Lübnan’da cumhurbaşkanlığı krizi aşılamıyor

Le Drian, bozulmayı durdurmak için beraberinde yeni bir Fransız ‘girişimi’ mi taşıyor?

Eski bir seçim oturumundan bir görüntü (Lübnan Parlamentosu)
Eski bir seçim oturumundan bir görüntü (Lübnan Parlamentosu)
TT

Lübnan’da cumhurbaşkanlığı krizi aşılamıyor

Eski bir seçim oturumundan bir görüntü (Lübnan Parlamentosu)
Eski bir seçim oturumundan bir görüntü (Lübnan Parlamentosu)

Milletvekilleri, Lübnan’da cumhurbaşkanını seçmek için düzenlenen 12. oturuma katılıyor. Ayrıca parlamento ister tek ister iki oturumda toplanmış olsun bu oturumun da cumhurbaşkanının seçilmesinin engellenmesiyle sonuçlanan önceki oturumlar gibi olacağına inanıyorlar. Çünkü mücadele, bir parlamento çoğunluğu elde etme konusunda yetersayıya ulaşılmaksızın bir adayın diğerine göre önde gelmesiyle sınırlı kalacak.

Ancak Cibran Basil liderliğindeki Özgür Yurtsever Hareket’in de desteğiyle muhalefet adayı eski bakan Cihad Azur ve Şii İkili’nin adayı Marada Hareketi lideri eski Milletvekili Süleyman Franciyye’nin arasındaki milletvekillerinin oylarını kazanma rekabeti, bir grup milletvekilinin seçimlerde kendilerini siyasi çizginin dışında konumlandırma arzusuyla çatışıyor. Bu milletvekilleri, ‘boş veya renkli bir kağıtla oy kullanabilecek üçüncü bir kuvvet oluşturma’ girişimi ortaya koyuyor. Çünkü tarafsızlığının, iki adayın mecliste mutlak çoğunluğun desteğini almasını engelleyeceğine inanıyorlar.

Parlamenter ve bağımsız bloklara mensup üçüncü güç, cumhurbaşkanlığı savaşını siyasi ittifakın dışından verme kararı aldı. Bu durum, bu gücün geçici koalisyon çatısı altında kalması anlamına geliyor. Bu çatı ise Fransa Cumhurbaşkanı’nın özel temsilcisi olan eski Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’ın Lübnan’a gelişiyle, uzlaşmaya dayalı bir aday aramaya dönüşüyor.

Bu nedenle Azur ve Franciyye arasında, birinci oturumda ilk kez gerçekleşen parlamento karşılaşması, sürpriz bir sonuç ortaya çıkarmayacak. Ülkede Azur’un 57 milletvekilini aşabilecek parlamento desteği ile Franciyye’nin önüne geçeceğini ve Özgür Yurtsever’in çekimser üyelerini kendisine çekerek destekçilerinin sayısının artabileceğini iddia edenler var. Direniş ekseni ise Azur’un Franciyye’nin önüne geçmesini engellemek için genel seferberlik ilan etti.

Ancak öyle görünüyor ki muhalefet ekseni, Azur’u destekleyen bağımsız milletvekillerini etkilemek için kelimenin tam anlamıyla siyasi anlamda ağır silahlarını kullanıyor. Bir muhalefet kaynağı, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, üçüncü güçte birden fazla milletvekilinin Franciyye’yi destekleme eğiliminde olduğunun çok iyi biliniyor olmasına rağmen Azur’un, diğer milletvekillerinden desteğini genişleteceğini söyledi.

Şii İkili, cumhurbaşkanı seçilmeden önceki ufuktaki tıkanıklığa bakmaksızın, hala Franciyye’nin adaylığına sarılıyor ve muhalefeti, kendi adaylarının seçilmesini engellemek için oybirliğiyle Azur’u desteklemekle suçluyor. Ayrıca Özgür Yurtsever Hareket ile uzlaşısının da geçici bir anlayış olduğunu ve alternatif bir aday seçmek üzere kendisiyle diyaloğa girilmesi halinde uzun sürmeyeceğini savunuyor. Kaynakların Şarku’l Avsat’a aktardığına göre Basil, Şii İkili’nin ‘kendisini hedef alan’ kampanyasını etkisiz kılmak amacıyla medya organlarında bu uzlaşıya odaklanıyor. Ayrıca Azur’un cumhurbaşkanlığına ulaşamaması sonrasındaki aşamada iletişim kanallarının yeniden açılacağına inanılıyor.

Muhalefet kaynakları ise ‘Şii İkili, Franciyye’nin seçilmesine giden yolun, bugün ya da yarın açık olmadığına ikna olmadığı sürece’ Azur’un adaylığına olan bağlılığın, bir sonraki ilana kadar geçerli olacağına dikkati çekti.

Bu çerçevede meclis kaynaklarına göre oturumdaki oy sayısı, Franciyye’nin, baskı ne olursa olsun, kendisini başkanlık yarışında diğer adaylardan uzaklaştıracak sayısal yeteneğe sahip olan Azur’un önüne geçmesine izin vermeyecek. Ancak bu durum, rakibinin, kartların yeniden dağıtılmasına ve cumhurbaşkanlığı hesaplarının değişmesine tanık olacak bir sonraki seçim oturumunda aday listesinde kalacağı anlamına gelmiyor.

Le Drian’ın Beyrut’a gelişiyle yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri, yeni bir siyasi aşama başlatacak. Franciyye’nin cumhurbaşkanlığı boşluğunu sona erdirmeye en yakın ve en kolay aday olmaya devam ettiği temelinde Paris, siyasi liderlerle yaptığı görüşmeler yoluyla başkanlık girişimini harekete geçirmeye çalışsa da zamanı geri alamayacak.

Bu çerçevede batılı bir diplomatik kaynak, Beşli Komite’nin diğer üye devletlerinin herhangi bir itirazı olmaksızın Paris’in ABD yetkilendirmesiyle başkanlık dosyasına atanmasının, artık boş bir sayfaya dayanmadığını söylüyor. Kaynağa göre aksi durumda Hristiyan güçlerin çoğunluğunun reddiyle karşılaşılıyor. Bu da, cumhurbaşkanlığı seçimlerine yönelik devam eden engellemelere yeni bir sayfa açacak bir çıkış yolu aramak için, onları hesapları gözden geçirmeye sevk ediyor.



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.