Port Sudan'daki 21 barınma merkezi, savaştan kaçan insanlarla dolu
Port Sudan'da camiler, hastaneler, okullar ve parklarda yaklaşık 21 barınma merkezi bulunuyor (AFP)
İşraka Ali Abdullah
Başkent Hartum'da Hızlı Destek Kuvvetleri ile ordu arasında süren çatışmalar altıncı ayına giriyor.
Ufukta çatışma taraflarının veya Sudan krizini kontrol altına almak için müdahale eden arabulucuların önerdiği bir çözüm bulunmuyor.
Savaştan kaçan yerinden edilmiş insanların akışı, bilhassa Kızıldeniz'in batı kıyısına, Sudan'ın doğusunda yer alan kıyı şehri Port Sudan'a doğru yoğunlaşıyor.
Bu şehirde binlerce yerinden edilmiş insan yaşıyor. Tüm bunlara, kötüleşen insani kriz, kötüleşen sağlık hizmetleri ve kadınlara ve kız çocuklarına yönelik ihlaller de ekleniyor.
Port Sudan'da camiler, hastaneler, okullar ve parklarda yaklaşık 21 barınma merkezi bulunuyor.
Ancak aşırı kalabalığı barındıran bu merkezler, temel ihtiyaçları sağlayamıyor. Bu yüzden, bu merkezlerde kalanların çoğu ağaç gölgelerinde oturmayı tercih ediyor.
Herhangi bir koruma ve denetimin sağlanmadığı, küçük alanlara sahip merkezler mevcut. Sakinlerinin koşullarını iyileştirecek, günlük gıda ve tedavi ihtiyaçlarını karşılayacak imkanlar ise mevcut değil.
Korku ve kaygı
Port Sudan'daki bir hastanede çalışan Hemşire Vaad Abdulvehhab, "Hastaneye, çoğu barınaklardan gelen, yerinden edilmiş çocuklar ve yaşlılar ishal şikayeti ile geliyor. Yeterli hijyenin sağlanamaması ve aşırı kalabalıklar birçok sağlık sorununun ortaya çıkmasına neden oluyor. Bu sorunların daha da kötüleşerek salgın hastalıkların artacağından korkuluyor" ifadelerini kullandı.
Yerinden edilen ailelerin ve çocukların içinde bulunduğu kötü koşullarla ilgili kaygı ve üzüntüsünü dile getiren Abdulvehhab, Port Sudan’ın sürekli elektrik kesintileri, su kıtlığı, yüksek sıcaklık ve nemden mustarip olduğuna dikkat çekti.
Yaklaşan sonbahar mevsiminin beraberinde getirebileceği hastalıkların yanı sıra, yerinden edilenlerin kaldığı kamplarda yaygın olan dang hummasına değindi.
En küçüğü iki aylık dört çocuğuyla birlikte Hartum'dan çıkmak zorunda kalan Sudan vatandaşı Nurulhuda Ahmed ise Hartum'da devam eden çatışmalardan uzaklaşmak ve akrabalarının yanında kalmak için Port Sudan'a geldiğini anlattı.
Kendi koşullarına uygun bir konut aradığını aktaran Ahmed, yerinden edilmiş insanların barındığı merkezi bulduğunu, buranın savaş öncesinde bir spor kulübü olduğunu söyledi.
Aynı zamanda Ahmed , "Ne yazık ki bu merkezde beni ve çocuklarımı barındıracak yer bulamadım. Gündüzleri yoğun sıcaktan korunmak için küçük bir şemsiye yapmak üzere gerekli malzemeleri topladım. Geceleri ise yere uzanıp uyuyoruz. Ancak haşerat yoğunluğu bizi rahatsız ediyor. Sokağa sığınan kadınlar çeşitli sıkıntılara maruz kalıyor. Ayrıca sürekli sokakta kalmaları dolayısıyla çocuklarının kötü davranışlar öğreneceğinden endişe ediyorlar" ifadelerini kullandı.
Nurulhuda Ahmed, yerinden edilenlerin koşulları ile ilgilenilmesini, artan insani ihtiyaçların karşılanmasını, özellikle kadınları, çocukları ve yaşlıları korumaya yönelik çadırların sağlanmasını talep ediyor.
Krizin çözümü
Port Sudan'daki İnsani Yardım Komiseri Ali el-Emin, yerinden edilen insan sayısının artmasıyla İnsani krizin daha da kötüleştiğini, böylece bu durumun ele alınmasının ve çözümün zorlaştığını vurguladı.
