Dinozorların kuşlara evrimine ışık tutan yeni bir tür keşfedildihttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/5174665-dinozorlar%C4%B1n-ku%C5%9Flara-evrimine-%C4%B1%C5%9F%C4%B1k-tutan-yeni-bir-t%C3%BCr-ke%C5%9Ffedildi
Dinozorların kuşlara evrimine ışık tutan yeni bir tür keşfedildi
Shri rapax adlı yeni türün holotipi (Historical Biology)
Alışılmadık derecede büyük ve "kalın yapılı" pençe şeklinde ellere sahip kuş benzeri yeni bir dinozor türünün keşfi, kuşların evrimine yol açan ilk adaptasyonlara biraz daha ışık tutuyor.
Shri rapax adı verilen dinozor, küçük ila orta boy tüylü etoburları içeren ve dinozorlar arasında kuşların en yakın akrabaları kabul edilen dromaeosauridae adlı gruba ait.
Araştırmacılar yeni türü, 72 ila 75 milyon yıl öncesine tarihlenen ve muhtemelen 2000'lerde Moğolistan'da bulunan bir fosil aracılığıyla tanımladı.
Öte yandan bilim insanları örneğin tam olarak nereden çıkarıldığından emin değil. Fosil, 2010'dan önce yasadışı yolla elde edilmiş ve Japonya ve İngiltere'deki özel koleksiyonlarda tutulmasının ardından Fransa merkezli Eldonia şirketi tarafından satın alınmıştı.
Araştırmacılar "Örnekle ilişkili belgelere dayanarak bunu şimdilik Moğolistan'daki Ukhaa Tolgod'a atfediyoruz" diye yazıyor.
Bilim insanlarına göre örnek muhtemelen Moğolistan'ın Gobi Çölü'nde yer alan ve yaklaşık 71 ila 75 milyon yıl öncesine dayanan, özellikle dinozorlara ait zengin fosil kayıtlarıyla bilinen Djadokhta Formasyonu'ndan geliyor.
Araştırmacılar, "Geç Kretase döneminden kalma, Moğolistan'ın Djadokhta Formasyonu'nda özenle korunmuş bir velociraptorine dromaeosaurid tanımlıyor ve yeni türe Shri rapax adını veriyoruz" diye yazıyor.
Shri rapax'ın kendine özgü omurga ve pelvis hatlarının yanı sıra güçlü ellere sahip olduğu tespit edildi.
Çalışmaya göre Shri rapax "çok iri" başparmaklara ve diğer dromaeosauridlere kıyasla "orantısal olarak daha büyük" pençelere sahipti.
Ayrıca dinozorun kafatası adaptasyonları da güçlü bir ısırma becerisine sahip olduğuna işaret ediyor.
Bilim insanları hakemli dergi Historical Biology'de yayımlanan çalışmada şöyle diyor:
Shri rapax'ın en sıradışı özelliği, elinin alışılmadık derecede kalın yapılı oluşu.
Araştırmacılar dinozorun kendine özgü ellerinin, bitki yiyen dinozor grubu ceratopsianlar gibi daha büyük avları hedef almasını sağlayan adaptasyonlar olduğundan şüpheleniyor.
Bilim insanları çalışmada, "Ceratopsianlarla sık etkileşimlerin ve bu grubun yırtıcı karşıtı aktif savunma davranışlarının, Djadokhta'daki bazı velociraptorinlerde daha kalın yapılı ön kolların ve daha tıknaz ellerin evrimini teşvik etmiş olabileceğini düşünüyoruz" ifadelerini kullanıyor.
Eğer Shri rapax'ın, yakın akrabası Velociraptor mongoliensis'le aynı avlanma davranışını paylaştığını varsayarsak ellerinin daha güçlü yapısı, onu genellikle Velociraptor'un avladığından daha büyük ve daha kuvvetli avları hedef almaya uygun hale getiriyor.
Bulgular bu yeni türün, tarih öncesi Djadokhta kazı alanında yaşayan diğer kuş benzeri dinozorların tercih ettiğinden daha büyük omurgalıları yakalamaya adapte olduğuna işaret ediyor.
Bilim insanları bu büyük avlar arasında muhtemelen zırhlı dinozorların olgunlaşmamış bireylerinin de yer aldığını söylüyor.
Bozcaada, yazın son günlerinde cazın büyüsüne ve festival coşkusuna teslim olmaya hazırlanıyor. Bu yıl festival programının en parlak yıldızlarından biri Fransa'dan geliyor: Electro Deluxe. 25 yıla yaklaşan kariyerini hâlâ ilk günkü enerjiyle sürdüren grup, son albümleri NEXT'le çıktıkları yolculuğun mühim bir durağı için Bozcaada Caz Festivali sahnesinde olacak.
