Bilim insanlarından gazlı ocak uyarısı: "Sigaradan zararlı"

Sessiz tehlike, yatak odasını dahi tehdit ediyor

Benzenler havayla temas ettiği anda buharlaşıyor (Pixabay)
Benzenler havayla temas ettiği anda buharlaşıyor (Pixabay)
TT

Bilim insanlarından gazlı ocak uyarısı: "Sigaradan zararlı"

Benzenler havayla temas ettiği anda buharlaşıyor (Pixabay)
Benzenler havayla temas ettiği anda buharlaşıyor (Pixabay)

Evlerdeki gaz ocaklarının sigaradan daha fazla benzen saldığını bulan ABD'li bilim insanları, "Pasif içicilikten zararlı" diyerek uyardı.

Hakemli dergi Environmental Science & Technology'de yayımlanan araştırmada, evde gazla çalışan aletlerin sigara dumanında bulunan ve kansere neden olduğu bilinen benzen isimli kimyasalın düzeyini artırdığı ortaya kondu.

Stanford Üniversitesi'nden bilim insanlarına göre, gazla çalışan ocakların ateşinde oluşan yoğun benzeni solumak, pasif sigara içiciliğinden daha kötü olabilir. 

Birçok kanser hastalığına yol açtığı bilinen benzen, sigara dumanı, egzoz, yapıştırıcı, boya, mobilya cilası, böcek ilaçları, deterjan gibi ürünlerin içinde de bulunuyor.

Mutfakta yanan fırın, yatak odasını etkiliyor

Bilim insanları, mutfak ve yatak odalarındaki ortalama benzen seviyelerini ölçmek için Kaliforniya ve Kolorado'daki 87 evi inceledi.

Bazı evlerde gazlı cihazlar kapatıldıktan sonra bile, iç mekandaki yoğunlaşmanın önerilen sağlık sınırlarını çok fazla aştığı görüldü.

Bunun da iç mekanların hava kalitesini düşürdüğü ve zamanla sağlığın bozulma riskini artırdığı belirtildi.

İncelenen evlerin yüzde 29'unun mutfağında benzen yoğunluğunun sigara dumanındaki bulunan kimyasal seviyelerin üzerinde olduğu belirtildi.

Araştırmacılar ayrıca, 6 evin yatak odasını da inceledi. Fırınları 90 dakika boyunca yaklaşık 250 derecede yakan bilim insanları, birkaç saat sonra yatak odasındaki benzenin yoğunluğunun arttığını gözlemledi.

Kanser riskini artırıyor

Araştırmanın başyazarı Yannai Kashtan, "Benzen soluyorsanız kanser riskiyle karşı karşıyasınız demektir" ifadelerini kullandı.

Uzmanlar, gazla çalışan bir cihaz kullanıyorsanız evinizin havalandırma sistemini kontrol etmek gerektiğini söylüyor.

Aynı zamanda elektrikli ya da indüksiyonlu ocaklara geçiş yapmak da benzen gibi zararlı kimyasallara maruz kalmayı azaltabilir.

Independent Türkçe



Çin’de bunama vakaları neden daha hızlı artıyor?

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Çin’de bunama vakaları neden daha hızlı artıyor?

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Bilim insanları, Çin'de Alzheimer hastalığıyla diğer demans türlerinin orantısız bir sağlık yükü oluşturduğu ve vaka oranlarının küresel ortalamadan daha hızlı arttığı uyarısını yaptı.

Çarşamba günü PLOS One adlı akademik dergide yayımlanan yeni araştırma, ülkede demansı mümkün olduğunca erken önlemek için acil ve etkili müdahalelerin uygulanması çağrısında bulunuyor.

Alzheimer ve diğer demans türleri, (ADD; Alzheimer Dissease and Demantia / Alzheimer Hastalığı ve Demans), dünya çapında artan oranlarla giderek daha ciddi bir nörolojik sağlık sorunu haline geliyor.

Ancak bilim insanları, özellikle Çin'deki bunamaların gerçek hastalık yükü ve risk faktörlerinin yeterince anlaşılmadığını söylüyor.

Mevcut çalışmada araştırmacılar, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kurumlar tarafından başlatılan halka açık veri tabanı Küresel Hastalık Yükü'nden (GBD) alınan, 30 yıldan uzun süreye yayılan küresel sağlık verilerini analiz etti.

Veri tabanı, 204 ülke ve bölgede 370’in üzerinde hastalık ve sağlık sorunuyla bunlara karşılık gelen 88 risk faktörü hakkında veri içeriyor.

1990'la 2021 arasındaki son analizlere dayanarak bilim insanları, Çin'de demans vakalarının üç katına, küresel vakalarınsa iki katına çıktığını tespit etti.

"ADD, küresel hastalık yükü en ağır hastalıklardan biri. Çin'de ve küresel olarak ADD'nin hastalık yükü 1990'dan 2021'e kadar yıldan yıla arttı" diye yazdılar.

Çalışmada, "2021'e gelindiğinde, Çin'in hastalık yükü üç kat artarken, küresel hastalık yükü iki katına çıktı" dendi.

y6u78ı9
ADD'nin 1990-2021 küresel hastalık yükü haritası. İki cinsiyet ve tüm yaşlar için 100 bin kişi başına düşen ölümlerdeki yıllık değişim (Liu, Geng., 2025, PLOS One)

Kısmen daha uzun yaşam süreleri nedeniyle kadınların erkeklere kıyasla demansın genel yükünü daha fazla taşıdığı tespit edildi.

Ancak araştırmacılar, erkeklerin bu hastalıktan ölüm oranlarının biraz daha yüksek olduğunu söylüyor.

Gelecek 15 yıl için eğilimleri tahmin eden bilim insanları, daha etkili müdahaleler yapılmadığı takdirde demans oranlarının özellikle Çin'de artmaya devam edeceği uyarısını yapıyor.

Araştırmacılar, diyabet gibi hastalıklardan kaynaklanan yüksek kan şekerinin Çin de dahil dünya genelinde demans için önde gelen risk faktörü olduğunu, bunu sigara ve yüksek vücut ağırlığının izlediğini söylüyor.

"Sigara, yüksek açlık kan şekeri düzeyleri ve yüksek vücut kitle indeksi, aralarında yüksek açlık plazma glukozunun baskın konuma sahip olduğu üç ana risk faktörü" diye yazdılar.

Bilim insanları Çin'de demans vakalarındaki artışın büyük ölçüde nüfus artışı ve değişen yaş demografisine bağlı olabileceğinden şüpheleniyor.

"Gelişen bir ülke olarak Çin, ekonomik dönüşüm ve yaşam tarzındaki büyük değişiklikler nedeniyle diyabet hastalarının sayısında önemli bir artış yaşadı" diye yazdılar.

Araştırmacılar, demans vakalarındaki artışı yavaşlatmak adına özellikle yaşlı yetişkinler arasında yüksek kan şekeri ve sigara kullanımının azaltılması için çaba gösterilmesi çağrısında bulunuyor.

Erken müdahalenin klinik hedeflerine ulaşmak için cinsiyete özgü risk faktörlerini hedef alan müdahalelere ihtiyaç duyulacağını belirtiyorlar.

Independent Türkçe