Karabağ'ın kaybı Ermenistan'ın Rusya'dan uzaklaşmasını hızlandırıyor

Nikol Paşinyan, bölgenin kontrolünü Azerbaycan'ın ele geçirmesinin ardından ittifaklarını değiştirip Moskova'dan uzaklaşacağını duyurdu

Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesi üzerindeki kontrolü, Kafkasya'daki Rus nüfuzunun kartlarını yeniden dağıttı ( AFP)
Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesi üzerindeki kontrolü, Kafkasya'daki Rus nüfuzunun kartlarını yeniden dağıttı ( AFP)
TT

Karabağ'ın kaybı Ermenistan'ın Rusya'dan uzaklaşmasını hızlandırıyor

Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesi üzerindeki kontrolü, Kafkasya'daki Rus nüfuzunun kartlarını yeniden dağıttı ( AFP)
Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesi üzerindeki kontrolü, Kafkasya'daki Rus nüfuzunun kartlarını yeniden dağıttı ( AFP)

AFP

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan dün (Pazar) yaptığı açıklamada, Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinin kontrolünü ele geçirmesi ve Rusya'nın Kafkasya'daki nüfuz kartlarını yeniden dağıtmasının ardından, ittifaklarını değiştireceğini ve Moskova'dan uzaklaşacağını duyurdu.

Paşinyan, televizyonda yayınlanan konuşmasında Moskova ile Ermenistan'ın Sovyetler Birliği'nin bir parçası olduğu dönemden miras kalan uzun vadeli ilişkilerine üstü kapalı gönderme yaparak, ülkesinin mevcut ittifaklarını "işe yaramaz" olarak nitelendirdi.

Paşinyan "Ermenistan'ın parçası olduğu dış güvenlik sistemlerinin, kendi güvenliğini ve çıkarlarını korumada etkisiz olduğu kanıtlanmıştır." dedi.

Erivan, Azerbaycan saldırısına karşı koymak için Ermeni ordusunu Karabağ'a göndermedi ve Ermenilerin çoğunlukta olduğu bu bölgedeki ayrılıkçıları Bakü'nün ateşiyle karşı karşıya bıraktı.

Paşinyan, "Ermenistan hiçbir zaman yükümlülüklerinden vazgeçmedi ve müttefiklerine ihanet etmedi. Ancak mevcut durum, uzun süredir güvendiğimiz güvenlik rejimlerinin ve müttefiklerinin, bizim zayıflığımızı ve Ermeni halkının bağımsız bir devlete sahip olma konusunda aciz olduğunu göstermeyi kendilerine görev edindiklerini gösteriyor.” ifadelerini kullandı.

Ermenistan, Rusya'nın başkanlığını yaptığı askeri ittifak olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nün üyesi olmaya devam ediyor. Ancak Azerbaycan ordusunun bu hafta Dağlık Karabağ'a yönelik saldırısı, Rusya'nın nüfuz alanından çıkışını hızlandırıyor.

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Orta Asya'daki Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın yanı sıra, Rusya çevresindeki eski Sovyet cumhuriyetleri Ermenistan ve Belarus'u da kapsayan, 2002 yılında kurulan bir askeri ittifak.

Ermenistan'ın Gümrü şehrinde binlerce askerin bulunduğu bir Rus üssü bulunuyor.

Ermeni meseleleri üzerine bağımsız araştırmacı Benjamin Matevosyan, Fransız Haber Ajansı- AFP’ye verdiği röportajda, Paşinyan'ın dün televizyonda yayınlanan açıklamasında "Rusya ile kasıtlı olarak gerilimi tırmandırdığını" söyledi. Matevosyan, "Bu, dış politika çizgisi değişikliğinden ziyade şantaj. Rusya'ya açıkça, ‘Eğer Ermenileri Karabağ'da tutmazsanız, KGAÖ'den çekilirim’ diyor" değerlendirmesinde bulundu.

Matevosyan ayrıca Ermenistan Başbakanı'nın konuşmasıyla suçu Moskova'ya atmak istediğini belirtti. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre dün öğleden sonra Ermenistan'ın başkenti Erivan'da, Rusya’nın krizi yönetme ve askeri müdahale politikasını protesto etmek için yeni bir gösteri duyurusu yapıldı.

Bağımsız araştırmacı Hagop Badalyan protestolara karşı çıkarken, "Paşinyan'ın konuşmasının her şeyden önce siyasi müttefiklerini, partisini ve geniş bir yurttaş çevresini kendi etrafında toplamayı amaçladığını" söyledi.

Rusya, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki çatışmada çok önemli bir rol oynuyor ve 2020'de iki taraf arasındaki çatışmayı sona erdiren, bölgesel bir güç olarak rolünü teyit eden ateşkes anlaşmasına garantör oldu. Moskova'nın bölgeye barış gücü konuşlandırması, bu hafta Azerbaycan güçlerinin saldırısını engelleyemedi.

