عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İsrail, Gazze açıklarında doğalgaz aramaları için 6 şirkete 12 lisans verdi

Hamas'ın 7 Ekim'de başlattığı saldırılar yatırımcıların kaçmasına neden oldu ve Tel Aviv'in ekonomik alanda ilerleme kaydetme çabalarını sekteye uğrattı

Keşif için hedeflenen alan, 1993 Oslo Anlaşmalarına göre yasal olarak Filistin Yönetiminin yargı yetkisine tabidir (AFP)
Keşif için hedeflenen alan, 1993 Oslo Anlaşmalarına göre yasal olarak Filistin Yönetiminin yargı yetkisine tabidir (AFP)
TT
TT

İsrail, Gazze açıklarında doğalgaz aramaları için 6 şirkete 12 lisans verdi

Keşif için hedeflenen alan, 1993 Oslo Anlaşmalarına göre yasal olarak Filistin Yönetiminin yargı yetkisine tabidir (AFP)
Keşif için hedeflenen alan, 1993 Oslo Anlaşmalarına göre yasal olarak Filistin Yönetiminin yargı yetkisine tabidir (AFP)

İsrail uzun zamandır çabalarını Avrupa pazarının güvenini kazanmaya ve özellikle doğalgaz rezervleriyle ilgili büyük, çok uluslu projeler için büyük yatırımcılara güven vermeye adamış durumda. Dünyayı ve özellikle Avrupa'yı gaz ithalatı
kaynaklarını çeşitlendirmeye ve Rus gaz ithalatına olan yoğun bağımlılığı
azaltmaya sevk eden Ukrayna savaşı, İsrail'e ivme kazandırdı. Bölgesel bir ekonomik güç ve her türlü enerjinin üretimi ve ihracatında önemli bir merkez olmaya yönelik çabalarını arttırdı.

Ancak Hamas'ın 7 Ekim'deki saldırıları tüm bu çabaları ve hırsları yerle bir ederek Tel Aviv'i karmaşık bir ikilemin içine soktu. Gazze'deki savaşın yol açtığı güvenlik eksikliği, bölgedeki jeopolitik risklerin artması, yatırımcıların kaçışı ve İsrail'in ekonomik barış alanında ilerleme sağlamaya yönelik ısrarlı çabalarının engellenmesiyle sınırlı değildi. Aksine, İsrail Enerji Bakanlığı'nı Tamar gaz sahasındaki üretimi geçici olarak durdurmaya ve İsrail'in güneyindeki Aşkelon'dan Mısır'a uzanan deniz altı Doğu Akdeniz Gaz (EMG) boru hattı yoluyla ihracatı askıya almaya sevk etti. İsrail hükümeti, geçen Ekim ayında gerçekleşen güvenlik, askeri ve istihbarat şoku sonrasında ve Doğu Akdeniz'de doğal gaz üreticisi olarak ikinci sıraya düşme korkularıyla, Gazze kıyılarına yaklaşık 36 kilometre uzaklıkta bulunan ve Oslo Anlaşması'na göre Filistin Otoritesi'nin yetki alanında olduğu belirtilen bir bölgeye doğal gaz araştırması yapılması için 12 lisans verdi.

