Asya'nın en yaşlı fili "Büyükanne" öldü

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Asya'nın en yaşlı fili "Büyükanne" öldü

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Asya'nın en yaşlısı olduğu söylenen 100 yaşındaki filin çarşamba günü Hindistan'ın orta kesimlerindeki bir yaban hayatı koruma alanında ölmesi, orman yetkilileri, köylüler ve hayvanseverleri yasa boğdu.

Dişsiz bir dişi olan Vatsala, hayatının son 30 yılını Madhya Pradeş eyaletindeki Panna Kaplan Koruma Alanı'nda geçirdi. Burada çalışanlar ve bakıcılar ona sevgiyle büyükanne anlamına gelen Dadi diye sesleniyordu.

Orman yetkilileri, Dadi'nin çarşamba günü öğleden sonra Hinauta Fil Kampı yakınlarındaki bir orman kanalına düştüğünü söyledi. NDTV'nin haberine göre, veterinerler ve orman korucularının çabalarına rağmen Vatsala saat 13.30 sularında öldü.

Kerala'nın Nilambur Orman Bölümü'nde doğan Vatsala, ilk yıllarını orman ürünleri taşıyarak geçirmişti. Vatsala 1972'de Madhya Pradeş'e yerleştirildi ve 1993'te Panna'ya taşındı.

Görevinden 2004'te emekli oldu ancak kampta hayati bir rol oynamaya devam etti.

Panna Saha Müdürü Anjana Suchita Tirkey, Hint medyasına verdiği demeçte "O bizim gururumuzdu" dedi.

Sürüyü asaletle yönetirdi. Doğumlar sırasında, deneyimli bir ebe gibi yakında duran, güç verip ve sakinleştiren Vatsala'ydı. O sadece en yaşlısı değil, fil ailemizin ruhuydu.

Panna Kaplan Koruma Alanı'nın 100 yaşından büyük aile reisi Vatsala'ya hüzünle veda ettik. Zarif varlığı onunla tanışan herkesi büyüledi. Sayısız kurtarma operasyonu ve fil yavrularını büyüttüğün için teşekkürler Vatsala. Mirasın korunacak. 

30 yıldır Vatsala'nın seyisliğini yapan Maniram Gond, The Times of India'ya Vatsala'nın asla sinirlenmediğini söyledi. "O bir büyükanne gibiydi" dedi.

Tamamen kör olduğu son yıllarında bile, adını söylediğim anda hortumunu kaldırırdı.

Gond gazeteye Vatsala'nın hiç çiftleşmediğini söyledi. Kendisiyle çiftleşmek isteyen Ram Bahadur adlı bir erkek filin 2003 ve 2008'deki iki şiddetli saldırısından sağ çıkmış. İlkinde bağırsakları yırtılmış ve 200'den fazla dikiş atılması gerekmiş. 9 aylık tedavinin ardından iyileşmiş.

Kendi yavrusu olmamasına rağmen, personel onun kamptaki genç filler için doğal bir aile reisi gibi davrandığını, sık sık onların yanında yürüdüğünü ya da hastalık veya doğum sırasında onları rahatlattığını söyledi.

Son yıllarında kördü ve sindirim sorunları yaşıyordu. Bakıcıları ona elleriyle yulaf lapası veriyor ve kampta dolaşmasına yardım ediyordu

Cesedi, son evi olan Hinauta kampında yakıldı. İlk yıllarına ait belgelerin eksik olması nedeniyle resmi bir Guinness Dünya Rekoru düzenlenemedi ancak orman yetkilileri 100 yaşın üzerinde olduğunu tahmin ediyor.

Asya filleri vahşi doğada genellikle 60 yıla kadar yaşıyor. Esaret altındaki bireyler veteriner bakımıyla daha uzun yaşayabilirken, Vatsala'nın yaşı istisnai bir durumdu.

Dünya Doğa Koruma Birliği tarafından nesli tükenmekte olan türler listesinde yer alan filler, Hindistan'da Yaban Hayatı Koruma Yasası kapsamında korunuyor.

Güney Asya ülkesi, Asya fil nüfusunun yüzde 50'sinden fazlasını temsil eden 27 bini aşkın vahşi file ev sahipliği yapıyor. Ancak yaşam alanları giderek daralıyor ve insan-fil çatışması hâlâ büyük bir endişe kaynağı.

