Yemen krizini sona erdirmenin giriş noktası: Riyad görüşmeleri

Gözlemciler, Şarku'l Avsat’a “Yemenli liderler gelecek nesillerin geleceği için taviz vermekle ilgileniyor”

Yemen Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, geçtiğimiz Ağustos ayında Riyad'da ABD'nin Yemen elçisi ile yaptığı toplantıda (SABA)
Yemen Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, geçtiğimiz Ağustos ayında Riyad'da ABD'nin Yemen elçisi ile yaptığı toplantıda (SABA)
TT

Yemen krizini sona erdirmenin giriş noktası: Riyad görüşmeleri

Yemen Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, geçtiğimiz Ağustos ayında Riyad'da ABD'nin Yemen elçisi ile yaptığı toplantıda (SABA)
Yemen Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, geçtiğimiz Ağustos ayında Riyad'da ABD'nin Yemen elçisi ile yaptığı toplantıda (SABA)

Yemen'de, Husi grubu da dahil olmak üzere Yemenli taraflar arasında Riyad'da gerçekleşecek görüşmelere ilişkin bölgesel ve uluslararası beklenti, Yemenli ve Batılı kaynaklar, görüşmelerin tarafların geçen Ramazan ayında vardıkları barış taslağı çerçevesinde yoğunlaşmasını bekliyordu.

Gözlemciler, Riyad ve Maskat'ın dosyada tüm ağırlıklarını kullanarak yaptıkları çabaların, insani yönü ilgilendiren aşamayı öne çıkardığını ve bunun, ardından gelecek askeri ve siyasi yönlerin ana ve mantıklı girişi olduğunu düşünüyor. Yemenli liderlerin, gelecek nesillerin geleceği için büyük tavizlerde bulunma sorumluluğunun etik ve ulusal olarak kendileri üzerinde olduğunu düşünüyorlar.

Şarku'l Avsat, geçtiğimiz Nisan ayında yaptığı bir haberde, Yemen barış planının ülkede tam bir ateşkes, tüm kara, deniz ve hava sınır kapılarının açılması, Merkez Bankası'nın birleştirilmesi ve tüm esir ve tutukluların (tümü karşılığında tümü) serbest bırakılması üzerine odaklanacağını ortaya çıkarmıştı. Öte yandan, Riyad, Sana heyetine davetin, 2021 yılının Mart ayında ilan edilen Suudi Arabistan girişimi temelinde ve geçtiğimiz Nisan ayı ortasında Yemen'in başkentinde Suudi Arabistan Büyükelçisi Muhammed el-Caber ile yaptığı görüşmelerin bir sonucu olarak yapıldığını duyurdu.

FOTOĞRAF ALTI:  Suudi Arabistan'ın Yemen Büyükelçisi Muhammed el-Cabir geçtiğimiz Nisan ayında Sana'ya yaptığı ziyarette iken (Şarku'l Avsat)
Suudi Arabistan'ın Yemen Büyükelçisi Muhammed el-Cabir geçtiğimiz Nisan ayında Sana'ya yaptığı ziyarette iken (Şarku'l Avsat)

Kimliğini açıklamak istemeyen üst düzey bir Yemenli yetkili, Şarku'l Avsat’a yaptığı açıklamada mevcut Riyad müzakerelerinin, Ramazan ayında açıklanan barış taslağı çerçevesinde yürütüldüğünü belirtti ve daha fazla ayrıntı vermekten kaçındı.

Öte yandan, Şarku'l Avsat’a konuşan bir Batılı diplomat, barış taslağının bir süredir masada olduğunu söyledi ve bazı endişelerini dile getirdi. Diplomat, "Husiler her şeyi ele geçirmek istiyor gibi görünüyor. Husiler ile herhangi bir şeyin beklenmesi zor, bekleyip sonuçları görmemiz gerekiyor" dedi.

Husi Heyetinin Başkanı Muhammed Abdusselam geçtiğimiz Perşembe günü Riyad'a varır varmaz Şarku'l Avsat’a yaptığı açıklamada "Barış, üzerinde çalışılan ilk seçenektir" dedi. Riyad müzakerelerinin, insani, askeri ve siyasi tüm dosyalarda somut ilerleme ile sonuçlanmasını umduğunu ifade ederek, Yemen, komşu ülkeler ve bölge için barış ve istikrar getireceğini söyledi.