Sınırlı kaynaklar

1990'lı yılların sonunda Filistin karasularında Gazze kıyılarına yakın bir doğal gaz rezervi keşfedildi. Bu izinler, Gazze sahil şeridindeki iki ana alan üzerinde dağıtıldı: Biri Gaza Marine olarak adlandırılan ve diğeri Gazze Şeridi'nin kuzey deniz sınırı alanı (Border Field) olarak adlandırılan iki alan. Bu alanlar, İsrail'e ait dev gaz alanı ‘Leviathan’ ve Mısır'a ait ‘Zohr’ gibi Doğu Akdeniz bölgesinin en önemli enerji alanları arasında yer alır. Leviathan, 1,1 trilyon kübik fit doğal gaz içermektedir. Jeologlar ve doğal kaynak ekonomistleri, Filistin topraklarındaki petrol ve gaz rezervlerinin yaklaşık 1,5 milyar varil ham petrol ve 1,4 trilyon kübik feet mavi yakıt olduğunu tahmin ediyor. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü (UNCTAD), Filistin topraklarının, Batı Şeria'nın C Bölgesi ve Gazze Şeridi açıklarındaki Akdeniz kıyısındaki büyük petrol ve doğal gaz rezervlerinin üzerinde yer aldığını doğruladı. Filistin Yönetimi, arama yapma hakkını, daha sonra Shell tarafından satın alınan British Gas Şirketi, Filistin Yatırım Fonu ve Consolidated Contractors Company'den oluşan konsorsiyuma 25 yıllık sözleşmeyle maden arama hakkı verdi. Ancak gözlemcilere göre İngiliz şirketi, siyasi farklılıklar ve İsrail'in müdahalesi nedeniyle, özellikle de Tel Aviv'in onu geliştirmeye yönelik her türlü girişimi kasıtlı olarak engellediği için çalışmayı durdurdu. Tahminlere göre, iki sahadaki gazın toplam piyasa değeri 6 ila 8 milyar dolar arasında değişiyor ve bu miktar Filistinlilerin 25 yıl boyunca beklenen elektrik enerjisi ihtiyacını karşılar. Uluslararası hukukta tanınan Lahey Sözleşmeleri'nin 55. maddesi uyarınca, İsrail'in, işgal altındaki topraklardaki sınırlı yenilenemeyen kaynakları ticari kazanç amacıyla ve işgalci devletin yararına, intifa hakkı kurallarına uygun olarak kullanması yasak. Buna göre İsrail'in işgal altındaki topraklarda fiili idari otorite olarak doğal kaynakları tüketmesi yasak.

Deniz hukuku

İnsan hakları aktivistleri ve uzmanlar, İsrail'in Gazze kıyısındaki Filistin bölgelerindeki arama amaçlı sondaj ruhsatlarının ‘yasadışı’ olduğuna ve ‘uluslararası insancıl hukuku ve uluslararası normları ihlal ettiğine’ inanıyor. Arap Azınlığın Haklarını Savunma Hukuk Merkezi, Adalah Merkezi, Mizan İnsan Hakları Merkezi, Al-Haq Örgütü ve Filistin İnsan Hakları Merkezi ‘ihalelerin iptal edilmesi’ çağrısında bulundu. Lisansları kazanan şirketlere, ‘Filistin halkının egemen doğal kaynaklarının yağmalanmasına katılmaktan derhal kaçınmaları’ çağrısında bulundular. Filistin insan hakları örgütleri, altı şirketin doğalgaz araştırması yapacağı alanın yüzde 62'sinin, Gazze sahillerine bitişik deniz alanı olduğunu ve bu alanın 2019'da Filistin Devleti tarafından ilan edilen deniz sınırları içinde yer aldığını belirtti. Bu, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin 1982'deki hükümlerine göre gerçekleşiyor. İsrail, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne taraf olmasa da Filistin'in beyanına şu şekilde yanıt verdi: "İsrail, Filistin'i egemen bir devlet olarak tanımadığı için deniz sınırlarını ve sularını ilan etme yetkisine sahip değildir." Gözlemcilere göre, İsrail'in yerel yasalarına göre verilen ihaleler, Filistin tarafından ilan edilen deniz bölgelerini fiili olarak ilhak etme düzeyine ulaşıyor. Bu, bölgedeki insan haklarına ilişkin uluslararası hukuk kurallarının yerine, doğal kaynakların yönetimi ve kullanımı bağlamında İsrail'in yerel yasalarının uygulanmasını hedefleyen bir değişiklik çabasıdır. İsrail Enerji Bakanı ve İsrail Hükümeti Hukuk Danışmanı'na hitaben bir açıklamada, Filistin'in deniz sınırlarındaki gaz kaynaklarının kullanılmasını içeren herhangi bir faaliyetin derhal durdurulmasını talep etti. Bu talepte, İsrail'in Filistin deniz bölgeleri üzerinde herhangi bir egemenlik hakkına sahip olmadığı, özellikle de münhasır ekonomik haklar dahil olmak üzere hiçbir hakka sahip olmadığı vurgulandı. Merkezi, Gazze'deki deniz bölgelerinde gaz arama ve kullanma faaliyetlerinin Filistin halkının kaderini belirleme temel hakkını açıkça ihlal ettiğini belirtti. Bu hak, doğal kaynaklarını yönetme hakkını içeriyor.