Independent Türkçe



ABD'li gençlerin neredeyse üçte birinde prediyabet var

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
TT

ABD'li gençlerin neredeyse üçte birinde prediyabet var

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nden alınan yeni veriler, ABD'deki her üç ergenden birinin prediyabeti olduğunu gösteriyor. Bu durum, kalp hastalığı ve felç gibi diğer ciddi sağlık komplikasyonları riskini artırıyor (Unsplash)

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin yeni verilerine göre, ABD'li ergenlerin neredeyse üçte biri prediyabetten muzdarip.

Yapılan sayım, 2023'te 12 ila 17 yaşındaki tahmini 8,4 milyon ergenin (ya da yüzde 32,7'sinin) bu kategoriye girdiğini ortaya koydu.

Kurumun diyabetin önlenmesinden sorumlu üst düzey yetkilisi Dr. Christopher Holliday, ABC News'e yaptığı açıklamada bu endişe verici sonuçların "uyandırma çağrısı" olduğunu söyledi. Holliday, tip 2 diyabet riskinin gençlerin sağlığına yönelik "ciddi bir tehdit" oluşturduğunu belirtti.

Prediyabette kişinin kan şekeri seviyeleri normalin üzerinde olsa da tip 2 diyabet teşhisi için yeterince yüksek değildir. Prediyabetten muzdarip olmak, tip 2 diyabetin yanı sıra kalp hastalığı ve felç riskini de artırıyor. Diyabet, ABD'de önde gelen 7. ölüm nedeni.

Tip 2 diyabet, vücudun kan şekeri seviyelerini düzenlemesini ve yiyecekleri enerjiye dönüştürmesini sağlayan hayati öneme sahip insülin hormonunu kullanamadığı zaman ortaya çıkan kronik bir rahatsızlık. Yale Medicine'a göre insülinle ilgili sorunlar genellikle ergenlik döneminde başlıyor. Tedavi edilmezse böbrek hastalığı, felç ve kalp hastalığına neden olabiliyor.

Holliday, "Sağlıklı beslenme ve aktif kalma gibi yaşam tarzındaki basit değişiklikler, tip 2 diyabetin önlenmesinde veya geciktirilmesinde büyük bir fark yaratabilir" diyor.

Kurumun araştırması bulguları için bir neden belirtmiyor ancak önceki araştırmalar, 12-19 yaşındaki Amerikalılarda prediyabet oranının 1999-2002'den 2015-2018'e kadar iki kattan fazla artarak yüzde 12'den yüzde 28'e sıçradığını göstermişti. JAMA Pediatrics'te yayımlanan rapor ayrıca yoksulluk içinde yaşayan gençlerde prediyabet görülme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymuştu.

Pittsburgh Üniversitesi araştırmacılarına göre prediyabet, gıda güvensizliği, kamu sağlık sigortasının olmaması ve hane gelirinin federal yoksulluk seviyesinin yüzde 130'undan az olmasıyla bağlantılı.

Diğer risk faktörleri arasında aşırı kilolu olmak, ailede tip 2 diyabetli birinin bulunması, haftada üç kereden az fiziksel aktivite yapmak, ırk ve etnik köken var. Afrika kökenli Amerikalı, Hispanik/Latin, Kızılderili, Alaska Yerlisi, Pasifik Adalı ve bazı Asya kökenli Amerikalılar daha yüksek risk altında.

Yaşlı Amerikalıların üçte birinden fazlası prediyabetten muzdarip ancak her 10 kişiden en az 8'i hastalığının farkında değil. Sağlık yetkilileri, önlem alınmazsa bu kişilerin sadece 5 yıl içinde tip 2 diyabete yakalanabileceğini söylüyor.

Ancak Amerikan Diyabet Derneği'ne göre bu durum küçük değişikliklerle tersine çevrilebilir ya da geciktirilebilir.

Aşırı kiloluysanız, basit bir egzersiz rutini belirleyerek ve kırmızı et alımını sınırlamanın yanı sıra meyve ve sebze ağırlıklı yemekler yiyerek kilonuzu yönetebilirsiniz. Uyku süresi ve stres seviyeleri de önemli.

Yale Medicine'dan pediatrik endokrinoloğu Dr. Sonia Caprio, "Genellikle beslenme düzeninde yapılacak küçük değişiklikler ve minimum kilo kaybı, daha fazla fiziksel aktiviteyle birlikte diyabeti uzaklaştırmaya fayda sağlar" diyor.

Independent Türkçe