Carnegie Avrupa Merkezi'nden Thomas de Waal, bu hafta yayınlanan bir analizde “jeopolitik bir oyun var. Her iki tarafı da uzun süre bocalayan ve manipüle eden Rusya tarafından 2020 yılında Karabağ'da küçük bir Rus barışı koruma gücü kuruldu.” dedi.

Waal, “Azerbaycan'ın başlattığı saldırının, Moskova ile Bakü arasında anlaşma olduğu izlenimini güçlendirdiğini” belirtti. Waal, “Rusya'nın Paşinyan'ı, giderek daha fazla ortaya çıkan Batı yanlısı eğilimleri nedeniyle cezalandırdığına” dikkat çekti.

Paşinyan'ın dünkü açıklaması, Erivan ile Moskova arasındaki mesafenin giderek arttığını gösteriyor. Geçtiğimiz ocak ayında Ermenistan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü tatbikatlarına ev sahipliği yapmayı reddetti. Bu ay ise ABD ile askeri tatbikatlar düzenleyerek,

Moskova'yı dehşete düşürdü.



Hindistan ve Pakistan neden diğer ülkeler gibi savaşmıyor?

Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
TT

Hindistan ve Pakistan neden diğer ülkeler gibi savaşmıyor?

Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)

AP, Hindistan ve Pakistan arasındaki gerilime dikkat çekerek, iki ülkenin 1947'de İngiltere'den bağımsızlıklarını kazanmalarından bu yana üç büyük çaplı savaşa sahne olduğunu belirtti. İki komşu ayrıca, dünyanın en soğuk ve en yüksek rakımlı savaş alanı olarak tanımlanan bir buzulun tepesindeki çatışma da dahil olmak üzere onlarca çatışmaya tanık oldular.

Son gerginlik, Hindistan'ın Pakistan'ı suçladığı, İslamabad'ın ise herhangi bir dahli olduğunu reddettiği, turistlere yönelik ölümcül bir silahlı saldırının ardından yaşandı.

Hindistan ve Pakistan diğer ülkeler gibi savaşmıyor. Buradaki başat faktör, büyük saldırıları caydırmanın ayırt edici bir aracı ve durum kötüleşse bile çatışmanın kontrolden çıkmayacağının garantisi olan nükleer cephanelikleri.

Ncjxj
 Keşmir'in Pakistan tarafından yönetilen kısmının başkenti Muzafferabad'da Hindistan saldırıları sonucu yıkılan bir caminin yakınında nöbet tutan askerler (AFP)

Hindistan ve Pakistan neden bu şekilde savaşıyor? Çünkü nükleer cephanelikleri birbirlerini yok edebilecek kapasitede.

Şarku’l Avsat’ın AP’den aktardığına göre konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Pakistanlı güvenlik analisti Seyyid Muhammed Ali şu ifadeleri kullandı: “Pakistan ve Hindistan diğer tarafı defalarca yok etmeye yetecek kadar nükleer silaha sahip. Nükleer silahları, Karşılıklı Garantili İmha (MAD) senaryosu yaratıyor. Her iki ülke de stoklarının boyutunu ve kapsamını diğerine MAD garantisini hatırlatacak şekilde bilinçli olarak geliştirdi.”

Her iki ülke de nükleer kapasitelerini açıklamıyor, ancak her birinin 170 ila 180 arasında kısa, uzun ve orta menzilli savaş başlığına sahip olduğuna inanılıyor. Her iki ülke de bu silahları hedeflerine ulaştırmak için farklı sistemlere sahip.

Ali, cephaneliklerin daha fazla çatışmayı önlemek ve caydırmak için savunma amaçlı bir hamle olduğunu, çünkü ‘iki tarafın da böyle bir savaşı başlatmayı göze alamayacağını ya da bundan bir şey elde etmeyi umamayacağını’ söylüyor.

İlk bakışta öyle gelmeyebilir ama nükleer silahlar karşı tarafa aşırı tepki veremeyeceğini hatırlatır. Ancak cephaneliklerini çevreleyen gizlilik, Pakistan ya da Hindistan'ın nükleer bir ilk saldırıda hayatta kalıp kalamayacağının ve ‘ikinci saldırı kabiliyeti’ olarak adlandırılan misilleme yapıp yapamayacağının belirsiz olduğu anlamına geliyor.

Jfjfj
Pakistan'ın Lahor kenti yakınlarında Hindistan saldırısında hasar gören hükümet sağlık ve eğitim kompleksinin yönetim binası önünde duran arama kurtarma görevlileri (Reuters)

Bu kabiliyet, nükleer gerilime yol açabilecek saldırganlığı önleyerek bir düşmanın ilk saldırı yoluyla nükleer bir savaşı kazanmaya çalışmasını engeller. Bu kabiliyet olmadan, teoride, bir tarafın diğerine savaş başlığı fırlatmasını engelleyecek hiçbir şey yoktur.

