu durum, onlara oyun oynamak, denemeler yapmak ve birbirlerini taklit etmek için daha fazla bilişsel alan sağlayabilir

Başka bir çalışmada Uganda'daki şempanzelerin bitkileri kullanarak açık yaraları tedavi ettiği ve birbirlerinin yaralarıyla ilgilendiği gözlemlenmişti.

Budongo Ormanı'nda yerel bir ekiple birlikte çalışan Oxford Üniversitesi bilim insanları, hayvanların ilk yardım için bitkileri kullanmasını filme alıp kaydetmişti. Görüntülerde hayvanların yaprakları yalayıp bunları yaralara sürdükleri görülüyor.

Araştırmacılar bu görüntülerin şempanzeler, orangutanlar ve goriller gibi primatların yaban hayatında sağlıklı kalmak için doğal ilaçları çeşitli şekillerde kullandığına dair giderek artan kanıtlara bir yenisini eklediğini söylüyor.

Frontiers in Ecology and Evolution'da yayımlanan makalenin başyazarı, Oxford Üniversitesi'nden Dr. Elodie Freymann şöyle demişti:

Şempanzelerin yara bakımı birkaç tekniği kapsıyor: kalıntıları temizleyen ve muhtemelen tükürükteki antimikrobiyal bileşikleri yaraya uygulayan doğrudan yara yalama; parmak yalama ve ardından yaraya bastırma; yaprak sürme ve bitki materyallerini çiğneyip bunları doğrudan yaralara uygulama.

Araştırmacılar Budongo Ormanı'ndaki Sonso ve Waibira adlı iki şempanze topluluğunu incelemişti.

Tüm şempanzeler gibi bu toplulukların üyeleri de kavga, kaza ya da insanlar tarafından kurulan tuzaklardan kaynaklanan yaralanmalara karşı savunmasız. Sonso'daki tüm primatların yaklaşık yüzde 40'ında tuzak sonucu oluşan yaralanmalar görülmüştü.

Araştırmacılar her bir topluluğu 4'er ay boyunca gözlemlemenin yanı sıra Great Ape Dictionary (Büyük İnsansı Maymun Sözlüğü) veri tabanındaki video kanıtlarından, onlarca yıllık gözlemsel verileri içeren kayıt defterlerinden ve şempanzelerin hastalık ya da yaralanmaları tedavi ettiğine tanık olan diğer bilim insanlarıyla yapılan bir anketten yararlanmıştı.

Independent Türkçe



ABD'li gençlerin neredeyse üçte birinde prediyabet var

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
TT

ABD'li gençlerin neredeyse üçte birinde prediyabet var

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin yeni verilerine göre, ABD'li ergenlerin neredeyse üçte biri prediyabetten muzdarip.

Yapılan sayım, 2023'te 12 ila 17 yaşındaki tahmini 8,4 milyon ergenin (ya da yüzde 32,7'sinin) bu kategoriye girdiğini ortaya koydu.

Kurumun diyabetin önlenmesinden sorumlu üst düzey yetkilisi Dr. Christopher Holliday, ABC News'e yaptığı açıklamada bu endişe verici sonuçların "uyandırma çağrısı" olduğunu söyledi. Holliday, tip 2 diyabet riskinin gençlerin sağlığına yönelik "ciddi bir tehdit" oluşturduğunu belirtti.

Prediyabette kişinin kan şekeri seviyeleri normalin üzerinde olsa da tip 2 diyabet teşhisi için yeterince yüksek değildir. Prediyabetten muzdarip olmak, tip 2 diyabetin yanı sıra kalp hastalığı ve felç riskini de artırıyor. Diyabet, ABD'de önde gelen 7. ölüm nedeni.

Tip 2 diyabet, vücudun kan şekeri seviyelerini düzenlemesini ve yiyecekleri enerjiye dönüştürmesini sağlayan hayati öneme sahip insülin hormonunu kullanamadığı zaman ortaya çıkan kronik bir rahatsızlık. Yale Medicine'a göre insülinle ilgili sorunlar genellikle ergenlik döneminde başlıyor. Tedavi edilmezse böbrek hastalığı, felç ve kalp hastalığına neden olabiliyor.

Holliday, "Sağlıklı beslenme ve aktif kalma gibi yaşam tarzındaki basit değişiklikler, tip 2 diyabetin önlenmesinde veya geciktirilmesinde büyük bir fark yaratabilir" diyor.

Kurumun araştırması bulguları için bir neden belirtmiyor ancak önceki araştırmalar, 12-19 yaşındaki Amerikalılarda prediyabet oranının 1999-2002'den 2015-2018'e kadar iki kattan fazla artarak yüzde 12'den yüzde 28'e sıçradığını göstermişti. JAMA Pediatrics'te yayımlanan rapor ayrıca yoksulluk içinde yaşayan gençlerde prediyabet görülme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştu.

Pittsburgh Üniversitesi araştırmacılarına göre prediyabet, gıda güvensizliği, kamu sağlık sigortasının olmaması ve hane gelirinin federal yoksulluk seviyesinin yüzde 130'undan az olmasıyla bağlantılı.

Diğer risk faktörleri arasında aşırı kilolu olmak, ailede tip 2 diyabetli birinin bulunması, haftada üç kereden az fiziksel aktivite yapmak, ırk ve etnik köken var. Afrika kökenli Amerikalı, Hispanik/Latin, Kızılderili, Alaska Yerlisi, Pasifik Adalı ve bazı Asya kökenli Amerikalılar daha yüksek risk altında.

Yaşlı Amerikalıların üçte birinden fazlası prediyabetten muzdarip ancak her 10 kişiden en az 8'i hastalığının farkında değil. Sağlık yetkilileri, önlem alınmazsa bu kişilerin sadece 5 yıl içinde tip 2 diyabete yakalanabileceğini söylüyor.

Ancak Amerikan Diyabet Derneği'ne göre bu durum küçük değişikliklerle tersine çevrilebilir ya da geciktirilebilir.

Aşırı kiloluysanız, basit bir egzersiz rutini belirleyerek ve kırmızı et alımını sınırlamanın yanı sıra meyve ve sebze ağırlıklı yemekler yiyerek kilonuzu yönetebilirsiniz. Uyku süresi ve stres seviyeleri de önemli.

Yale Medicine'dan pediatrik endokrinoloğu Dr. Sonia Caprio, "Genellikle beslenme düzeninde yapılacak küçük değişiklikler ve minimum kilo kaybı, daha fazla fiziksel aktiviteyle birlikte diyabeti uzaklaştırmaya fayda sağlar" diyor.

Independent Türkçe