Geçtiğimiz hafta Kerkük'te yaşanan olaylar sonrasında Bağdat ile Erbil arasındaki kriz yoğunlaşırken kriz parlamentodaki ve hükümetteki siyasi partileri ve güçleri özellikle Bağdat ile Erbil arasında devam eden sözlü çatışmaların Devleti Yönetme İttifakı’nın geçtiğimiz yıl ekim ayın Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani hükümetini kurulmasını sağlayan siyasi oyununun taraflarını yeniden düzenleyebilecek olması bakımından ilgilendiriyor. Devleti Yönetme İttifakı’nda Şii, Sünni ve Kürt siyasi güçlerinin çoğu yer alırken Kürt güçlerden biri de ittifaktaki ortaklarının hükümetin oluşumu sırasında imzalanan siyasi anlaşmalara uymamasından şikayet eden Mesud Barzani liderliğindeki federal parlamentoda 30'a yakın sandalyesi bulunan Kürdistan Demokratik Partisi (KDP). KDP’nin ittifaktan çekilmesi halinde bu durum ittifakın parlamentodaki sayısal çoğunluğunu kaybetmesine neden olacak.
Irak Temsilciler Meclisi’nin adımları
Irak Temsilciler Meclisi, Kerkük'te 4 kişinin öldüğü, 16 kişinin de yaralandığı olaylara ilişkin bazı adımlar attı. Bunlardan biri Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi’nin dün (cumartesi) yapılan oturumda onayladığı, olayların arka planıyla ilgili gerçekleri araştırılmak üzere Kerkük’e bir araştırma komisyonu gönderme kararıydı.
Temsilciler Meclisi Medya Ofisi'nden yapılan açıklamada, Meclis Başkanı Halbusi’nin Meclis Güvenlik ve Savunma Komisyonu’na Kerkük’ü ziyaret ederek orada yaşanan olaylarla ilgili gerçekleri araştırması ve raporunu Meclis'e sunması yönünde talimat verdiği belirtildi. Açıklamada, ayrıca Halbusi’nin, bölgeye yapılan petrol gelirleri ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) yapılan ödemelerle ilgili olarak Erbil ve Bağdat hükümetleri maliye bakanlarının Maliye Komisyonu’nu tarafından ağırlanması talimatı verdiği aktarıldı.
Öte yandan özellikle KDP ile ittifak halindeki bazı Sünni partiler, KDP’nin Kerkük'teki genel merkezini geri alamamasının ve bunun parti saflarında yarattığı büyük hayal kırıklığının ardından, parti liderlerini son meclis oturumu sırasında çözümün ve uzlaşının anahtarlarını elinde bulunduran Devleti Yönetme İttifakı’nda kalmaya ikna ederek partinin son olayları ‘en az kayıpla’ atlatmasını istiyor.
Genişletilmiş toplantı
Şarku’l Avsat’a konuşan Devleti Yönetme İttifakı’na yakın kaynaklar, Kerkük krizi konusunda nihai bir uzlaşının yanı sıra Erbil'in, Bağdat'ın çalışanlarının maaşlarını ödemek için gönderdiği fonun yetersiz olduğuna ilişkin şikayetleri görüşmek üzere Başbakan Sudani ve KDP temsilcilerinin katılacağı genişletilmiş bir toplantı düzenlenmesinin planlandığını söylediler.
KDP Grup Başkanvekili Sözcüsü Peşeva Hawrami, Bağdat'ın Erbil’e istediği ödemelerin yapılacağına ilişkin açıklamasını reddederek “Bütçe tablolarına göre IKBY’nin payı 16 trilyon 498 milyar dinar yani ayda 1 trilyon 375 milyar dinar olup, bu tutarın 906 milyar dinarı aylık çalışanların maaşlarına ayrılmıştır. Ancak Bağdat hükümeti Maliye Bakanlığı, 1 Ocak 2023'ten bu yana bu miktarın yalnızca 2 trilyon 598 milyar dinarını gönderdi. Bu miktarın 400 milyarı 2022 yılının 11 ve 12’nci aylarına tarihli” ifadelerini kullandı.
Öte yandan Bağdat ile Erbil arasında hiç ara verilmeden devam eden sözlü tartışmalar, son dönemde KDP'nin rakibi olan Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) eski liderlerinden Cumhurbaşkanı Abdüllatif Reşid'e kadar uzandı. KDP’nin önde gelen isimlerinden eski Dışişleri Bakanı, X (eski adıyla Twitter) hesabından yaptığı paylaşımla Cumhurbaşkanı Reşid’i sert bir şekilde eleştirdi.
Eski Bakan, yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:
“Cumhurbaşkanı'nın yetkisi, Irak Anayasası’na göre aynı anayasaya uyulmasını sağlamaktır. Yani anayasaya karşı birtakım ihlaller gerçekleştiğinde bunlar üzerinde beyan edilmiş bir tutuma sahip olması gerekir. Cumhurbaşkanı, 2023 bütçe kanununda vatandaşların haklarına, IKBY’deki memurların ve çalışanların mali haklarına karşı yapılan ihlaller konusunda nerede? Neden yetkisini kullanmıyor?”
Diğer taraftan İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Bağdat hükümetinin aleyhine bir rapor yayınladı. Raporda, “Irak güvenlik güçlerinin 2 Eylül 2023 tarihinde Kerkük'te hiçbir uyarıda bulunmadan göstericilerin üzerine ateş açtığı, en az 4 kişinin öldüğü ve 16 kişinin yaralandığı gözlemlendi. Şiddet, Kerkük'ün Kürt, Arap ve Türkmen sakinleri arasında aylardır tansiyonun yükseldiği bir ortamda yaşandı. Irak güvenlik güçlerinin aşırı güç kullandığı iddialarına ilişkin Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani tarafından açılan soruşturmanın bağımsız ve tarafsız olarak yürütülmesi gerekiyor” denildi.
Rakka kentindeki bir sınav salonundan (Eğitim Bakanlığı'nın resmi sayfası)