Genetikçiler keşfetti: Sigara akıl sağlığı riskini yüzde 250 artırıyor
Sigaranın sağlığa zararı, birçok çalışmayla ortaya konmuştu (Unsplash)
Danimarka'da yapılan araştırmaya göre sigara içmek, ruh sağlığını bozuyor ve zihinsel rahatsızlıklara neden oluyor.
Aarhus Üniversitesi'nden bilim insanları, Birleşik Krallık merkezli biyolojik veri bankası Biobank'teki 350 bin kişiye ait genetik verileri inceledi.
Araştırmayı yürüten Doug Speed, verilerini kullandıkları kişilerin yüzde 90'ının 20 yaşından önce sigara içmeye başladığını ve genellikle 30'larından sonra zihinsel rahatsızlıklar nedeniyle hastanede tedavi gördüklerini söyledi.
Speed, "Sigara içmek zihinsel rahatsızlıklara neden oluyor. Sigara tabii ki tek neden değil fakat akıl hastalığı sebebiyle hastaneye yatma riskini yüzde 250 oranında artırdığı gözlemlendi" dedi.
Kanadalı iki araştırmacıyla çalışan bilim insanı, sigaranın özellikle depresyon ve bipolar bozukluğa yol açtığına da dikkat çekti.
Speed, tütün mamullerini tüketenlerde "sigarayla ilişkilendirilen" genlerin olduğunu gözlemlediklerini de söyledi.
Araştırmacı, "Sigarayla ilişkili genleri taşıyan ancak sigara içmeyen kişilerde, bu genleri taşıyan ve sigara içen kişilere kıyasla ruhsal bozuklukların ortaya çıkma olasılığı daha düşük" ifadelerini kullandı.
Öte yandan bilim insanı, sigaranın ruh sağlığının bozulmasına yol açtığı biyolojik mekanizmanın henüz tam anlaşılamadığını belirtti.
Yeni bir araştırmaya göre, küçük çocuklarda uzun süre ekran başında geçirilen zaman, ergenlik döneminde anksiyeteyle bağlantılı.
Son birkaç on yılda teknoloji ilerledikçe, daha fazla çocuk televizyon, bilgisayar ve tablet ekranına maruz kalıyor. Bazıları ekranları yaramaz çocuklar ve bunalmış ebeveynler için bir çözüm olarak görse de bu cihazların küçük çocuklar üzerindeki gelişimsel etkileri konusunda endişeler var.
168 çocuğu 10 yıldan fazla süre boyunca takip eden Singapur'daki araştırmacılar, 4 buçuk, 6 ve 7 buçuk yaşlarında alınan beyin taramalarını kullanarak çocukların yüksek düzeyde ekran başında zaman geçirmesinin gelişimsel etkilerini belirledi.
Pazartesi günü The Lancet'in eBioMedicine adlı akademik dergisinde yayımlanan çalışma, ekran başında daha fazla zaman geçiren çocuklarda görsel işleme ve bilişsel kontrolle ilgili beyin ağlarının daha hızlı olgunlaştığını ortaya koydu.
Bu kulağa kötü bir şey gibi gelmeyebilir ancak çalışmanın yazarlarından Dr. Huang Pei, bunun aslında çocuğun büyüdükçe hayata uyum sağlamakta zorlanmasına nasıl yol açabileceğini açıklıyor.
Singapur hükümetinden yapılan basın açıklamasında Huang, "Hızlandırılmış olgunlaşma, genellikle olumsuzluklara veya diğer uyaranlara yanıt olarak belirli beyin ağlarının çok hızlı gelişmesiyle gerçekleşir" dedi.
Normal gelişim sırasında, beyin ağları zamanla kademeli olarak daha özelleşmiş hale gelir. Ancak ekranlara yüksek derecede maruz kalan çocuklarda, görme ve bilişsel işlevleri kontrol eden ağlar, karmaşık düşünme için gerekli verimli bağlantıları geliştirmeden önce daha hızlı uzmanlaşmıştır. Bu durum esnekliği ve dayanıklılığı sınırlayarak çocuğun daha sonraki yaşamında uyum sağlama yeteneğini azaltabilir.
