Suriye’nin güneyinde yer alan Suveyda’da işsizlik artıyor. Suveyda İşçi Sendikası Başkanı Hani Eyyub, kamu sektörü çalışanlarının istifalarını veya emeklilik taleplerini çalışma yaşına göre değil hizmet yılına göre sunmaya devam etmeleri halinde, kamu sektöründeki çalışanların yetersiz kalacağı tehlikesi konusunda uyarıda bulundu.
Şarku’l Avsat’ın Şam merkezli el-Vatan gazetesinden aktardığı habere göre Suveyda İşçi Sendikası Başkanı Hani Eyyub gazeteye verdiği demeçte, bu yılın başından dördüncü ayın sonuna kadar yaklaşık 400 çalışanın (her ay ortalama 100 çalışan) kentteki kamu hizmet kuruluşlarından istifa veya emeklilik yoluyla ayrıldığını belirtti. Bunların 111'den fazlası sağlık sektöründe çalışıyor.
Söz konusu rakamların, sağlık sektörüyle eşit hatta daha fazla olan eğitim sektöründeki istifaları içermediğine dikkat çeken Eyyub, hükümet tarafından, özellikle genç çalışanlara yönelik üretken sektörler için istihdamı garanti eden hızlı önlemler ve cesur kararlar alınmadığı takdirde, bu rakamların ve verilerin ciddiyetini vurguladı. Aksi takdirde “başta gençler olmak üzere tüm gruplarda, kamu sektörünün, istihdam ülkesinin içini boşaltacağız” dedi.
Devlet sağlık sektöründe işten ayrılma sonucu ortaya çıkan en belirgin krizin anestezi uzmanlarının yüzde 30'dan fazlasının kaybedilmesinin olması dikkat çekiyor. Bazı hastaneler anestezi uzmanı bulunmaması nedeniyle ameliyatları ertelemek zorunda kalıyor ve bunun nedeni anestezi uzmanlarının aylık 150 ile 200 bin arasında değişen düşük maaşları. Bu durum, uzmanların ülke dışına göç etmesine veya özel sektöre geçmesine yol açtı.
Geçen yılın sonundan bu yana Suriye lirasındaki keskin değer kaybıyla birlikte, dolar kurunun 6 ay önceki 4 bin lira seviyesinden 8 bin 900 liraya yükselmesinin ardından kamuda işten ayrılma olgusu arttı.
1970’ten 1998'e kadar bir dizi devlet kurumunun eski genel müdürü, bugün 40 bin Suriye lirası, yani bir kişinin yalnızca 300 gram et alabileceği bir emekli maaşı alıyor. Konuya dair bir örnek vermek gerekirse, daha önce yöneticiliğini yaptığı kurumlardan birinde çalışan kızına meslekte 25 yılını doldurduğu için emeklilik başvurusunda bulunmasını tavsiye eden bir babanın kızı çalışma yaşını doldurmadan emekli olmaya hak kazandı. Ancak baba, “Maaşı arabasının benzin parasına yetmiyor. Başka bir işte çalışıp aynı zamanda emekli maaşı alırsa daha uygun görünüyor” yorumunu yaptı.
Dolaşımdaki rakamlar, Suriye'de kamu sektöründe çalışan iş gücünün 2011 yılında 3,5 milyonken 2023'te 1,8 milyonun altına düştüğünü gösteriyor.
Suriye hükümeti, maaşların ve ücretlerin iyileştirilmesi konusunda karmaşık bir zorlukla karşı karşıya. Çünkü ne kadar olursa olsun herhangi bir artış, çöken ekonomik durum ışığında enflasyon tarafından yok ediliyor. Ekonomik kaynakların aktardığına göre, bakanlıklarda istifa ve erken emeklilik talepleri birikiyor ve onaylanması halinde çoğu kamu kurumu boşalacak.
Kaynaklar, yüksek yaşam maliyetinin Suriyelileri günde ortalama 18 saat olmak üzere birden fazla işte çalışmaya zorladığına ve birçok ebeveynin okuldan sonra çocuklarını iş gücü piyasasına ittiğine dikkat çekti.
Akşamları bir mağazada muhasebeci, geceleri ise taksi şoförü olarak çalışan 55 yaşındaki devlet memuru Salah'ın evde dikiş diken eşinin yanı sıra lokantalarda çalışan üç çocuğu var. Salah, “Bütün ailenin geliri yaklaşık bir milyon lira ve geçim masraflarımızı zar zor karşılıyor” diyor. Emeklilik talebinde bulunan Salah’ın talebi henüz onaylanmamış.
Suriye hükümeti geçtiğimiz yıl, işten ayrılanlar hakkında adli kovuşturma, hapis veya para cezası ile birlikte 16 gün işe gelmeme halinde kıdem tazminatından yoksun bırakılmak suretiyle istifalarının engellenmesine ve ağır cezaya çarptırılmasına dair bir kararname yayınladı. Hizmet süresi 30 yılı aşan ve emeklilik yaşına birkaç yıl kalanlar istifayı düşünebiliyorlar.
Dolaşımdaki rakamlara göre devlet sektöründeki iş gücünün yaklaşık yüzde 30'unu elli yaş üstü kişilerin oluşturması dikkat çekiyor.
Konu hakkında bilgi sahibi olan ekonomik kaynaklar, hükümetin kararlarına ve işe devamsızlık durumunda kovuşturma tehdidine rağmen, kamu sektöründe çalıştıktan sonra ‘yorucu bir yük’ haline gelen kaçak çalışmanın artmaya devam ettiğini doğruladı. Çoğu üretkenlikten ve maddi getiriden yoksun işçi veya çalışan, işyerine gidiş geliş için 3 bin ila 6 bin lira arası toplu taşıma ücreti ödüyor. Bazı vatandaşların sadece ulaşım ücreti aylık maaşlarının üçte birine ulaşıyor.
Suriye kamu sektöründeki çalışanların maaşları, 20 yıl önce ortalama 100 dolardan şu anda aylık 20 doların altına düştükten sonra, dünyanın en düşük maaşları olarak kabul ediliyor.
Amerikan güçleri Suriye'nin kuzeydoğusundaki Kamışlı'da (AFP)