Sudanlı çiftçi Fadlullah el-Menna, her yıl Mayıs ortasından Haziran başına kadar, yaz tarım sezonunun faaliyetlerine başlamak için tarlaları sürmek üzere hazır hale getirirdi. Ancak bu yıl yaz sezonu için hazırlık yapamadı. Menna'nın toprağı sürmek ve hasat için kullandığı tüm makineler depolarında ve ekim hazırlıklarına başlamak için gerekli bakımları yapılmadı. Çünkü yetkililer yakıt, gübre, tohum ve diğer ihtiyaçları temin etmedi.
Sudan'ın merkezindeki El-Cezire eyaletinde ekin eken çiftçi Menna, Arap Dünyası Haber Ajansı'na (ANA) konuştu. Menna şu ifadeleri kullandı: “Toprağı hazırlamak için bir şey yapmadım. Devlet bırakın tohum, gübre ve diğer şeyleri, yakıt bile sağlamadı. Hartum'daki savaş, yakıt yetersizliği ve başka birçok nedenden dolayı şimdiye kadar çiftçilerin çoğu yaz sezonuna hazırlanamadı. Şimdiye kadar toprak sürülmedi ve ekim hazırlığına başlanmadı, tüm vaburlar (toprak sürme aleti) işlevsiz halde duruyor. Tarım sezonunu kurtarmak için yetkililer harekete geçmeli. Çünkü vakit yok ve yağmur yağmaya başladı. Toprağı sürmemiz ve ekin ekmemiz gereken zaman bu zaman.”
Şarku’l Avsat’ın ANA’dan aktardığı habere göre Sudan Maliye Bakanı Cibril İbrahim ile Doğu ve Orta Sudan'daki bir dizi vilayetin valisi arasında geçen ay yapılan ortak toplantıda, yaz tarım sezonunu başarılı kılmak için Gedarif Valisi başkanlığında yüksek bir komitenin kurulması kararlaştırıldı.
Yakıt krizi
Sudan'ın güneydoğusundaki Sennar eyaletinde bir çiftçi olan Hişam Mirgani de Menna ile aynı sorunlardan mustarip. Yaz tarım sezonu için yakıta ihtiyaç duyan Mirgani, yakıt için benzin istasyonlarında çok zaman harcıyor, ancak nafile, bir sonuç elde edemiyor.
Mirgani, ANA'ya verdiği demeçte, “Yakıt sorunu önemli bir sorun. Hükümet benzin istasyonlarında sırada durmaya gerek bırakmadan çiftçilere yakıt sağlaması gerekiyor. Geri kalan ihtiyaçlar ise karşılanabilir. Hükümet yakıtı mümkünse ekili arazinin büyüklüğüne göre dağıtmalı ve kotaları düşürmemeli. Örneğin bir çiftçi yüz dönümlük bir alanı hazırlıyor ve sadece kırk dönümlük alan için yakıt alıyor. Bazıları 20 feddan yetiştiriyor ama 50 feddanlık yakıt alıyor ve geri kalan yakıtı karaborsada satıyor. Bazıları ise ekipmanı bozuk ve sezona hazırlık yapamadığı halde yakıttan paylarını alıyor. Bu yozlaşmış davranışlar önceki yıllarda oluyordu ama hükümet özellikle şimdi yakıt eksikliği nedeniyle buna izin vermemeli.” ifadelerini kullandı.
Mirgani, Nisan ortasından bu yana Sudan ordusu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında başkentte ve bir dizi başka şehirde devam eden savaşın tarım mevsimini etkileyeceğini tahmin ettiğini söyledi.
Finansman krizi
Mirgani, 16 dönüm buğday yetiştirmek için bankadan kredi çektiğini ancak giderlerdeki artışlarından dolayı 500 bin liradan fazla zarar ettiğini söyledi.
Sudan'ın merkezinde Mavi Nil ve Beyaz Nil'in arasında yer alan ve iki milyon dönümden fazla alanı olan El-Cezire Tarım Projesi'nin Müdürü Ömer Marzuk şunları söyledi: “Yaz tarım sezonunun finansmana ihtiyacı var. Eğer finansman sağlanırsa gerekli tohum, gübre ve ilaç girdileri sağlanabilir."