Çalışmada bu şekilde değişmiş beyin ağlarına sahip çocuklar, 8 buçuk yaşındayken bilişsel bir görev sırasında karar vermekte daha uzun süre harcadı ve daha sonra 13 yaşında daha yüksek kaygı belirtileri bildirdi.
Şubat 2024'te Cambridge Üniversitesi Yayınları'nın Psychological Medicine adlı akademik dergisinde yayımlanan ilgili bir çalışma, küçük çocukların ekran başında geçirdikleri zamanın, duygusal düzenlemeyle ilgili beyin ağlarındaki değişikliklerle de bağlantılı olduğunu ve ebeveynlerin çocuklarına sık sık kitap okumasının bu değişikliklerin bazılarını dengeleyebileceğini bulmuştu.
Çalışmanın kıdemli yazarı Yardımcı Doçent Tan Ai Peng, basın bülteninde şunları söylemişti:
Bu araştırma, ilk iki yılda ekran başında geçirilen zamanı sınırlamanın neden çok önemli olduğuna dair biyolojik bir açıklama sunuyor. Ancak aynı zamanda ebeveyn katılımının önemini de vurguluyor ve birlikte kitap okumak gibi ebeveyn-çocuk aktivitelerinin gerçek bir fark yaratabileceğini gösteriyor.
Independent Türkçe
Günde tek bir kadeh içki bile ağız kanseri riskini yüzde 50 artırabiliyorhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/sa%C4%9Fl%C4%B1k/5225052-g%C3%BCnde-tek-bir-kadeh-i%C3%A7ki-bile-a%C4%9F%C4%B1z-kanseri-riskini-y%C3%BCzde-50-art%C4%B1rabiliyor
Günde tek bir kadeh içki bile ağız kanseri riskini yüzde 50 artırabiliyor
İki adam bira bardaklarını tokuşturuyor (AFP)
Bilim insanları yeni bir çalışmada, düşük alkol tüketiminin bile tütün çiğneme gibi faktörlerle birleştiğinde ağız kanseri riskini yüzde 50 artırabileceği uyarısında bulunuyor.
Dünya çapında en yaygın 11. kanser türü olan ağız kanseri, Güney Asya'da ve özellikle Hindistan'da çok yaygın görülüyor.
Öte yandan başlıca risk faktörlerinin bir araya gelmesinin, kişinin kansere yakalanma olasılığını nasıl artırdığı tam bilinmiyor.
Araştırmacılar Güney Asya'da yaygın bir uygulama olan tütün çiğnemeyle birlikte günde bir kadeh bile alkol tüketmenin, özellikle ciddi bir bileşik etki yarattığını saptadı.
Bilim insanları hakemli dergi BMJ Global Health'te yayımlanan çalışmada, bu ikilinin Hindistan'daki tüm ağız kanseri vakalarının yaklaşık üçte ikisinden sorumlu olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmacılara göre en güçlü bağlantı apong, bangla, chulli ve mahua gibi yerel alkollü içecekleri tüketenlerde görüldü.
Bilim insanları çalışmada 35 ila 54 yaşlarındaki bukkal mukoza kanseri teşhisi konan 1803 kişinin verisini, bu hastalığı taşımayan rasgele seçilmiş 1903 kişinin verileriyle karşılaştırdı.
Katılımcılar ne kadar süredir alkol tükettiklerini, ne sıklıkla içtiklerini ve tükettikleri alkol türleri hakkında bilgi verdi.
Bunlar arasında bira, viski, votka, rom ve breezer gibi 11 uluslararası içkinin yanı sıra yerelde üretilen 30 içki yer alıyordu.
Katılımcılara ayrıca tütün kullanımları, kullanım süresi ve türü hakkında sorular soruldu.
Kanser teşhisi alanlardan 781'i alkol içtiğini, 1019'u da içmediğini söyledi.