Hükümet, adil ve kapsamlı bir barışa ulaşmak için tüm girişimlere açık olmaya devam edeceğini vurguladı. Bunun, üç referans doğrultusunda gerçekleşecek ve darbenin sona ermesini, devlet kurumlarının yeniden kurulmasını, Yemen'de barış, istikrar ve kalkınmayı sağlaması bekleniyor.

FOTOĞRAF ALTI:  Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, Ağustos ayı sonlarında Körfez İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri ve beraberindeki heyetle Aden'de yaptığı toplantıda (SABA)
Cumhurbaşkanlığı Liderlik Konseyi Başkanı, Ağustos ayı sonlarında Körfez İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri ve beraberindeki heyetle Aden'de yaptığı toplantıda (SABA)

Yemen cumhurbaşkanlığı kaynaklarına göre, planın ilk aşaması, ateşkes ilan edilmesi, ardından Merkez Bankası'nı birleştirmek, mahkum değişimi (hepsi karşılığında hepsi) için teknik komiteler oluşturmak ve taraflar arasında güven inşa etmek olacak. Ardından, Yemenlilerin devlet şeklini nasıl gördüklerini belirlemek için doğrudan müzakereler aşaması gelecek ve ardından geçiş dönemi başlayacak.

Plan ayrıca, tüm kapıların açılmasını ve kara, deniz ve hava kapılarındaki kısıtlamaların kaldırılmasını içeriyor. Bu hem Husi hem de meşru bölgelerde normal şekilde çalışmaya geri dönecekleri anlamına geliyor. Ayrıca, Suudi Arabistan desteğiyle kapsamlı bir ekonomik reform süreci de kapsıyor.

Yemen'de karar alma süreci hakkında bilgi sahibi Yemenli bir yetkili, Riyad'daki mevcut görüşmelerden çıkacak herhangi bir anlaşmanın, daha önce barış taslağında bahsedilen üç aşamadan öteye geçmeyeceğine inanıyor. Yetkili, Şarku'l Avsat'a verdiği demeçte, "Bu aşamalar, aslında 2021 yılının Mart ayındaki Suudi Arabistan girişiminden kaynaklanıyor" dedi.

İnsani dosya krizi sona erdirmek için bir giriş noktası

Ayrıca, eski Yemen Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Mustafa en-Numan, Suudi Arabistan ve Umman'ın çabalarının, insani tarafla ilgili aşamanın uygulanmasına odaklandığını, bunun askeri ve siyasi taraflarda takip edecek olan şeyin ana girişi olduğu temelinde görüyor.

Numan, Şarku'l Avsat'a verdiği demeçte şu ifadeleri kullandı: "Riyad ve Maskat'ın yaptığı çabaların başında, insani tarafla ilgili aşamayı uygulamaya olan bağlılıkları geliyor. Bu aşamayı, askeri ve siyasi taraflarda takip edecek olan şeyin ana ve mantıklı giriş noktası olarak görüyorlar."

Mustafa en-Numan, "Riyad ve Maskat, her ikisi de öncelikle Yemen halkının yaşadığı insani trajediye son vermeye yardımcı olacak bir anlaşmaya varmak için tüm ağırlıklarını ve etkilerini kullanıyorlar. Ayrıca, Tahran ve Riyad arasındaki olumlu ilişkiler de devam eden müzakereleri kolaylaştırmaya katkıda bulunuyor" dedi.

 Gözlemcilere göre Suudi-İran ilişkilerinin Çin himayesi altına geri dönmesi, Yemen krizi üzerinde olumlu bir etki yarattı (Şarku'l Avsat)
Gözlemcilere göre Suudi-İran ilişkilerinin Çin himayesi altına geri dönmesi, Yemen krizi üzerinde olumlu bir etki yarattı (Şarku'l Avsat)

Ancak, Yemenli siyasetçi ve diplomat, "Sonuçta mesele, Yemenli liderlerin sorumluluğudur ve gelecek nesiller için endişe duyarak büyük tavizlerde bulunmaları için ahlaki ve ulusal bir görevi vardır. Herkesin, Riyad'ın bir hayır kurumu olmadığını ve halkına odaklanmak istediği taahhütleri olduğunu anlaması gerekir" dedi.

Geçtiğimiz Nisan ayında tartışılan barış planına dönersek, Yemen Cumhurbaşkanlığı kaynakları, hükümet tarafının, Husilerin herhangi bir hile veya geri adım atmaması için garantiler talep ettiğini açıkladı. Husiler herhangi bir hile veya manipülasyon yaparsa, Yemen hükümetinin tüm bu taahhütlerden feragat edeceğini ve uluslararası toplumun bu hareketi caydırması gerektiğini söyledi.