Marzuk ANA ile yaptığı röportajda şu ifadeleri kullandı: “Ülkenin içinde bulunduğu mevcut koşullarda fon sağlamanın önünde zorluklar var. Ancak, Yüksek Komite'nin yaz tarım sezonunu başarılı kılmak için fon arayacağını umuyorum. Yağışlı mevsimin başlamasıyla birlikte ekim için yeterli hazırlığın yapılmaması nedeniyle 500 binden fazla feddan hizmet dışı kalacak.”
Sudan'ın yağlı tohum üretiminin yüzde 40'ından fazlasını sağlayan Etiyopya sınırındaki El-Cezire eyaletinde kıdemli bir çiftçi olan Es-Sir Ebu Şemme, ANA'ya konuştu: “Akaryakıt sübvansiyonlarının kaldırılması ve yüksek mahsul maliyetleri, çiftçilerin sıkıntılarını daha da artırıyor. Yaz tarım sezonunun başarısı için Yüksek Komite ile görüştük. Hazırlıklar ‘tamam’ ancak bu, sezonun başarılı neticeleneceği anlamına gelmiyor. Savaş nedeniyle meteoroloji bültenlerinin olmaması tarımı olumsuz etkiliyor. Öngörülemeyen miktarlarda yağmurlar yağıyor. Ama ekeceğiz ve ekmezsek başımız büyük belaya girecek. Ülkenin ihracata ihtiyacı var. Amacımız mevcut koşullarda üretim yapmak. Gedaref'te yakıt yüksek fiyatlarla elde ediliyor. Bir önceki sezon varil fiyatı 70 bin lira iken bu sezon 140 bin lira oldu. Gübre fiyatı ise çuval başına 7 bin liradan 40 bin liraya çıktı. Çiftçilerin zor günler geçirmesini bekliyordum. Çünkü çoğu ürünlerini satamadığı veya zararına sattığı için geçen sezonun banka kredilerini ödeyemedi. Bu nedenle bu sezon tarlalarını ekemeyecekler."
Yıkıcı etkilerArap Ülkeleri Tarımsal Kalkınma Örgütü, Arap gıda güvenliği konusunun, bazı Arap ülkelerindeki istikrarsızlık ve savaşlardan kaynaklanan bir çok zorlukla karşı karşıya olduğunu açıkladı.
Faaliyetlerini Hartum'dan yürüten örgüt açıklamasında şu ifadelere yer verdi: “Bu zorlukların en yenisi ve en şiddetlisi Sudan'da yaşanan savaş. Bu durum tarım sektörünün hem bitkisel hem de hayvansal kısımlarının üretken yapısında büyük bozulmalara neden oldu. Tedarik zincirlerinin kesintiye uğraması, Hartum çevresinde yoğunlaşan kümes hayvanları üretim sistemi ile sebze ve meyve üretiminin tamamen çökmesine yol açtı. Ulaşım aksadı, piyasalar durgunlaştı ve finansman yetersizliği hasat işlemleri ve takas işlemlerinin tamamlanmasını engelledi. Gıda güvenliği üzerinde yıkıcı etkiler tahmin ediliyordu. Sudan'daki yaz mevsimi, Sudan halkı için gıda güvenliğini sağlamada ve Sudan'ı çevreleyen bölge ülkelerinin gıda güvenliğine katkıda bulunmada en büyük ve en önemli etken.”
İsrail'in elinde bulunan ve esir değişim anlaşması kapsamında serbest bırakılan 30 Filistinli tutsağın ceset torbaları Han Yunus'a ulaşırken, Nasır Tıp Merkezi personeli ceset torbalarını çıkarıyor (AFP).
Filistinliler, Gazze Şeridi'nin güneyinde Mısır sınırındaki Refah'ta mülteciler için kurulan bir kampta yürüyor (AFP)
İsrail'in Gazze sınırının İsrail tarafında askeri araçlar tatbikat yapıyor, 23 Eylül 2025 (Reuters)