Savaştan kaçan yerinden edilmiş kişilerin sayısı şehrin mevcut sakinlerinin sayısını aşıyor.
Barınma merkezlerinde suya ulaşım ve elektrik kesintisi sorunlarının yaşandığını, bunların çözümü için uğraşıldığını dile getiren Emin, bu merkezlere bazı bağışçılardan destek verildiğini belirtti.
Mütevazı imkanları ölçüsünde destek veren yerel kuruluşların yanı sıra tedavi, yemek ve insani yardım sağlayan uluslararası kuruluşların da bulunduğunu söyleyen Emin, gençlerin de çaba sarf ettiğini vurguladı.
Emin, "Yerinden edilmiş kişilerin sayısındaki sürekli artışa rağmen, verilen destek ile Sudanlıların yaşadığı felaketin boyutu orantılı olmasa da onları desteklemek için daha fazla çaba göstereceğiz. İl, yiyecek ve tedavi açığını kapatmanın yanı sıra, yerinden edilmiş kişileri bu sıkıntıdan kurtarmak için tıbbi hizmet ve psikolojik rehberlik sağlamaya çalışıyor" açıklamalarında bulundu.
Suriye Demokratik Güçleri (SDG) mensuplarının tanksavar füzesi taşıyan bir drone uçurduğu videodan alınan ekran görüntüsü
Türkiye destekli grupların Suriye'nin kuzeyinde kendilerine karşı harekete geçmesi ve Ankara dostu bir grubun Şam'ın kontrolünü ele geçirmesiyle birlikte Suriye'nin başlıca Kürt grupları 13 yıllık savaş boyunca elde ettikleri siyasi kazanımları korumak için savunmaya geçtiler.
Irak'tan İran, Türkiye’ye uzanan daha geniş bir Kürt grubunun parçası olan Suriye Kürtleri, ülkenin neredeyse dörtte birini kontrol ettikleri ve DEAŞ'a karşı ABD'nin kilit müttefiki olan güçlü bir silahlı gruba liderlik ettikleri Suriye çatışmasının şimdiye kadarki birkaç kazananı arasında yer aldı.
Reuters'a konuşan iki analist ve üst düzey bir Batılı diplomat, Heyetu Tahriru’ş-Şam (HTŞ) savaşçılarının bu ay Şam'ı ele geçirerek Devlet Başkanı Beşşar Esed'i devirmesinden bu yana güç dengesinin Kürtler aleyhine olduğunu söyledi.
Suriye'deki sarsıcı değişim ortamında Türkiye'nin etkisini arttırması beklenirken, ABD'deki yönetim değişikliği Washington'un Kürtlerin ağırlıkta olduğu YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri’ni (SDG) desteklemeye ne kadar devam edeceği konusunda soru işaretleri yaratıyor.
Türkiye için SDG ulusal güvenlik tehdidi oluşturuyor. Ankara bu grupları, 1984'ten bu yana Türk devletine karşı isyan yürüten ve Türkiye, ABD ve diğer güçler tarafından terör örgütü olarak kabul edilen PKK’nın bir uzantısı olarak görüyor.
ABD merkezli düşünce kuruluşu Century International'da çalışan Aron Lund, Suriyeli SDG’nin ‘çok büyük bir sorunla karşı karşıya olduğunu’ ifade etti.
Lund, “Suriye'de denge temelden Türkiye destekli ya da Türkiye'nin müttefiki gruplar lehine değişti. Türkiye bundan en iyi şekilde yararlanmaya kararlı görünüyor” ifadelerini kullandı.
Bu değişim, Suriye Milli Ordusu (SMO) olarak bilinen Türkiye destekli silahlı grupların YPG’nin öncülüğündeki SDG karşı askeri ilerlemeler kaydettiği kuzey bölgesinin kontrolü için yeniden başlayan çatışmalarda kendini gösteriyor.
Kürtlerin liderliğindeki bölgesel yönetimde üst düzey bir yetkili olan Fener el-Kait Reuters'a yaptığı açıklamada, Esed'in devrilmesinin parçalanmış devleti yeniden birleştirmek için bir fırsat olduğunu söyledi.
Esed'in Arap milliyetçisi Baas Partisi on yıllardır Kürtleri baskı altında tutuyordu.
Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Lideri Mazlum Abdi (Reuters)
El-Kait, bölgesel yönetimin Türkiye ile diyaloğa hazır olduğunu ancak kuzeydeki çatışmanın Ankara'nın ‘çok kötü niyetleri’ olduğunu gösterdiğini söyledi. El-Kait, “Bu kesinlikle bölgeyi yeni bir uçuruma ve yeni bir çatışmaya doğru itecektir” dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan cuma günü yaptığı açıklamada, Esed'in devrilmesinden sonra yabancı ülkelerin Kürt milislere verdikleri desteği çekmelerini beklediğini söylerken, Ankara YPG’yi izole etmeye çalışıyor.
Reuters'ın sorularını yanıtlayan bir Türk yetkili, çatışmanın temel nedeninin ‘Türkiye'nin bölgeye yönelik vizyonu değil, PKK'nın bir terör örgütü olması’ olduğunu ifade etti.
Yetkili, “PKK ve YPG silahlarını bırakmalı ve Suriye'yi terk etmelidir” dedi.
SDG lideri Mazlum Abdi perşembe günü Reuters'a verdiği bir demeçte, Suriye'deki PKK’lıların varlığını ilk kez kabul etti.
Abdi, PKK savaşçılarının DEAŞ'a karşı mücadelede destek sağladıklarını ve Türkiye ile tam bir ateşkes sağlanması halinde Suriye'yi terk edeceklerini belirtti. Ayrıca PKK ile herhangi bir örgütsel bağı olduğunu da reddetti.
Feminizm ve İslamcı gruplar
Aynı zamanda Şam'daki yeni yönetim Ankara'ya dostça yaklaşıyor ve tüm Suriye'yi merkezi bir yönetim altında birleştirme arzusunu dile getiriyor ki bu da Kürtlerin tercih ettiği adem-i merkeziyetçi yönetime meydan okuyabilir.
Türkiye, SMO'ya doğrudan destek verirken, diğer ülkeler gibi HTŞ'yi geçmişte El-Kaide ile olan bağlantıları nedeniyle terörist grup olarak nitelendiriyor.
Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera
Buna rağmen Ankara'nın HTŞ üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğuna inanılıyor. Üst düzey bir Batılı diplomat, “Onları (HTŞ’yi) en çok Türklerin etkileyebileceği açık” dedi.
Suriye'deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera bir Türk gazetesine verdiği demeçte, Esed'in devrilmesinin ‘sadece Suriye halkı için değil, aynı zamanda Türk halkı için de bir zafer olduğunu’ söyledi.
Reuters'ın sorularını yanıtlayan Türk yetkili, HTŞ'nin Ankara'nın kontrolünde olmadığını belirterek, HTŞ’yi ‘şartlar gereği iletişim kurulan’ bir yapı olarak tanımladı. Yetkili ayrıca, birçok Batılı ülkenin de bunu yaptığını ifade etti.
Demokratik Birlik Partisi (PYD) ve ona bağlı YPG liderliğindeki Suriyeli Kürt gruplar, 2011 yılında Esed'e karşı başlayan ayaklanmanın ardından ülkenin kuzeyinin büyük bölümünü kontrol altına aldı. Bağımsızlıktan ziyade özerklik istediklerini vurgularken kendi yönetimlerini kurdular.
Sosyalizm ve feminizmi vurgulayan politikaları HTŞ'nin yöneliminden oldukça farklı.
ABD öncülüğündeki güçlerin DEAŞ'a karşı SDG ile ittifak kurarak ağırlıklı olarak Arap olan bölgeleri kontrol altına almasıyla bölgeleri genişledi.
Türkiye destekli SMO’yu oluşturan gruplar, Esed'in devrilmesiyle birlikte SDG'ye karşı saldırılarını şiddetlendirerek 9 Aralık'ta Münbiç şehrini ele geçirdi.
Washington ateşkese aracılık etti, ancak SDG Türkiye ve müttefiklerini ateşkese uymamakla suçladı. Bir Türk savunma bakanlığı yetkilisi böyle bir anlaşma olmadığını söyledi.
ABD'nin SDG'ye verdiği destek, ABD ile NATO üyesi Türkiye arasındaki gerilimi arttırdı.
Washington SDG'yi, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın bu dönemi Suriye'deki kabiliyetlerini yeniden inşa etmek için kullanmaya çalışacağı uyarısında bulunduğu DEAŞ'a karşı mücadelede kilit bir ortak olarak görüyor. SDG halen militan örgütle bağlantılı on binlerce kişiyi kamplarda ve cezaevlerinde tutuyor.
Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler geçen hafta yaptığı açıklamada, ülkesinin Suriye'de DEAŞ'ın yeniden canlandığına dair herhangi bir belirti tespit etmediğini bildirdi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan cuma günü Ankara'da Alman mevkidaşıyla yaptığı görüşmede, tutukluların tutulduğu kamp ve cezaevlerinin yönetimi için alternatifler bulunması gerektiğini belirtti.
ABD'nin Yakın Doğu İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Barbara Leaf de cuma günü yaptığı açıklamada, Washington'un Ankara ve SDG ile birlikte ‘SDG'nin ülkenin o bölgesindeki rolüne ilişkin sorunsuz bir geçiş’ üzerine çalıştığını söyledi.
Joe Biden'ın yönetimi ABD güçlerinin Suriye'de kalacağını söyledi, ancak Başkan seçilen Donald Trump 20 Ocak'ta göreve başladığında çekilmelerini emredebilir.
Trump'a mesaj
Trump ilk döneminde Suriye'den çekilmek istemiş, ancak hem kendi ülkesinden hem de ABD'nin müttefiklerinden gelen baskılarla karşılaşmıştı.
Şarku’l Avsat’ın Reuters’tan aktardığına göre Suriyeli Kürt yetkili İlham Ahmed, 17 Aralık'ta Trump'a yazdığı mektupta, Türkiye'nin Trump göreve gelmeden önce kuzeydoğuyu kontrol etmeye hazırlandığını iddia etti.
Mektupta, Türkiye'nin planının ‘terörle mücadelede yıllardır kaydedilen ilerlemeyi geri alma tehdidinde bulunduğunu’ yazan Ahmed, Trump’a hitaben “Bu felaketi önleme gücüne sahip olduğunuza inanıyoruz” dedi.
Trump 16 Aralık'ta yaptığı açıklamada, Türkiye'nin Suriye'de olup bitenleri ‘kontrol altına alacağını’ söyledi, ancak ABD askerlerinin Suriye'de konuşlanmasına ilişkin planlarını açıklamadı.
Oklahoma Üniversitesi'nde Suriye uzmanı olan Joshua Landis, “Kürtler imrenilecek bir konumda değil. Şam’daki yeni yönetim kendine çeki düzen verdiğinde bölgeye girecektir. ABD sonsuza kadar orada kalamaz” ifadelerini kullandı.
HTŞ lideri Ahmed eş-Şera BBC'ye yaptığı açıklamada, ‘Kürtlerin Suriye halkının bir parçası olduğunu’ belirterek, “Suriye bölünmeyecek” dedi. Eş-Şera, silahların tamamen devletin elinde olması gerektiğini ifade etti.
Eş-Şera, Türkiye'nin temel kaygılarından biri olan Suriyeli olmayan Kürt savaşçıların Suriye'deki varlığını kabul etti. Eş-Şera, “Suriye topraklarının Türkiye'ye ya da başka ülkelere tehdit oluşturmasını ve istikrarı bozmasını kabul etmiyoruz” diye konuştu.
Eş-Şera, ‘sorunun çözümü için barışçıl bir formül’ bulmak amacıyla diyalog ve müzakereler yoluyla çalışma sözü verdi.
Kürt yetkili Fener el-Kait, yönetiminin ‘demokratik bir Suriye, adem-i merkeziyetçi bir Suriye, tüm mezhep, din ve etnik kökenlerden tüm Suriyelileri temsil eden bir Suriye’ istediğini bildirdi. El-Kait, SDG'nin ‘yeni Suriye ordusunun çekirdeği’ olacağını belirtti.
SDG Komutanı Mazlum Abdi Reuters'a verdiği demeçte, iki tarafın güçleri arasında çatışma çıkmasını önlemek için HTŞ ile temas kurulduğunu doğruladı, ancak Ankara'nın Şam ile Kürt güçler arasında bir bölünme yaratmaya çalışacağını söyledi.
SDG'nin Şam'daki ‘yeni siyasi aşamaya’ katılması için ABD öncülüğündeki koalisyon da dahil olmak üzere uluslararası taraflardan güçlü bir destek olduğunu söyleyen Abdi, bunu ‘büyük bir fırsat’ olarak niteledi.
Abdi, “Türkiye ve ona bağlı gruplarla aramızda tam bir ateşkes sağlandıktan sonra bu aşamaya katılmaya hazırlanıyoruz” dedi.
