Çocuklar iklim değişikliğinin tehlikelerine karşı daha savunmasızlar

İklim değişikliğinin sağlık üzerindeki ‘yıkıcı’ etkilerine ilişkin uyarılar

İklim değişiklikleri sel ve kasırgaları daha sık ve yoğun hale getiriyor
İklim değişiklikleri sel ve kasırgaları daha sık ve yoğun hale getiriyor
TT

Çocuklar iklim değişikliğinin tehlikelerine karşı daha savunmasızlar

İklim değişiklikleri sel ve kasırgaları daha sık ve yoğun hale getiriyor
İklim değişiklikleri sel ve kasırgaları daha sık ve yoğun hale getiriyor

İklim değişikliği krizinden en az sorumlu olan grup çocuklar olsa da bu krizin yıkıcı etkilerinin ve hayatta kalma, gelişme ve başarılı olma yeteneklerine yönelik doğrudan tehditlerinin en ağırına onlar maruz kalıyor. Sel, kasırga ve sıcak hava dalgaları gibi aşırı hava olaylarının yoğunluğu ve sıklığı arttıkça çocuklar bu durumlardan en çok etkilenen grupların başında yer alıyor.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’nun (UNICEF) birkaç gün önce yayınladığı bir rapora göre, şu anda dünyada su kaynaklarında ve hizmetlerde bir azalma ve eksiklik yaşanıyor ve bu durum çocukların zihinsel ve fiziksel sağlığını olumsuz etkiliyor. UNICEF, dünyadaki her üç çocuktan birinin, yani 739 milyon çocuğun su kıtlığı olan bölgelerde yaşadığını, iklim değişikliğinin ise bu durumu daha da kötüleştirme tehlikesi taşıdığını belirtti.

Azalan su miktarı ile su ve sanitasyon hizmetlerinin eksikliğinin getirdiği çifte yük, zorlukları daha da artırıyor. Bu da çocukları daha fazla tehlikeyle karşı karşıya bırakıyor.

Çoklu tehditler

Rapor, iklim değişikliğinin yansımalarından etkilenenlerin çoğunun Orta Doğu, Kuzey Afrika, Güney Asya ve Sahra Altı Afrika bölgelerindeki düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşadığını gösteriyor. 2022 yılında 436 milyon çocuk ciddi su kırılganlığıyla karşı karşıya olan bölgelerde yaşıyordu. En çok etkilenen ülkeler arasında Nijer, Ürdün, Burkina Faso, Yemen, Çad ve Namibya yer alırken, bu ülkelerde 10 çocuktan 8'i bu hassasiyetlerden muzdaripti.

İklim değişiklikleri su kaynaklarını etkiliyor
İklim değişiklikleri su kaynaklarını etkiliyor

Çok sayıda çocuk (436 milyon), çok yüksek düzeyde su kıtlığının ve içme suyu hizmetlerinin çok düşük seviyede olmasının getirdiği çifte yük ile karşı karşıya kalıyor. Bu durum çocukların hayatını, sağlığını ve refahını tehdit ediyor, zira 5 yaşın altındaki çocuklarda hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin ana nedenlerinden birini teşkil ediyor. Yeni uyarılar, UNICEF’in hastalıklar, hava kirliliği, sel ve kuraklık gibi aşırı hava olayları da dahil olmak üzere iklim krizinden etkilenen çocuklara yönelik birçok tehdide yönelik 2021’de verdiği uyarıların ardından geldi. Kuruluşa göre çocukların anne karnında oluştukları andan yetişkinliğe ulaşana kadar sağlıklarının yanı sıra beyinlerinin, akciğerlerinin, bağışıklık sistemlerinin gelişimi ve diğer önemli fiziksel fonksiyonları büyüdükleri ortamdan etkileniyor. Örneğin çocuklar yetişkinlere göre daha fazla hava kirliliğine maruz kalıyor, zira genellikle daha hızlı nefes alıyorlar ve beyinleri, akciğerleri ve diğer fiziksel organları gelişiyor.

Yıkıcı sonuçlar

UNICEF Genel Direktörü Catherine Russell “İklim değişikliğinin sonuçları, vücutları ve beyinleri hava kirliliğine, yetersiz beslenmeye ve yüksek sıcaklıklara karşı son derece savunmasız olan çocuklar açısından yıkıcıdır” ifadelerini kullandı. Su kaynakları kurudukça ve korkutucu hava olayları daha güçlü ve sıklaştıkça sadece dünyaları değişmiyor ve ‘iklim değişikliği zihinsel ve fiziksel sağlıklarını etkilediği için sağlıklarında değişiklikler’ görülüyor.

Russell, iklim krizinin, her kıtada hemen hemen her çocuğu, sıcak hava dalgalarından kuraklığa, kasırgalardan sellere, hava kirliliğinden vektör kaynaklı hastalıklara kadar daha sık, daha şiddetli ve yıkıcı iklim risklerine maruz bıraktığını, dolayısıyla iklim krizinin büyüyen bir tehlike olmanın ötesinde, yaşamı tehdit eden bir gerçek olduğunu, çocukların ve ailelerinin üzerindeki etkisinin çok büyük olduğunu belirtiyor.