Al-Haq, Mizan İnsan Hakları Merkezi ve Filistin İnsan Hakları Merkezi lisans alan şirketlere bir bildiri göndererek, "Filistin Devleti'nin deniz sınırlarında yer alan bölgelerde herhangi bir faaliyette bulunmaktan kaçınmalarını ve bu tür faaliyetlerin uluslararası hukuka açık bir ihlal teşkil edeceğini belirtmelerini" talep ettiler. Bu kuruluşlar, herhangi bir Filistin devleti onayı olmadan Filistin'in talep ettiği doğal kaynakların araştırılması ve kullanılmasına yönelik herhangi bir girişimin uluslararası insan hakları hukukunu, işgal yasalarını da içeren uluslararası hukuku ihlal edeceğini bildirdiler. Raporda, "Yağma gibi savaş suçlarına ortaklık ciddi bir suçtur ve kurumsal aktörleri bireysel cezai sorumluluğa maruz bırakır" ifadelerini kullanarak bir uyarıda bulunuldu. Eğer şirketler uluslararası hukuka aykırı faaliyetlerde bulunmaktan kaçınmazlarsa, bu insan hakları örgütleri, "tazminat talebiyle dava açma riskine maruz kalmak dahil olmak üzere, mevcut tüm yasal mekanizmaları kullanmaya hazır olduklarını" belirttiler. Özellikle, Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin yağma suçunu işlediği iddia edilen herhangi bir kişiyi soruşturma ve yargılama yetkisi olduğundan, Gazze ve Batı Şeria da dahil olmak üzere Doğu Kudüs'e kadar uzanan bir açık soruşturmanın hala devam ettiğini belirttiler.

Kaynakların suistimal edilmesi

Filistin hükümeti, İsrail'in Gazze sahillerindeki alanlarda araştırma yapma izni vermesine ilişkin çekincelerini dile getirmekten kaçınırken, uzmanlar, İsrail'in tek taraflı olarak deniz sınırlarını genişletmesinin Filistin deniz bölgelerini ve doğal kaynaklarını içerecek şekilde sınırlarını belirlemesinin, Filistinlilerin doğal kaynaklarını uzun vadeli finansal kazançlar sağlamak amacıyla kullanılmasına yol açabileceği konusunda hemfikir. Şarku’l Avsat’ın Felicity Arbuthnot gazetesinden aktardığı habere göre İsrail büyük bir doğal gaz ve petrol ihracatçısı olmayı hedefliyor. Gazeteye göre, jeolojiye dayalı bir değerlendirme metodolojisi kullanıldığında, bölgedeki ortalama kurtarılabilir petrol 1,7 milyar varil ve ortalama gaz rezervleri 122 trilyon fit küp. Doğu Akdeniz'in yaklaşık 83.000 kilometrekarelik alanını kapsayan Leviathan sahası, Hayfa şehrinin 90 kilometre batısında, 2009 yılında keşfedilen Tamar sahasıyla birlikte, İsrail tarafından şimdiye kadar keşfedilen en belirgin saha. İsrail'in enerji tüketim ihtiyacının yüzde 70'ini karşılıyor ve Lübnan sularından sadece 4,5 kilometre uzaklıktaki Kariş Gaz Sahası’na kadar dünyanın sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) kaynaklarının yaklaşık yüzde 1,5'ini besliyor. İsrail'in kuzeyinde savaşın devam etmesi ve güvenlik gerilimlerinin artması, Kariş sahasından 6,5 milyar metreküp üretim planlarının ertelenmesine yol açabileceği gibi, Tamar sahasının genişletilmesinin de yüzde 65 oranında engellenmesine yol açabilir. Çatışmanın herhangi bir şekilde tırmanması bölgeyi geniş ölçüde etkileyecek ve İsrail'in gaz üretimini ve ihracatını sekteye uğratacaktır.