Vokaldeki James Copley'yle, grubun Türkiye'deki hayranları arasında heyecan yaratan konser öncesi sohbet etme fırsatı bulduk. Röportajımızı yaptığımız günlerde grup yıllık yaz molasında. "Hepimizin aileleri var ve bu zaman dilimi, geri çekilip yeniden şarj olduğumuz, onlarla yeniden bağ kurduğumuz dönem" diyor Copley. Şu sıralar, İbiza'da ailesi ve yakın dostlarıyla güneşin tadını çıkarıyor:
Bu molalar müziğin kendisi kadar önemli. Nefes alıyor, ilham topluyor ve sahneye taze bir enerjiyle dönüyoruz.
Electro Deluxe'ün sahnedeki bitmeyen enerjisi düşünüldüğünde bu cümle o kadar şey anlatıyor ki...
25 yıllık yolculuk
Electro Deluxe'ün müziği yıllar içinde elektronik caz füzyonundan daha organik soul-funk tınılarına evrildi. Bu değişim, bilinçli bir stratejiden çok, grubun yaşamla birlikte olgunlaşmasının doğal bir sonucu. "Her albümümüz, o dönemde yaşadığımız duyguların bir yansıması oldu. Ama kalbimiz hep groove'la attı" diyor Copley ve ekliyor:
Sahnede samimiyeti korumak bizim için değişmeyen tek şey.
Grup, yaratıcılık enerjisini korumak için özel formüllere başvurmuyor. Copley, bunu "Neden nefes alıyorsun?" sorusuna benzetiyor:
Bazı şeylerin cevabı olmaz, onlar sadece vardır işte... Bizim için müzik yapmak da öyle. Enerji, onu sürdürmeye çalıştığımız için değil, içimizden geldiği için akıyor. Biz buyuz...
Copley'nin gruba katılması, önemli bir dönemeç olmuş. Öncesinde her albümde farklı şarkıcılar, rap'çiler ve konuk sanatçılarla çalışan Electro Deluxe, onun gelişiyle daha bütünlüklü bir yola girmiş. "Bana kendi dokunuşumu katmam için alan açtılar. O bağ, müziğimizi kendiliğinden yeni bir yöne taşıdı" diye anlatıyor.
Bu organik değişim, grubun sahneye bakışında da belirgin. Stüdyodaki her düzenleme, her deneme, aslında sahnede yaşanacak o an için. "Sahne, müziğimizin nefes aldığı yer" diyor Copley:
Ne trend kovaladık ne de birilerine yaranmaya çalıştık. 25 yılda bizimle birlikte büyüyen, her değişimimizi kucaklayan bir topluluğumuz var. O bağ, enerjimizi hep diri tutuyor.
Pandemiden sonra daha yüksek voltaj
Electro Deluxe, yüksek enerjili canlı performanslarıyla tanınıyor. Onları daha önce sahnede izleme fırsatı bulduğum için kendimi şanslı sayıyorum. Performanslarını tarif etmek gerekirse... Belki de sadece "Sahne alev alıyor" demeli ve sözü Copley'ye bırakmalıyım. "Keşke size turnelere zihinsel ve fiziksel olarak hazırlanmak için ciddi bir antrenman sürecinden geçtiğimizi söyleyebilsem..." diyerek başlıyor söze:
Bu bir noktada doğru ama sahneye getirdiğimiz enerji tek başımıza yarattığımız bir şey değil. Bu, bir dans partneriyle dans etmek gibi; ateşin malzemelerini biz getiriyoruz ama alevi büyüten seyirci.
Pandemi sonrası konserler daha da yoğun geçmeye başlamış, sahnedeki enerji de başka bir boyuta taşınmış. Copley, bunun nedenini izleyicide gördüğü "özgürlük ve ifade açlığı"na bağlıyor:
İnsanlar üzerlerine boca edilen olumsuzluğu silkip atmak istiyor. Bu açlık, konserlerimizin enerjisini başka bir seviyeye taşıdı. Biz sahneye açık yürekle, savunmasız ve tamamen kendimiz olarak çıkıyoruz. Bu, seyirciye de aynı şekilde davranma izni veriyor. Bir kez bu bağ kurulduğunda, gerisi sihir oluyor.
Türkiye'nin yeri çok başka
Türkiye, grup için her zaman özel bir yer olmuş. İlk turnelerinde beklenenin ötesinde bir ilgiyle karşılaşmışlar: Kapalı gişe konserler, parçalara kelimesi kelimesine eşlik eden dinleyiciler hatta henüz yayımlanmamış şarkılara bile hakim bir kitle...
"İstanbul'da bir restorana girdiğimizde müziğimiz çalıyordu, üstelik bizim orada olduğumuzu bile bilmiyorlardı. Arnaud'yu yolda durdurup imza isteyenler oldu. O saf güzellik, o yoğun sevgi... Bizi sonsuza kadar etkiledi" diye hatırlıyor Copley.