Buna karşılık kontrol grubundakilerin 481'i alkol tüketirken, 1420'si tüketmiyordu.
Araştırmacılar, sık alkol tüketiminin kanser riskinin artmasıyla güçlü bir bağlantısı olduğunu ve yerelde üretilen içkilerin en büyük etkiye yol açtığını saptadı.
Bilim insanları, günde sadece 2 gram bira gibi çok az miktarda alkol tüketiminin bile bukkal mukoza kanseri riskini artırdığını tespit etti.
Araştırmaya göre günde standart ölçüde bir içki, yani yaklaşık 9 gram alkol tüketimi, ağız kanseri riskinin yaklaşık yüzde 50 artmasıyla bağlantılı.
Araştırmacılar alkol ve tütünün birlikte kullanılmasının, riskin 4 katından fazla artmasıyla ilişkilendirildiği uyarısında bulunuyor.
Alkolün, ağzın iç yüzeyinin yağ içeriğini değiştirerek çiğnenen tütün ürünlerindeki kanserojen kimyasallara karşı daha geçirgen ve hassas hale getirebileceğinden şüpheleniyorlar.
Bilim insanları yerelde üretilen içkilerin, alkol içeriğinin yanı sıra metanol ve asetaldehit gibi toksik maddelerle kirlenmesi nedeniyle daha da riskli olabileceğini söylüyor.
Araştırmacılar şöyle yazıyor:
Yerelde üretilen alkollü içecek pazarı düzenlemeye tabi değil ve bazı türleri yüzde 90'a varan alkol içeriğine sahip.
Ekip, "Özetle çalışmamız, [bukkal mukoza kanseri] riski için güvenli bir alkol tüketimi sınırı olmadığını gösteriyor" sonucuna varıyor.
Independent Türkçe
Prostat sağlığı için yararlı ve zararlı besinlerhttps://turkish.aawsat.com/ya%C5%9Fam/sa%C4%9Fl%C4%B1k/5224920-prostat-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-i%C3%A7in-yararl%C4%B1-ve-zararl%C4%B1-besinler
Prostat kanseri, erkekler arasında en yaygın kanser türlerinden biridir
Yaş ilerledikçe prostat bezinde, “iyi huylu prostat büyümesi” (BPH) olarak bilinen bir durum ortaya çıkabiliyor. Araştırmalar, beslenme ve yaşam tarzındaki değişikliklerin prostatın büyümesini yavaşlatabileceğini ve genel sağlığı destekleyebileceğini gösteriyor.
Şarku’l Avsat’ın Medical News Today’den aktardığı haber göre prostat büyümesi yaşayan kişiler için sağlıklı bir beslenme düzeni; meyve, sebze ve sağlıklı yağlar açısından zengin olmalı. Somon balığı, domates ve çeşitli meyveler gibi bazı besinlerin prostat sağlığına özellikle fayda sağlayabileceği belirtiliyor.
Beslenme ve prostat büyümesi
Prostat, erkek üreme sisteminin temel bir parçası olan küçük bir bez. Testosteron hormonunu, dihidrotestosteron (DHT) adı verilen başka bir hormona dönüştürüyor. DHT seviyelerinin yükselmesi, prostat hücrelerinin büyümesine yol açabiliyor.
Her yıl iki milyondan fazla erkek prostatit belirtileri nedeniyle doktora başvuruyor (Reuters)
Bazı yiyecek ve içeceklerin, testosteron ve diğer hormonlar üzerindeki etkileri nedeniyle prostat sağlığını doğrudan etkilediği biliniyor. Araştırmalar; meyve, sebze ve sağlıklı yağlar bakımından zengin bir diyetin prostat sağlığını iyileştirdiğini ve büyümeyi yavaşlattığını ortaya koyuyor.
Önerilen besinler
Akdeniz diyeti gibi, meyve-sebze ve sağlıklı yağlar açısından zengin beslenme modellerinin prostat sağlığına katkı sağladığı belirtiliyor. Çalışmalar, bu tür diyetlere uyumun prostat büyümesini yavaşlattığını, genel sağlığı iyileştirdiğini ve prostat kanseri riskini azalttığını gösteriyor.