2022 yılı Haziran ayında İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ofisi, Gazze Marine gaz sahasının geliştirilmesine ilişkin Filistin Yönetimi ile Mısır tarafı arasında müzakerelere onay verdiğini duyurdu. Ancak, "İsrail tarafının güvenlik ve diplomatik ihtiyaçlarının dikkate alınması" şartıyla. Ancak, mevcut savaş, Gazze Marine gaz sahasının geliştirilmesi için nihai anlaşmanın imzalanmasını belirsiz bir tarihe erteledi.

Sürekli ihtiyaç

Tahminlere göre, Gaza Marine ve Gazze Şeridi'nin kuzey deniz sınırı alanı Border Field’den üretime başlanması durumunda, Filistin Yönetimi'nin yılda yaklaşık 200 milyon dolarlık İsrail'den ithal edilen enerji maliyetinden tasarruf etme ve Filistin bölgelerinin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 50'sini karşılayabilme potansiyeli bulunuyor. Filistinlilerin elektrik tüketiminin yıllık 1,8 bin megavatın üzerinde olduğu göz önüne alındığında, 20 yıllık bir dönemde Filistin'in enerji faturasını 560 milyon dolardan fazla azaltabileceği ve 2,5 milyar dolarlık gelir elde edebileceği tahmin ediliyor. Filistin enerji ihtiyacının yüzde 90'ını İsrail'den sağlıyor, geri kalan yüzdeyi ise Ürdün'den sağlıyor.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın 2019'da yayınlanan bir araştırmasına göre Filistinliler, iki Gazze sahasındaki gaz kaynaklarını kullanmalarının engellenmesi sonucu yaklaşık 2,57 milyar dolar kaybetti. Öte yandan İsrail 2022'de yaklaşık 22 milyar metreküp gaz üretti ve Leviathan ve Tamar sahaları İsrail'in iç tüketiminin üçte ikisini karşılayabilirken, Tel Aviv ise Mısır ve Ürdün'e 9,2 milyar metreküp gaz ihraç etti. İsrail'in geçen yılki gaz gelirleri yaklaşık 456,5 milyon doları buldu; İsrail gaz gelirlerinin çoğu, yaklaşık 265 milyon doları bulan Leviathan sahasından geldi.

İsrail ile Filistin Yönetimi arasındaki barış görüşmelerinin, 2009'dan itibaren Gazze gazının Tel Aviv'den satın alınmasına ilişkin yıllık 4 milyar dolarlık bir anlaşmanın imzalanmasını da içermesi dikkat çekiyor. Ancak Hamas'ın 2007 parlamento seçimlerindeki zaferi anlaşmaları askıya aldı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Suriye sahnesinin hataları

Suriyeliler Şam kırsalında Noel ağacının ışığının yakılmasını kutluyor (AFP)
Suriyeliler Şam kırsalında Noel ağacının ışığının yakılmasını kutluyor (AFP)
TT
TT

Suriye sahnesinin hataları

Suriyeliler Şam kırsalında Noel ağacının ışığının yakılmasını kutluyor (AFP)
Suriyeliler Şam kırsalında Noel ağacının ışığının yakılmasını kutluyor (AFP)

Nebil Fehmi

Suriye'de son günlerde yaşananlar, Suriye resmi güçlerinin muhalefet karşısında hızla geri çekilmesi ve ardından rejimin tamamen yıkılması, önceki rejimin bedelini ödediği, yeni gelenlerin de kaçınması gerektiği en büyük ve en önemli hatayı gözler önüne serdi. O hata da ulusal meşruiyeti kaybetmektir. Herkes, iç çatışmaları önleyecek iç baskılara veya dış komplolara karşı durabilecek tek koruyucu kalkanın bu olduğunun farkında olmalı. O, halkla sürekli iletişim kurarak ve vatandaşların isteklerini gerçekleştirmek için çalışarak rejimin ve liderlerin meşruiyeti ile cisim bulan güçtür. Bu da vatandaşların liderlerinin etrafında toplanmalarını devlet, rejim ve halk arasındaki doğal uyumun bir sonucu olarak ülkenin birliğini korumalarını sağlayacaktır.