Fransız seyircisiyle kıyasladığında Türk dinleyicisinin farkını da şöyle anlatıyor:
Fransa'da konserler bazen yavaş yavaş açılan bir diyalog gibi ilerler. Ama Türkiye'de ilk andan itibaren herkes bizimleydi: Hazır, açık ve anın içinde.
"Groove'un kitabını yazmak"
Electro Deluxe için Türkiye nasıl özel bir yere sahipse, buradaki müzikseverler için de onların yeri ayrı. Hayranlar, grubu överken abartıya kaçmayan ama ışıl ışıl methiyeler düzüyor. Hak vermemek elde değil.
James Copley (en arkada) "Stevie Wonder ya da Herbie Hancock’la çalışmak hepimizin rüyası" diyor (Electro Deluxe)
Hatta kimi dinleyiciler, onların "groove'un kitabını yazdığını" söylüyor. Bu yorumu Copley'ye aktardığımda yüzündeki ifade değişiyor; belli ki derinden etkileniyor. Kısa bir sessizlik oluyor, sanki o anın tadını çıkarıyor. Ardından, kelimelerini özenle seçerek konuşmaya başlıyor:
Biz Fransız bir grubuz, İngilizce söylüyoruz ama groove tüm sınırları ve dilleri aşıyor. Türk izleyicisi bize sevgisini tüm açık yüreklilikleriyle veriyor. Evimizden çok uzakta, kelimeler olmadan aynı dili konuşuyoruz. Bu, bize verilen en büyük hediye.
Bozcaada'ya sürprizlerle geliyorlar
Copley, Bozcaada Caz Festivali konseri için çok fazla detay vermese de şunu vurguluyor:
Bir şey beklemeyin. Açık bir kalp ve zihinle gelin, gerçek sihir o zaman olur. Sürprizler elbette olacak; sizi ansızın yakalayan, harekete geçiren, belki biraz da utandıran anlar...
Electro Deluxe'ün etkileyici sahne performanslarından biri de Big Band formatıyla yaptıkları konserler. Copley, daha kalabalık bir orkestrayla çalışmanın hem zorluk hem de özgürlük getirdiğini söylüyor:
Böylesine güçlü bir ekip sahnede olduğunda şarkıları olduğu gibi çalamazsınız, tamamen yeniden düşünmeniz gerekir. Herkesin parlaması için alan açarken o durdurulamaz funk gücünü de korumak zorundasınız. Doğru yaptığınızda ise sadece 'daha büyük' olmaz, bambaşka bir seviyeye çıkar.
Electro Deluxe'ün müziğini şekillendiren etkiler saymakla bitmiyor. 5 üyenin farklı müzik geçmişleri, kültürel referansları ve yaşam deneyimleri, ortaya benzersiz bir karışım çıkarıyor. Copley'ye göre grubun büyüsünün altında, her parçayı birlikte yazmaları yatıyor. Ona göre, müziklerinin lezzetini veren işte bu çeşitlilik. "Sayısız sanatçı, müzisyen, filozof, dost, aile üyesi ve yaşam deneyimi bizi şekillendirmiş olabilir ama günün sonunda ortaya çıkan şey bir Electro Deluxe şarkısı oluyor" diyor. Miles Davis'in sözünü hatırlatıyor Copley:
Yaratıcılık, kaynaklarını ne kadar iyi sakladığındır.
Gelecek planları konusunda kesin bir takvimleri yok. "Bizim için tek zaman 'şimdi'" diyor Copley ve ekliyor:
Büyük planlar yapmıyoruz; müziğin, groove'un ve hayatın bizi götürdüğü yere gidiyoruz. Gelecek, o an kim olduğumuzdan doğacak. Hep olduğu gibi...
"Türkiye'ye dönmek, eski bir sevgiliyle buluşmak gibi"
Copley ve arkadaşları Türkiye'deki müzikseverlerle buluşmak için sabırsızlanıyor. Türk hayranlarına mesajını ise duygusal bir benzetmeyle veriyorlar:
Türkiye'ye dönmek, uzun zamandır görmediğimiz eski bir sevgiliyle kavuşmak gibi... Heyecan, biraz gerginlik ve bolca mutluluk var. Çok uzun zaman oldu ama tekrar buluştuğumuzda ortaya gerçekten çok güzel bir şey çıkacak. O muhteşem enerjiyi yeniden hissetmek ve birlikte müzik dolu bir gece paylaşmak için sabırsızlanıyoruz.
Electro Deluxe, 6 Eylül akşamı Bozcaada Caz Festivali sahnesinde olacak. Eğer siz de groove'un kalbinin nasıl attığına şahit olmak istiyorsanız, James Copley'nin dediği gibi yüreğinizi açın ve kendinizi adanın rüzgarı eşliğinde ritme bırakmaya hazırlayın. Ya da sadece orada olun yeter, nasılsa gerisini Electro Deluxe halleder.