Öne çıkan besinler şöyle sıralanıyor:
Somon balığı: Omega-3 yağ asitleri bakımından zengin olan somon, vücuttaki iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı oluyor. Sardalya gibi soğuk su balıkları da benzer faydalar sağlıyor.
Domates: Güçlü bir antioksidan olan likopen açısından zengin. Domatesin pişirilmesi, likopenin vücut tarafından daha kolay emilmesini sağlıyor.
Brokoli ve turpgiller: Brokoli, karnabahar, lahana ve benzeri sebzeler; prostat sağlığını desteklediği düşünülen sulforafan adlı bileşiği barındırıyor.
Kuruyemişler: Çinko açısından zengin. Çinko, prostatta yüksek yoğunlukta bulunuyor ve testosteron ile DHT dengesinde rol oynadığı düşünülüyor. Baklagiller ve istiridye de iyi çinko kaynakları arasında yer alıyor.
Turunçgiller: Portakal, limon ve greyfurt gibi meyveler, prostatı koruyucu etkisi olabileceği belirtilen C vitamini içeriyor.
Prostat sağlığı için en iyi içecek hangisi?
Antioksidanlar, vitaminler ve mineraller bakımından zengin içecekler sağlıklı bir diyetin parçası olabilir. Sınırlı sayıda çalışma, yeşil çayın alt idrar yolu sağlığını iyileştirebileceğini ve prostat kanserine karşı koruyucu etki gösterebileceğini öne sürüyor. Ancak bu bulguların kesinleşmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Kaçınılması veya sınırlandırılması gereken besinler
Prostat büyümesi için sağlıklı bir diyet, yalnızca faydalı besinleri tüketmekle sınırlı değil; bazı gıdalardan kaçınmayı da içeriyor. Uzmanlar şu besinlere dikkat çekiyor:
Kırmızı et: Doymuş yağ oranı yüksek olduğu için iltihabı artırabilir. Tüketimin azaltılması prostat sağlığına olumlu katkı sağlayabilir.
Kafein: İdrar söktürücü etkisi nedeniyle idrar miktarını ve tuvalete çıkma sıklığını artırabilir.
Sodyum (tuz): Aşırı tuz tüketimi, prostat büyümesine bağlı idrar yolu şikâyetlerini ağırlaştırabilir. Bu nedenle işlenmiş gıdalardan kaçınılması ve tuzun sınırlandırılması öneriliyor.
Yaşam tarzı önerileri
Beslenme değişiklikleri, iyi huylu prostat büyümesinin bazı belirtilerini yönetmede etkili olabilir. Ayrıca stresin azaltılması, sigaranın bırakılması, akşam saatlerinde sıvı tüketiminin kısıtlanması, mesanenin tamamen boşaltılması, pelvik taban egzersizleri yapılması ve bazı ilaçlardan (antihistaminikler, diüretikler, burun açıcılar) mümkün olduğunca kaçınılması öneriliyor.
Bu önlemler yeterli olmazsa, doktorlar ilaç tedavisi ya da cerrahi müdahale önerebiliyor.
İyi huylu prostat büyümesinin belirtileri
Sık idrara çıkma, ani idrar yapma ihtiyacı, idrara başlamada zorlanma, zayıf ya da kesintili idrar akışı, gece sık idrara kalkma, idrar kaçırma, boşalma sonrası veya idrar yaparken ağrı ve idrar yapamama gibi şikâyetler görülebiliyor.
Bu belirtiler, büyüyen prostat bezinin idrar kanalını sıkıştırması sonucu ortaya çıkıyor. Tedavi, belirtilerin şiddetine göre değişiyor ve bazı durumlarda yalnızca yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olabiliyor. Daha ileri vakalarda ise ilaçlar veya cerrahi yöntemlerle prostatın küçültülmesi ya da belirtilerin hafifletilmesi mümkün oluyor.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
