Jodie Foster'ın burun kıvrılan filmi 20 yıl sonra fırtına gibi

Uçuş Planı, Alfred Hitchcock'un 1938 tarihli filmi Kaybolan Kadın'ın (The Lady Vanishes) serbest bir uyarlaması (Touchstone Pictures)
Uçuş Planı, Alfred Hitchcock'un 1938 tarihli filmi Kaybolan Kadın'ın (The Lady Vanishes) serbest bir uyarlaması (Touchstone Pictures)
TT

Jodie Foster'ın burun kıvrılan filmi 20 yıl sonra fırtına gibi

Uçuş Planı, Alfred Hitchcock'un 1938 tarihli filmi Kaybolan Kadın'ın (The Lady Vanishes) serbest bir uyarlaması (Touchstone Pictures)
Uçuş Planı, Alfred Hitchcock'un 1938 tarihli filmi Kaybolan Kadın'ın (The Lady Vanishes) serbest bir uyarlaması (Touchstone Pictures)

Jodie Foster'ın 20 yıl önce vizyona giren psikolojik gerilim filmi, Netflix'te yeniden popülerlik kazandı. Gösterime girdiği 2005'te dünya çapında 223 milyon dolar hasılat elde eden yapım, izleyicilerin ilgisini bir kez daha üzerine çekiyor.

1988 yapımı hukuk draması Sanık'la (The Accused) ilk Oscar'ını, 1991 tarihli psikolojik gerilim Kuzuların Sessizliği'yle (The Silence of the Lambs) ikinci Oscar'ını kazanan Foster, bu iki başarının ardından 1990'larda farklı türlerde yapımlarda rol aldı. 

Yıllarca gerilim filmlerinde oynamadı

Foster, 1990'larda bilinçli olarak gerilim filmlerinden uzak durmuş, muhtemelen Kuzuların Sessizliği'ndeki Clarice Starling karakterine benzer bir rolde oynamak istememişti. Ancak bu durum 2002'de David Fincher imzalı Panik Odası'yla (Panic Room) sona erdi; 2005'te ise bir başka gerilim olan Uçuş Planı'yla (Flightplan) bir kez daha kamera karşısına geçti.

Robert Schwentke'nin yönettiği Uçuş Planı, kızını uçuş sırasında kaybeden ve hem onu bulmaya hem de aklını yitirmediğini kanıtlamaya çalışan bir anneyi konu alıyor. 

Senaryosu Peter A. Dowling ve Billy Ray imzasını taşıyan film, 2025'te yeniden heyecan yaratarak Netflix'in haftalık Küresel İzlenme Listesi'nde 8. sıraya yerleşti. Platform verilerine göre yapım, geçen hafta 6,2 milyon kez izlendi.

Uçuş Planı, 2005'te gişede başarılı olmasına rağmen eleştirmenlerden olumsuz yorumlar almıştı. O dönem, 11 Eylül saldırılarının ardından uçakta geçen travmatik hikayeler daha farklı algılandığı için, film "aşırı uçuk" ve "gerçeklikten uzak" bulunmuştu.

Uçuş Planı, Foster'ın en tuhaf durumlarda bile izleyiciyi kendine bağlayan oyunculuğu sayesinde yeniden keşfediliyor.
Independent Türkçe, ScreenRant, Collider



500 yıllık İnka saç teli tarihi varsayımları nasıl değiştirdi?

İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
TT

500 yıllık İnka saç teli tarihi varsayımları nasıl değiştirdi?

İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)
İnka khipu'sunun ana kordonu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)

İnkalara ait bir astronomik gereçte bulunan saç teli, imparatorlukta kayıt tutmanın sadece seçkin kişiler değil, sıradan halk arasında da yaygın olduğunu gösteriyor.

Hakemli dergi Science Advances'ta yayımlanan bu bulgu, Ortaçağ uygarlığındaki sayısal okuryazarlık hakkında bilinenleri değiştiriyor.

İnkalar kayıtları, özellikle de sayısal bilgileri tutmak için khipu adı verilen ve düğümlü ipten yapılan gereçler kullanıyordu.

Bu gereçler, üzerine çok sayıda sarkan iplerin bağlandığı ana bir kordondan oluşuyor ve düğümler, konumları ve renkleri aracılığıyla bilgi kodlanıyordu.

Bazen bir khipu'nun üzerinde, yaratıcısını belirtmek için "imza" niteliğinde bırakılmış insan saçı bulunabiliyor.

cvfgbtyh
Peru'da yer alan Jucul'daki hipu üzerinde koyu kahverengi insan saçı bulundu (Sabine Hyland)

Araştırmacılar "Eskiden And Dağları'nda saç, geldiği kişiyi temsil eden ve ritüel açıdan güçlü kabul edilen bir şeydi" diye açıklıyor.

Bugüne kadar, İspanyol sömürgesi dönemine ait belgeler yalnızca erkek elitlerin khipu yaptığını ima ediyordu.

"Khipu okuryazarlığı"nın, kayıt tutmakla görevli bürokratlar dışında yaygın olmadığı düşünülüyordu.

Araştırmacılar, "Özellikle İspanyol sömürge tarihçelerine dayanarak, khipu'ların sadece bürokrasideki erkek elitler tarafından yapıldığı düşünülüyor" diye yazıyor.

19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında khipu'nun Andlı işçiler, köylüler ve kadın köylüler arasında bile üretildiği belgeleniyor.

Ancak 15. yüzyıldan kalma bir khipu'ya yaratıcısı tarafından işlenen insan saçı üzerinde yapılan son analiz, o dönemde bile düşük rütbeli İnkaların khipu yapıp kullandığını gösteriyor.

Sözkonusu khipu, çok az belgeyle birlikte bir Alman müzayedesinde bulundu ve daha sonra 1498'e tarihlendi.

Araştırmacılar, ana kordonun yaklaşık 104 santimetre uzunluğunda, katlanmış ve bükülmüş insan saçından yapıldığını ve yaklaşık 8 yıllık saç uzamasına denk geldiğini söylüyor.

Bilim insanları kimyasal analizdeki gelişmelerden yararlanarak saç örneğinden karbon, nitrojen ve kükürt gibi farklı elementlerin seviyelerini aynı anda ölçtü.

Bu gereci yapan kişinin bürokratların et ve mısır içeren beslenme biçimi yerine, sıradan halkın yumru kökler ve yeşilliklerden oluşan beslenme düzenini izlediğini tespit ettiler.

Oksijen ve hidrojen değerlerini ölçen daha ayrıntılı analizler, halkın alt kesiminden gelen bu kişinin muhtemelen günümüzde Peru'nun güneyi veya Şili'nin kuzeyinde yer alan bölgede yaşadığını ortaya çıkardı.

Bilim insanları şöyle yazıyor: 

Önceki varsayımların aksine, belli ki İnka İmparatorluğu'ndaki halk da İnka tarzı khipu'lar üretmiş.

Çalışmanın sonuçları, kadınların da bu kayıt sistemlerini yaptığını gösteren, yakın zamandaki diğer bulguları da doğruluyor ve khipu okuryazarlığının sadece erkek elitlerin alanı olduğu fikrine meydan okuyor.

Araştırmacılar, "İnka İmparatorluğu'nda khipu okuryazarlığı, şimdiye kadar düşünülenden daha kapsayıcı ve yaygın olabilir" sonucuna varıyor.

Independent Türkçe