Aynı kaynaklara göre, Nisan ayındaki görüşmelerde tüm dosyalar, Güney sorunu da dahil olmak üzere ele alındı. Kaynaklar, "Güney sorunu da dahil olmak üzere tüm dosyalar çok kapsamlı bir şekilde ele alındı. Bu, devletteki siyasi sürecin tarafları arasında anlaşmazlıklar olduğu bir konudur, ancak onlar bunu çözmek için çalışıyorlar. Süreç uzun ve zaman alıyor" dedi.

Kaynaklar, "İki yıllık bir geçiş dönemi yerine beş veya üç yıllık bir geçiş dönemi de dahil olmak üzere seçenekler var. Bu, taahhütlere ve garantilere bağlıdır. Taraflara, özellikle geçiş dönemi konusunda başka seçenekler varsa, karar verme hakkı verildi. Güneyliler, geçiş döneminin, bir referandum veya kader tayini ile sonuçlanacak bir devlet şeklini içermesi gerektiğine inanıyorlar. Başkanlık Konseyi, Güneyli üyeleri ez-Zubeydi, el-Bahsani, el-Alimi ve Ebu Zaraa’ya, Ana dosyalar içerisinde tartışılmak üzere güney meselesine ilişkin bir kavram taslağı hazırlama görevi verdi” şeklinde konuştu.



Fransa: Yeni bir Lübnan'ın ortaya çıkmasına katkıda bulunmak istiyoruz

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn dün (Çarşamba) Baabda Sarayı'nda Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lökke Rasmussen ile bir araya geldi. (EPA)
Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn dün (Çarşamba) Baabda Sarayı'nda Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lökke Rasmussen ile bir araya geldi. (EPA)
TT

Fransa: Yeni bir Lübnan'ın ortaya çıkmasına katkıda bulunmak istiyoruz

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn dün (Çarşamba) Baabda Sarayı'nda Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lökke Rasmussen ile bir araya geldi. (EPA)
Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn dün (Çarşamba) Baabda Sarayı'nda Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lökke Rasmussen ile bir araya geldi. (EPA)

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 2020 yazındaki liman patlaması olayının ardından gerçekleştirdiği iki ziyaretten sonra yarın (Cuma) Lübnan'a yapacağı üçüncü kısa ziyaretin ‘egemenliğin yeniden tesis edilmesi, refahın sağlanması ve Lübnanlıların birliğinin korunmasına’ ilişkin üç ana mesajı var.

Macron, Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Savunma Bakanı Sebastien Lecornu, Lübnan Özel Temsilcisi Jean-Yves Le Drian, birkaç milletvekili ve Macron'un kişisel davetlisi olan Lübnan'la ‘özel’ bağları bulunan bir grup şahsiyetin de aralarında bulunduğu küçük bir resmi heyetle yarın Beyrut'ta olacak.

Mevcut programa göre Macron, Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn ile Baabda Sarayı'nda bir araya gelecek ve ardından iki cumhurbaşkanı ortak basın toplantısı düzenleyecek. Macron ayrıca, Meclis Başkanı Nebih Berri, eski Başbakan Necib Mikati ve hükümeti kurmakla görevlendirilen Nevvaf Selam ile de bir araya gelecek. Macron, temasları kapsamında Beyrut'taki Fransız Büyükelçiliği karargâhında ateşkes izleme grubu başkanları olan ABD'li ve Fransız generallerle bir araya gelerek anlaşmanın nasıl uygulanacağını gözden geçirecek ve İsrail güçlerinin Güney Lübnan'dan çekilmesini ve Lübnan ordusunun konuşlanmasını hızlandırmak için çalışacak.

Paris dün olduğu gibi bugün ve yarın da Lübnan'ın yanında olmak istiyor. Cumhurbaşkanlığı kaynaklarına göre Paris, Lübnan'ın ‘boyutundan büyük bir ülke’ olduğunu ve ‘bugün Ortadoğu'da siyasi, sembolik ve stratejik değerlere sahip olduğunu’ düşünüyor. Bu kaynaklar ‘Fransa'nın bugün Lübnan'la olan ilişkilerinin, Avn'ın seçilmesi ve Selam'ın atanmasından sonra ve bölgede meydana gelen gelişmeler nedeniyle gelişebileceğine’ inanıyor. Paris, ‘yeni bir Lübnan'ın ortaya çıkmasına katkıda bulunmak’ istiyor.

