Dünyada sigara kullanımı giderek azalırken her yıl sekiz milyondan fazla insanı öldürmeye devam ediyor

Dünya Sağlık Örgütü: Dünyada sigara kullanımı giderek azalıyor. Her yıl bir milyondan fazla insan "pasif içicilik" nedeniyle ölüyor

(Arşivler - AFP)
(Arşivler - AFP)
TT

Dünyada sigara kullanımı giderek azalırken her yıl sekiz milyondan fazla insanı öldürmeye devam ediyor

(Arşivler - AFP)
(Arşivler - AFP)

Dünya Sağlık Örgütü Salı günü yaptığı açıklamada, dünya genelinde tütün kullanan yetişkinlerin sayısının son yıllarda istikrarlı bir şekilde azaldığını ancak sektörde faaliyet gösteren şirketlerin bu gerçek karşısında teslim olmayacakları uyarısında bulundu.

Dünya Sağlık Örgütü'nün yeni raporuna göre, 2000’de her üç yetişkinden biri tütün türevleri kullanırken, 2022 yılında bu oran neredeyse her beş yetişkinden biri için geçerli.

Rapor, 2000 ve 2030 yılları arasındaki sigara içme yaygınlığı eğilimlerini inceledi. Veriler 150 ülkenin kendi topraklarında tütün tüketimini azaltmayı başardığını gösterdi

Şarku’l Avsat’ın AFP tarafından yayınlanan rapordan aktardığı bilgilere göre örgüt çoğu ülkede sigara içme oranlarındaki düşüşe rağmen, tütün kaynaklı ölümlerin önümüzdeki yıllarda da yüksek seyretmesinin beklendiği uyarısında bulundu.

İstatistikler, sigara içmenin her yıl sekiz milyondan fazla insanı öldürdüğünü ve bunların arasında pasif içiciliğe maruz kalmaları nedeniyle sigara içmeyen yaklaşık 1,3 milyon kişinin de bulunduğunu gösteriyor.

Rapor, sıkı tütün kontrolü önlemlerinin uygulanması ile sigaradan kaynaklanan ölümlerin sayısındaki azalma arasındaki sürenin yaklaşık otuz yıl olduğunu doğruluyor.

Sigara içenlerin sayısı azalmaya devam etse de, Dünya Sağlık Örgütü 2010-2025 yılları arasında tütün tüketiminin yüzde 30 oranında azaltılması hedefine ulaşılamayacağını tahmin ediyor.

Aralarında 2010 yılından bu yana tütün tüketimini yüzde 35 oranında azaltmayı başarmış olan Brezilya'nın da bulunduğu 56 ülkenin bu hedefe ulaşması bekleniyor.

Öte yandan, 2010 yılından bu yana altı ülkede tütün tüketiminde artış görüldü: Kongo, Mısır, Endonezya, Ürdün, Umman ve Moldova.

Bununla birlikte, rapor hazırlayanların tahminlerine göre dünya genelinde tütün tüketimi 2010-2025 yılları arasında dörtte bir oranında azaltılma yolunda ilerliyor.

Ancak Dünya Sağlık Örgütü, tütün sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin boş durmaya niyetleri olmadığı konusunda uyarıyor.

Dünya Sağlık Örgütü Sağlığın Geliştirilmesi Bölümü Direktörü Rüdiger Kresch yaptığı açıklamada, "Son yıllarda tütün kontrolünde kayda değer ilerlemeler kaydedildi, ancak şimdi boş boş oturmanın zamanı değil" uyarısında bulundu. Bir ülkenin tütünle savaşı kazandığına inandığı anda, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin yeni bir cephe açtığını vurgulayan Kresch, "Tütün sektörünün sayısız hayat pahasına kâr elde etmek için ne kadar ileri gidebileceğini hayretle izliyorum" dedi.

Tütün sektörüne müdahaleyle mücadele

Dünya Sağlık Örgütü, kontrol çabalarında "tütün sektörü müdahalesi" ile mücadele çağrısında bulundu. Yeni sözde dumansız ürünlere dikkat çekerek, bu ürünlerin gençler üzerindeki başarısı göz önüne alındığında mümkün olduğunca çok veri toplanması çağrısında bulundu.

Dolayısıyla, dünya genelinde 13 ila 15 yaş arasındaki insanların yüzde 10'u bir veya daha fazla tütün türü tüketiyor. Bu da en az 12 milyonu bu yeni ürünleri kullanan olmak üzere en az 37 milyon genç tütün kullanıcısını temsil ediyor. Bu rakamlar, 70'ten fazla ülkenin herhangi bir veri sağlamadığı göz önüne alındığında, oldukça düşük olarak değerlendiriliyor.

Bu bilgi eksikliği, gençleri sigara içmekten caydırmaya yönelik halk sağlığı çabalarını baltalamaya çalışan bir sektör karşısında endişelere yol açıyor

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, farkındalık yaratma çabalarına rağmen, gençler bu ürünlere erişim kolaylığı ve bağımlılık riskleri konusunda orta derecede endişe ile bu ürünleri düzenli olarak kullanmaya başlıyor.

Bu nedenle örgüt, tütün sektörüyle mücadele etmenin ve tütün tüketimine başlanmasını önleyecek etkili politikalar geliştirmenin en güçlü yolu olduğuna inandığı için mümkün olduğunca çok veri toplanmasını teşvik ediyor.



Erken bunama... Neden görmezden geliyoruz? En belirgin belirtileri neler?

Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
TT

Erken bunama... Neden görmezden geliyoruz? En belirgin belirtileri neler?

Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)
Bunama genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum yaş ayrımı gözetmez. (Reuters)

Dünya çapında yaklaşık 57 milyon insan bunama (demans) hastalığından mustarip. Demans vakalarının çoğu yaşlı insanlarda teşhis edilirken, vakaların yaklaşık yüzde 7'si 65 yaşın altındaki insanlarda görülüyor.