Keşmir anlaşmazlığın merkezinde

Hindistan ve Pakistan, her birinin bağımsızlığını kazandığı 1947'den bu yana Keşmir üzerinde hak iddia ediyor ve sınır çatışmaları on yıllardır bölgeyi istikrarsızlaştırıyor.

Keşmir, Hindistan yönetimine karşı direnen silahlı isyancıların bulunduğu, iki ülke arasında bölünmüş tartışmalı bir Himalaya bölgesidir.

Her iki ülke de Keşmir'in bir bölümünü kontrol ediyor. Bölge yoğun bir şekilde askerileştirilmiş bir sınırla bölünmüş durumda.

Ezeli rakipler üç savaşlarından ikisini de Keşmir için yapmışlardır.

Birçok Keşmirli Müslüman, isyancıların bölgeyi Pakistan yönetimi altında ya da bağımsız bir devlet olarak birleştirme hedefini destekliyor.

Hindistan kontrolündeki Keşmir'de yaşanan sınır çatışmaları ve militan saldırıları Yeni Delhi'nin İslamabad'a karşı giderek daha sert bir tutum takınmasına ve onu ‘terörizmle’ suçlamasına neden oldu.

Son çatışmada Hindistan, geçen ay gerçekleşen silahlı katliamla bağlantılı olarak Pakistan destekli militanlar tarafından kullanılan yerleri vurarak Pakistan'ı cezalandırdı.

Geleneksel askeri dengesizlik

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nün (IISS) Askeri Denge Raporu'na göre Hindistan 2025 yılında 74,4 milyar dolar harcamayla dünyanın en büyük savunma harcaması yapan ülkesi ve dünyanın en büyük silah ithalatçılarından biri.

Pakistan ise geçen yıl 10 milyar dolar harcadı. Pakistan, komşusuna kıyasla iki kat daha fazla aktif silahlı kuvvete sahip olan zengin Hindistan'la asla boy ölçüşemez.

Hindistan'ın silahlı kuvvetleri geleneksel olarak Pakistan'a odaklanmış olsa da, mücadele etmesi gereken bir başka nükleer komşusu da Çin. Hindistan, Hint Okyanusu'ndaki deniz güvenliği konusunda giderek daha fazla endişe duyuyor.

Bunlar Pakistan'ın güvenlik modelinde dikkate almak zorunda olmadığı iki faktör.

Pakistan'ın uzun ve dar yapısı, ordunun dış politikadaki büyük rolü ile birleşince silahlı kuvvetlerin hareketli olmasını ve savunmaya öncelik vermesini kolaylaştırıyor.

Tırmanma ve gerilimi azaltma modeli

Ne Pakistan ne de Hindistan diğerine karşı askeri hamlelerini duyurmak için acele etmiyor. Mevcut düşmanlıkların alevlenmesinden de anlaşılacağı üzere, saldırıların ve misillemelerin teyit edilmesi biraz zaman alabilir.

Ancak her ikisi de diğerinin kontrolündeki topraklarda ve hava sahasında operasyonlar yürütüyor.

Bu operasyonlar bazen kontrol noktalarına, tesislere ya da militanlar tarafından kullanıldığı iddia edilen yerlere zarar vermeyi amaçlıyor. Aynı zamanda liderleri kamuoyunun baskısına boyun eğmeye ve yanlış hesaplama potansiyeline sahip bir şekilde karşılık vermeye zorlamak, onları utandırmak veya kışkırtmak da amaçlanıyor.

Bu faaliyetlerin çoğu Keşmir'i Hindistan ve Pakistan arasında bölen Kontrol Hattı boyunca gerçekleşiyor.

Jfjdj
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)

Bu hattın medya ve kamuoyundan büyük ölçüde izole edilmiş olması, saldırı veya misilleme iddialarının bağımsız olarak doğrulanmasını zorlaştırıyor.

Bu tür olaylar, iki ülkenin nükleer kapasiteleri göz önüne alındığında uluslararası endişeleri arttırmakta, dikkatleri Hindistan ve Pakistan'a ve nihayetinde Keşmir üzerindeki rekabet eden iddialarına geri çekmektedir.

Her iki ülkenin de kaynaklar için rekabet etmesini gerektirecek bir durum söz konusu değil

Pakistan'ın muazzam bir maden zenginliği var, ancak Hindistan'ın bundan faydalanmak gibi bir arzusu yok. Hinduların çoğunlukta olduğu Hindistan ile Müslümanların çoğunlukta olduğu Pakistan arasında temel ideolojik farklılıklar olsa da birbirlerine hükmetmek ya da birbirlerini etkilemek gibi bir amaçları yok.

Keşmir dışında birbirlerinin topraklarında hak iddia etmek ya da hegemonya kurmak gibi bir niyetleri de yok.