ABD'de cinsel yolla bulaşan hastalıklar patladı

"Durum kontrolden çıktı"

Frengi, çocukların hayatını da tehdit ediyor (Arşiv-Şarku'l Avsat)
Frengi, çocukların hayatını da tehdit ediyor (Arşiv-Şarku'l Avsat)
TT

ABD'de cinsel yolla bulaşan hastalıklar patladı

Frengi, çocukların hayatını da tehdit ediyor (Arşiv-Şarku'l Avsat)
Frengi, çocukların hayatını da tehdit ediyor (Arşiv-Şarku'l Avsat)

ABD'de sağlık uzmanları, cinsel yolla bulaşan hastalıkların "kontrolden çıktığını" söylerken, salgınla ilgili uyarıyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin (CDC) 30 Ocak'ta paylaştığı raporda, 2022'de ülkede aralarında frengi, belsoğukluğu ve klamidyanın da yer aldığı en az 2,5 milyon cinsel yolla bulaşan hastalık vakası tespit edildiği bildirildi.

Rapora göre, 2018'de 583 bin 405 belsoğukluğu vakası varken, bu sayı 2022'de yüzde 648 bin 56'ya yükseldi. Söz konusu 5 yıllık dönemde belsoğukluğu vakalarında yaklaşık yüzde 11'lik artış yaşandı.

Aynı dönemde klamidya vakalarında ise yüzde 6,2'lik düşüş kaydedildi. 2018'de 1 milyon 758 bin 668 olan vaka sayısı 2022'de 1 milyon 649 bin 716'ya geriledi.

Öte yandan raporda, frengi vakalarında yüzde 80'e yakın artış yaşandığına dikkat çekildi. Frenginin tüm evrelerinin görüldüğü toplam vaka sayısı 2018'de 113 bin 739 olurken, 2022'de bu sayı 203 bin 500'e yükseldi. 

Ayrıca hamilelik ya da doğum sırasında anneden fetüse bulaşan konjenital frengi vakalarında da yüzde 183,4'lük artış kaydedildi. Vaka sayısı 2018'de 1325'ten 2022'de 3 bin 755'e fırladı.

Verilere göre, 2022'de konjenital frengiye bağlı 282 ölü doğum ve bebek ölümü yaşandı. Konjenital frengi vakalarının yaklaşık yüzde 60'ı Teksas, Kaliforniya, Arizona, Florida ve Louisiana eyaletlerinde tespit edildi.

ABD Ulusal Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Direktörleri Koalisyonu'nun (National Coalition of STD Directors -NCSDDC) raporla ilgili yayımladığı açıklamada, ülkenin salgını önlemekte başarısız kaldığı belirtilerek şu ifadelere yer verildi:

Yönetim ve ABD Kongresi, kurumlara en temel tarama, tedavi ve önleme hizmetlerini vermeleri için ihtiyaç duyulan finansmanı sağlayana kadar özellikle frengi başta olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıklar kontrol altına alınamayacak.

NCSDDC Direktörü David Harvey, geçen yılki açıklamasında, ABD Başkanı Joe Biden'ın sağlık kuruluşlarına verilen fonları kesmesi halinde bu hastalıklarla mücadelenin gittikçe güçleşeceğini belirmişti.

Öte yandan Biden yönetimi, haziranda söz konusu hastalıkların teşhisi, tedavisi ve önlenmesi için farklı federal kuruluşların ortak çalışmasını öngören bir plan hazırlamıştı. Proje kapsamında fonlamaların artırılacağı açıklansa da henüz bu yönde somut bir adım atılmadı.



Çinli bilim insanları gerçeğinden yüzde 40 sert "süper elmas" geliştirdi

(Temsili/Unsplash)
(Temsili/Unsplash)
TT

Çinli bilim insanları gerçeğinden yüzde 40 sert "süper elmas" geliştirdi

(Temsili/Unsplash)
(Temsili/Unsplash)

Çinli bilim insanları, sertliği gerçek elmaslardan çok daha fazla olan yapay bir "süper elmas" üretti. Sözkonusu gelişme, bu malzemeye dayanan birçok kilit sektörde büyük atılımlara önayak olabilir.

Doğal elmaslar çoğunlukla kübik bir kafese veya karbon atomlarının düzenine sahip ancak altıgen bir kristal yapının çok daha güçlü bir malzeme sağladığı biliniyor.

Ancak araştırmacılar, lonsdaleit diye bilinen bu tür bir altıgen elmasın (hexagonal diamond,HD) uygulamalarının, elde edilen çoğu örneğin düşük saflığı ve küçük boyutu nedeniyle "büyük ölçüde keşfedilmemiş" olduğunu söylüyor.

Daha önce bilinen en sert elmaslar sadece asteroit ve göktaşı çarpma kraterlerinde bulunmuştu.

Örneğin, lonsdaleit ilk olarak 1967'de Arizona'daki Canyon Diablo göktaşında keşfedilmişti.

Bu malzemenin laboratuvarlarda sentezlenmesi de birkaç çalışmanın ötesinde doğrulanmamıştı.
 

asdfrgt
Sert elmas örneklerinin mikroskobik görünümü (Nature Materials, 2025)​​​​​

Şimdiyse Nature Materials adlı akademik dergide yayımlanan yeni çalışmada, yüksek oranda sıkıştırılmış grafitin ısıtılmasıyla "iyi kristalleşmiş, neredeyse saf HD" sentezi rapor edildi.

Kuzeydoğu Çin'deki Jilin Üniversitesi'nden Liu Bingbing ve Yao Mingguang liderliğindeki araştırmacılar, bilim insanlarının "post-grafit faz" diye adlandırdıkları şeyden HD'nin oluşturulabileceğini gösteriyor. Bu süreç, grafitin sıcaklık gradyanları altında sıkıştırılması.

Bilim insanları, "Burada, hem yığın hem de nano boyutlu grafitli öncüller için geçerli, yüksek oranda sıkıştırılmış grafiti ısıtarak iyi kristalize edilmiş, neredeyse saf HD sentezini rapor ediyoruz" diye yazdı.

Bu yaklaşımın, ultra küçük HD nano katman yığınları içeren milimetre boyutunda, yüksek oranda yapılandırılmış bir blok oluşumuna yol açtığını buldular.

Bilim insanlarına göre bu "süper elmas" yapı, "1100 santigrat dereceye kadar yüksek termal kararlılık ve 155 gigapascal (GPa) gibi çok yüksek bir sertliğe" sahip.

Buna karşılık, doğal elmaslar yaklaşık 100 GPa sertliğe ve yaklaşık 700C'ye kadar termal kararlılığa sahip.

Çalışmada bilim insanları, malzemenin yüksek termal kararlılığı ve sertliğinin "endüstriyel uygulamalar için büyük bir potansiyele sahip olduğunu" belirtiyor.

Bulguların aynı zamanda yüksek basınç ve sıcaklık altında grafitten elmasa dönüşüm için bir çerçeve sağladığını ve malzemenin uygulamalara uyacak şekilde üretilmesi adına daha fazla fırsat yarattığını söylüyorlar.

Bulgularımız, yüksek basınç ve sıcaklık altında grafitten elmasa dönüşümle ilgili değerli bilgiler sunuyor ve bu eşsiz malzemenin üretimi ve uygulamaları için fırsatlar sağlıyor.

Ancak bu, bir HD formunun laboratuvarda ilk kez sentezlenişi değil.

SCMP'nin haberine göre, ABD'deki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndaki bilim insanlarının yürüttüğü 2021 tarihli bir çalışmada da altıgen elmaslar üretildiği bildirilmişti.

Araştırmacılar, bu malzemenin işleme ve delme gibi yaygın uygulamalarda geleneksel elmaslara "üstün bir alternatif" olabileceğini söyledi.

Bilim insanları, bu tür altıgen elmasların nişan yüzüklerine de dönüştürülebileceğini belirtti.

Independent Türkçe