Fotoğraf altı: İklim değişiklikleri hava kalitesini etkileyerek çocuklarda solunum yolu hastalıkları riskini artırıyor
 İklim değişiklikleri hava kalitesini etkileyerek çocuklarda solunum yolu hastalıkları riskini artırıyor

Mısır’daki Ayn eş-Şems Üniversitesi’nden Çevre Bilimleri Profesörü Dr. Vahid İmam, çocukların en zayıf halka olmasının yanı sıra hamile kadınlar, yaşlılar ve kronik hastalıkları olanlar gibi iklim değişikliğinden en çok etkilenen diğer grupların bu değişiklerin en ağır yükünü taşıdığını belirtti. İmam Şarku’l Avsat’a “İklim değişikliği özellikle çocukların sağlığını ve refahını pek çok açıdan etkiliyor. Bu sıkıntılar sıcak bitkinliği, felç ve kalp-damar hastalığı risklerinin artmasına neden olan sıcak hava dalgalarını içeriyor. Krizin hava kalitesi üzerindeki etkisinden bahsetmiyorum bile. Zira bu da çocuklarda solunum yolu hastalıkları, alerji ve astım riskini artırıyor” dedi.

Çevre Bilimleri Profesörü, yüksek sıcaklıklarla ilişkili bazı hastalıkların yayılmasına dayanan, sıtma gibi sivrisineklerin yol açtığı hastalıkların yayılması dahil olmak üzere çocukların sağlığını etkileyen durumlar gibi iklim değişikliğinin dolaylı etkileri olduğunu açıkladı. Krizin tarım ve gıda üzerindeki yansımalarına da dikkat çekti. İklim dalgalanmalarının gıda üretiminde ve bulunabilirliğinde değişikliklere yol açarak çocukların beslenmesini etkilediğini söyledi. İmam ayrıca, bir diğer tehdidin de kasırga ve sel gibi doğal afetlerin artmasından kaynaklandığını ve bu durumun çocukların hastalıklara, ölümlere ve evsiz kalma risklerine maruz kalma riskini artırdığını belirtti.

Bu riskleri azaltmak için, iklim değişikliğinin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin azaltılması amacıyla sağlık sektörünün iklim değişikliğiyle ilişkilendirilmesi, afetler ve iklim olaylarına yönelik erken uyarı sistemlerinin etkinleştirilmesi ve risk adaptasyon stratejilerinin uygulanması yönünde çağrıda bulundu.



İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
TT

İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)

Dizdeki küçük ve çoğu insanda artık bulunmayan bir kemik, insanların iki ayak üstünde yürümesini sağlamış olabilir. 

Susam tanesi büyüklüğündeki lateral fabella kemiği, toplumun yaklaşık yüzde 39'unda var. Diz kapağına gömülmüş bu kemik osteoartrit veya kireçlenmeden muzdarip kişilerde iki kat daha sık görülürken, hakkında pek fazla şey bilinmiyor. 

Birleşik Krallık'taki King's College London'dan araştırmacılar, 93 ayrı primat türünde bu kemiğin varlığına dair verileri inceleyerek insanlarda farklı şekilde evrimleştiğini kaydetti.

Bilim insanları bu farklılaşmanın, ilk insanların 4 ayaktan iki ayak üstünde yürümeye geçmesini sağladığını düşünüyor. 

Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences adlı hakemli dergide bugün (11 Eylül) yayımlanan makalede, hominidler dışındaki çoğu primatta bu kemiğin olduğu tespit edildi.

Hominid familyası, insanların yanı sıra şempanze, orangutan ve bonobo gibi türleri içeriyor. 

Ekip son 100 yılda yayımlanan araştırmaları tarayarak lateral fabella da dahil, dizde yer alan susamsı kemiklerin varlığını analiz etti. 

Lateral fabellanın, hominid dışındaki türlerde hep başka bir susamsı kemikle beraber oluştuğu saptandı. 

Bilim insanları lateral fabellanın, hominidlerde diğer primatlardan farklı şekilde geliştiğini ve bu sayede farklı bir amaca, yani iki ayak üstünde yürümeye hizmet ettiğini düşünüyor.

Bu durum, insanlarda başka bir susamsı kemik olmadan lateral fabellanın ortaya çıkmasını açıklayabilir. 

King's College London'dan Dr. Michael Berthaume yazarları arasında yer aldığı çalışma hakkında "Sıklıkla yanlış anlaşılan bu kemiğin primatlarda birden fazla şekilde evrimleşmiş olabileceğini ve insanların, tüm hominidlerin başlangıcında ortaya çıkan farklı bir evrim biçimine sahip olduğunu gösteriyor" diyerek ekliyor:

Bu kemiği yeni bir şekilde kullanmak, Australopitekus gibi ilk insanların dört ayak üstünde yürümekten dik yürümeye geçmesini sağlamış olabilir.

Lateral fabellanın insanlarda görülme sıklığı son 100 yıldır artış gösteriyor. Araştırmacılar bunun, insanların daha iyi beslenmesi ve kemiği oluşturan kaynaklara sahip olmasıyla açıklanabileceğini düşünüyor. 

Dr. Berthaume, fabellanın iki ayak üstünde yürümeyi sağladığını doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulsa da bulguların umut verici olduğunu söylüyor: 

İnsanlar dışındaki neredeyse tüm diğer örneklerde, primatların çiftler halinde fabella geliştirdiğini biliyoruz. Primatların hareket etme şeklinin bu kemiklerin evrimini etkilemediğini de biliyoruz, peki insanlar neden farklı?

Independent Türkçe, Phys.org, Sky News, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences