İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Çoğu kişide artık bulunmayan kemik, kireçlenmeyle ilişkilendiriliyor

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
TT

İki ayak üstünde yürümenin sırrı, dizdeki küçük kemikte mi saklı?

Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)
Lateral fabella, diz eklemlerindeki kıkırdağın aşınmasını ifade eden kireçlenmeden muzdarip kişilerde daha sık görülüyor (Pexels)

Dizdeki küçük ve çoğu insanda artık bulunmayan bir kemik, insanların iki ayak üstünde yürümesini sağlamış olabilir. 

Susam tanesi büyüklüğündeki lateral fabella kemiği, toplumun yaklaşık yüzde 39'unda var. Diz kapağına gömülmüş bu kemik osteoartrit veya kireçlenmeden muzdarip kişilerde iki kat daha sık görülürken, hakkında pek fazla şey bilinmiyor. 

Birleşik Krallık'taki King's College London'dan araştırmacılar, 93 ayrı primat türünde bu kemiğin varlığına dair verileri inceleyerek insanlarda farklı şekilde evrimleştiğini kaydetti.

Bilim insanları bu farklılaşmanın, ilk insanların 4 ayaktan iki ayak üstünde yürümeye geçmesini sağladığını düşünüyor. 

Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences adlı hakemli dergide bugün (11 Eylül) yayımlanan makalede, hominidler dışındaki çoğu primatta bu kemiğin olduğu tespit edildi.

Hominid familyası, insanların yanı sıra şempanze, orangutan ve bonobo gibi türleri içeriyor. 

Ekip son 100 yılda yayımlanan araştırmaları tarayarak lateral fabella da dahil, dizde yer alan susamsı kemiklerin varlığını analiz etti. 

Lateral fabellanın, hominid dışındaki türlerde hep başka bir susamsı kemikle beraber oluştuğu saptandı. 

Bilim insanları lateral fabellanın, hominidlerde diğer primatlardan farklı şekilde geliştiğini ve bu sayede farklı bir amaca, yani iki ayak üstünde yürümeye hizmet ettiğini düşünüyor.

Bu durum, insanlarda başka bir susamsı kemik olmadan lateral fabellanın ortaya çıkmasını açıklayabilir. 

King's College London'dan Dr. Michael Berthaume yazarları arasında yer aldığı çalışma hakkında "Sıklıkla yanlış anlaşılan bu kemiğin primatlarda birden fazla şekilde evrimleşmiş olabileceğini ve insanların, tüm hominidlerin başlangıcında ortaya çıkan farklı bir evrim biçimine sahip olduğunu gösteriyor" diyerek ekliyor:

Bu kemiği yeni bir şekilde kullanmak, Australopitekus gibi ilk insanların dört ayak üstünde yürümekten dik yürümeye geçmesini sağlamış olabilir.

Lateral fabellanın insanlarda görülme sıklığı son 100 yıldır artış gösteriyor. Araştırmacılar bunun, insanların daha iyi beslenmesi ve kemiği oluşturan kaynaklara sahip olmasıyla açıklanabileceğini düşünüyor. 

Dr. Berthaume, fabellanın iki ayak üstünde yürümeyi sağladığını doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulsa da bulguların umut verici olduğunu söylüyor: 

İnsanlar dışındaki neredeyse tüm diğer örneklerde, primatların çiftler halinde fabella geliştirdiğini biliyoruz. Primatların hareket etme şeklinin bu kemiklerin evrimini etkilemediğini de biliyoruz, peki insanlar neden farklı?

Independent Türkçe, Phys.org, Sky News, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences



Kamerun: Nisan ayından bu yana iki ölüm ve 46 şüpheli maymun çiçeği vakası

Maymun çiçek hastalığına yakalanmış bir çocuk muayene oluyor (AP)
Maymun çiçek hastalığına yakalanmış bir çocuk muayene oluyor (AP)
TT

Kamerun: Nisan ayından bu yana iki ölüm ve 46 şüpheli maymun çiçeği vakası

Maymun çiçek hastalığına yakalanmış bir çocuk muayene oluyor (AP)
Maymun çiçek hastalığına yakalanmış bir çocuk muayene oluyor (AP)

Kamerun Sağlık Bakanlığı dün (Çarşamba)yaptığı açıklamada, maymun çiçeği virüsünün ülkede nisan ayından bu yana iki ölüme neden olduğunu ve aynı zamanda 46 şüpheli vakanın bildirdiğini, bunlardan altısının doğrulandığını belirtti.

Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Kamerun Sağlık Bakanı Malachi Manouda tarafından salı akşamı açıklanan bir raporun ardından dün yapılan açıklamada, "bu hastalığın Nisan 2024'te yeniden ortaya çıkmasından beri ülkede 46 şüpheli maymun çiçeği vakası kaydedildi, bunlardan altısı doğrulandı ve iki ölüm kaydedildi.”

Ancak Sağlık Bakanlığı'na göre salgın “yeni ve daha ölümcül türle (Clade 1b) bağlantılı değil”.

Afrika Hastalık Kontrol Merkezi'nin (Africa CDC) ağustos ayında maymun çiçeği salgınını kıtasal bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan etmesinden bu yana, “Kamerunlu yetkililerin hastalığın yerel olarak yayılmasını önlemek için gözetim, aşılama ve farkındalık önlemlerini güçlendirdiği” ifade edildi.

Afrika Hastalık Kontrol Merkezi'ne (ACDC) göre Afrika'da ağustos ayı sonunda aralarında Burundi (796 vaka), Kongo Brazzaville (162 vaka) ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nin (45 vaka) de bulunduğu 14 ülkede maymun çiçeği salgını görüldü.

Salgına müdahaleyi organize etmekten sorumlu Kongo Halk Sağlığı Enstitüsü'nün son rakamlarına göre, Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC) ocak ayından beri hastalığa bağlı yaklaşık 22.000 vaka ve 716 ölümle salgının merkez üssü konumunda.

Afrika Birliği Ajansı,  Afrika ülkeleri için yaklaşık 3.6 milyon aşı temin edildiğini ve aşıların etkilenen ülkelere ulaşmaya başladığını belirtti.