Fransız yaklaşımında ‘egemenlik’ konusu ön planda tutuluyor. Kaynaklar Paris'in Lübnan ordusunu donatmak, eğitmek ya da ateşkes anlaşmasına varmak ve izleme komitesini kurmak için neler yaptığını ve yapmakta olduğunu hatırlatıyor.

Fransa, ‘1701 sayılı kararın uygulanmasının ayrılmaz bir parçası’ olduğu düşüncesiyle, Lübnan devletinin sınırlarını izlemesi ve tüm topraklarını kontrol etmesi için güçlendirilmesinin önemini vurguluyor. Kaynaklar, “Lübnanlıların egemenliklerini yeniden tesis edebileceklerini göstermeleri için bir fırsat var” dedi. İsrail'in güneyden çekilmesine gelince, Cumhurbaşkanlığı kaynakları Paris'in bunun belirlenen programa göre gerçekleşmesini istediğini ve İsrail'in yanı sıra Hizbullah'ı da buna uymaya çağırdığını ifade etti.

Elysee Sarayı'nın Lübnan'ın egemenliği için çalışma bağlamında dikkat çektiği bir diğer unsur da Fransa Dışişleri Bakanı'nın Şam'ı ziyareti ve Suriye’deki yeni yönetimin lideri Ahmed eş-Şera ile görüşmesi sırasında ‘Lübnan'ın egemenliğine saygı gösterilmesi, sınırların kontrol edilmesi, kaçakçılığın önlenmesi ve Suriye'nin komşuları için bir tehdit oluşturmamasının sağlanması’ gerektiğine yaptığı vurgu. Mikati'nin Suriye'ye yaptığı son ziyarette de aynı konulara değinildi.

Paris, egemenliğin iadesi ile Hizbullah'ın Lübnan'da faaliyet gösteren diğer partiler gibi bir siyasi partiye dönüşme çağrısı arasında bir çizgi çekiyor ve bu dönüşümü Lübnan'ın birliğinin korunması çerçevesine dahil ediyor. Fransa'nın okuması, Hizbullah'ın askeri yeteneklerinin ve liderliğinin çoğunu kaybettiği, Esed rejiminin düşmesi nedeniyle stratejik olarak zayıfladığı ve artık eskisi gibi silah tedarik edemediği yönünde.

Tüm bu değişimler göz önüne alındığında Elysee kaynakları, Cumhurbaşkanı Macron'un ‘Hizbullah'ı her zaman siyasi bir parti olmaya teşvik ettiğini ve bunun yolunun da silahlarını bırakıp Lübnan siyasi oyununa tam olarak girmekten geçtiğini’ belirtti. Paris, ‘Hizbullah'ın geçmişte hâkim olan güç dengesi yerine, kurumların normal işleyişine dönmesini sağlayacak ve tüm Lübnanlıların birliğini koruyacak bir hükümet siyasi sözleşmesine girmesi gerektiğine’ inanıyor.

Macron'un üçüncü mesajı ise ‘Paris'in Lübnanlılara eşlik etmeye devam etme ve kendilerinden beklenen yapısal reformları gerçekleştirmelerine yardımcı olma arzusudur.’ Bu da öncelikle Uluslararası Para Fonu (IMF) ile bir anlaşma imzalanmasından geçmektedir.

Fransa, ‘uluslararası güven yeniden tesis edilmeden’ Lübnan'a yardım yapılamayacağını, bunun da şeffaflık ve ekonominin ‘temizlenmesini’ gerektirdiğini düşünüyor. Daha da önemlisi, Lübnan ekonomisini canlandırmak için çalışmak isteyen Paris, uluslararası toplumu Lübnan'a yardım için harekete geçirebilecek reformlarda ısrar ediyor. Fransa'nın geçen sonbaharda orduyu ve Lübnanlıları desteklemek için düzenlediği konferansa benzer bir uluslararası konferansa hazırlanıp hazırlanmadığı sorulduğunda net bir yanıt verilmedi, ancak Fransa'nın Lübnan'a yardım etmek için ne gerekiyorsa yapmaktan çekinmeyeceği belirtildi.

Fransız kaynaklar, Paris'in Suudi Arabistan'ın yanı sıra Donald Trump'ın ‘çantasında’ Beyaz Saray'a ulaşacak olan görev gücü de dahil olmak üzere ABD ile istişare ve koordinasyon halinde yürüttüğü ortak çalışmalara birden fazla kez atıfta bulundu. Kaynaklar, Washington ile istişarelerin ‘devam ettiğini’ ve iki tarafın Lübnan için ‘ortak bir vizyona ulaştığını’ vurguladılar.