Bu sayının daha yüksek olmasının nedeni erken bunamanın yeterince teşhis edilememesi olabilir. Bu da pek çok insanın ihtiyaç duyduğu destekten mahrum kalabileceği anlamına geliyor.

Şarku’l Avsat’ın Independent'tan aktardığına göre erken bunamanın yeterince teşhis edilmemesinin beş nedeni ve hastalıkla ilişkili en yaygın semptomlar şunlar:

Demans ve yaşlılıkla ilişkisi

‘Demans’ kelimesini duyduğunuzda aklınıza 65 yaş altı biri geliyor mu? Demans genellikle yaşlılarla ilişkilendirilse de bu durum ayrım gözetmez. Aslında, herkese (hatta çocuklara bile) farklı demans türleri teşhisi konulabilir. Ancak bu yaygın varsayım, pek çok gencin doktorlarına başvurmayacağı anlamına geliyor. Çünkü çoğu kişi semptomlarının herhangi birinin nedeninin demans olabileceğini düşünmez.

Doktorlar da genellikle gençlerde demans olasılığını göz ardı ediyor. Erken bunama teşhisi konulan birçok kişinin semptomları başlangıçta göz ardı edilmiş ve hatta bazı doktorlar bu kişilerin deneyimlerine çok az ilgi göstermiştir. Gençlere demans için ‘çok genç’ olduklarının söylenmesi de alışılmadık bir durum değildir.

Bu deneyimlerin hayal kırıklığına yol açması şaşırtıcı değildir. Hastalar ve aileleri, sağlık sistemleri tarafından önemsenmediklerini ve ihmal edildiklerini hisseder.

Farklı semptomlar

Demans genellikle kısa süreli hafıza kaybı ile ilişkilendirilir. Ancak biliş (düşünmeden algılamaya kadar tüm zihinsel süreçlerimizi kapsar) son derece karmaşıktır.

Bu nedenle demans, kişilik ve dilde değişiklikler, nesneleri tanımada, mesafeleri tahmin etmede veya hareketleri koordine etmede zorluklar ve hatta halüsinasyonlar ve sanrılar gibi çok çeşitli semptomlara yol açabilir.

Yaşlılarda görülen demansla karşılaştırıldığında, erken bunama hastalarında hafıza kaybı dışında belirtilerin görülme olasılığı daha yüksektir. Örneğin, araştırmalar erken Alzheimer hastalığı olan kişilerin yaklaşık üçte birinde koordinasyon sorunları ve görme değişiklikleri ile ilişkili erken belirtiler olduğunu göstermektedir.

Demansın nadir nedenleri

Demans, hepsi bilişsel bozukluğa neden olan bir dizi beyin bozukluğu için kullanılan bir şemsiye terimdir. Yaşlılarda demansın en yaygın nedeni Alzheimer hastalığıdır ve vakaların yüzde 50 ila 75'ini oluşturur. Ancak 65 yaşın altındaki kişilerde demans vakalarının yalnızca yüzde 40'ı Alzheimer hastalığına bağlanabilir.

Bunun yerine, erken bunama genellikle frontotemporal demans gibi nadir görülen nörodejeneratif durumlardan kaynaklanır. Frontotemporal demans, demans teşhisi konulan yaklaşık yirmi kişiden birini etkilemektedir. Bu hastalıklar beynin kişilik, davranış, dil, konuşma ve yürütme işlevlerinden sorumlu bölümlerini etkiler.

Örneğin, primer progresif afazi bir frontotemporal demans türüdür. Bu tür, her 100 bin kişiden yaklaşık üçünü etkiler. Primer progresif afazi esas olarak kişinin iletişim kurma ve konuşmayı anlama becerisini etkiler.

Sekonder demans da erken başlangıçlı demansı olan kişilerde daha yaygındır. Altta yatan başka bir tıbbi durum, bir hastalık (Huntington hastalığı veya beyin tümörü gibi) veya bir dış faktörün (viral enfeksiyon, madde bağımlılığı veya kafa travması gibi) neden olduğu demanstır.

Semptomların diğer durumlarla örtüşmesi

Erken bunama belirtileri, bipolar bozukluk, psikoz, depresyon ve anksiyete gibi bazı ruh sağlığı durumlarında yaygın olarak görülen belirtilere çok benzer.

Belirtiler arasında ilgisizlik, panik hissi, sinirlilik, ajitasyon, halüsinasyonlar ve sanrılar da yer alabilir.

Erken bunamanın erken belirtileri kadınlarda menopoz veya yorgunluk dönemi olarak yanlış teşhis edilebilir.

Elbette bu belirtileri yaşayan herkes erken bunama hastası değildir. Ancak teşhisi kolaylaştırmak için örtüşen semptomlar hakkında farkındalık yaratmak önemlidir.

Deneyimler kişiden kişiye değişir

Bir kişinin semptomlarının türü ve şiddeti, fiziksel sağlığı, sosyal çevresi ve hatta stres düzeyleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Tüm bunlar demansın nasıl yaşandığı konusunda önemli farklılıklara yol açar.

Kişinin bilişsel rezervi (beynin hasar veya beyin değişikliklerine rağmen iyi bilişsel işlevi sürdürme yeteneği) de demans semptomlarını nasıl yaşadıklarını ve bunlarla nasıl başa çıktıklarını etkiler. Bazı insanlar bu zorlukların üstesinden gelmek için güçlü destek ağlarına, psikolojik dayanıklılığa veya kişiselleştirilmiş başa çıkma stratejilerine güvenerek daha etkili bir şekilde uyum sağlayabilir.