Meşruiyet, her türlü silahtan, askeri veya polis güvenlik kurumundan daha güçlü ve sağlam bir kalkandır. İçeriden veya dışarıdan yasa dışı tehditlere karşı koyabilecek güvenilir bir kalkandır. Dahası ülkelerin ve rejimlerin istikrarının koruyucu kalkanı ve temel koşuludur. Bunu göz ardı etmek çok büyük bir hatadır ve bunun sonuçları, ulusal ve toplumsal gerilimler, sarsıntılar ne kadar uzun ömürlü ve güçlü olursa olsun, rejimlerin istikrarsızlaşmasıdır. Bu hataya düşmek, geçimini ve istikrarını bu konuda emin olmayan liderlere ve kurumlara emanet eden ortalama bir vatandaşa her zaman ağır bir bedel yüklemiştir.

Son olayların da öne çıkardığı ikinci hata ise dostlukların ve ilişkilerin gücü ne olursa olsun, siyasi, güvenlik, ekonomik ya da sosyal alanlarda rejimlerin dış taraflara çok fazla bel bağlamalarıdır. Nitekim Suriye rejimi, Rusya ve İran arasında çeşitli aşamalarda güçlü ilişkiler mevcuttu. Pozisyon ve çıkarlar konusunda tam ve kalıcı bir örtüşme ya da incelemeye ve hesaplara tabi olmayan mutlak dostluklar yoktur. Herhangi bir durum karşısında maliyet ve fayda hesabı, en yakın dostlar arasında bile farklı öncelikler ortaya çıkaracaktır. Vatanın, vatandaşın, rejimin güvenlik ve istikrarının dışarıdan bir destekle sağlanması konusunda hiçbir güvenceye yer yoktur. Bu, hem geçmiş hem eğer şartlar benzerse ve bu hataya tekrar düşülürse gelecek olaylar için de geçerlidir.

Üçüncü hata, milli denklem çerçevesinde etnik kimliğe saygı göstermek yerine, bir halk içinde bir dini grubun diğer dini grupların üstünde olmasını sağlamaktır. Bu, bölünme ve parçalanma tohumlarını ekmenin en güçlü ve en hızlı yoludur. Halkların istikrarı için temel ve en güçlü husus, çeşitli yönelimlerdeki vatandaşların, ulusal kimliğin onları reddetmediğini veya dışlamadığını hissetmeleridir. Genel olarak bu, özellikle de çok mezhepli ülkelerde psikolojik güvenliğin ve ulusal istikrarın sağlanmasında önemli bir dayanak ve temel koşuldur.

Yeni seçilmiş veya devrimci herhangi bir rejimin ve aynı zamanda kardeş Suriye halkının karşı karşıya olduğu, tarih ne kadar acımasız olursa olsun, devrilenlerin uygulamaları ne kadar pervasız olursa olsun kaymaması gereken dördüncü hata, zorbalığa aynı şekilde karşılık vermek ve kanlı intikamın, acımasız ve tehlikeli döngülerine girmektir. Farklı kesimlerin veya vatandaşların geçmişteki hatalara ve hak ihlallerine verecekleri en etkili yanıt, bunların tekrarını önleyen uygulamaları benimseyecek kurumların inşa edilmesidir. Eğer geçmiş ihlallerin hesabının sorulması konusunda bir fikir birliğine varılırsa, geçmişin acıları ve ihlalleriyle barışmak ve bunların tekrarını önlemek için bu hesap sormanın şeffaf bir şekilde ve sadece hesap sorma amacıyla yapılması daha iyi olacaktır. Burada apartheid rejiminden kurtulduktan sonra Güney Afrika'nın yaşadığı deneyim örnek alınabilir. Sorumlulardan hesap sorma ihmal edilmedi, ancak acımasızlığa, intikam ve misillemede bulunma döngülerine düşmeden, şiddet ve kana karşı şiddete başvurmadan ve kan dökmeden yapıldı.

Beşinci hata, devlet kurumlarını korumak ile liderlerini veya politikalarını değiştirmek arasında büyük bir fark olduğu için halkın geçmişe yönelik öfkesinin egemen olması ve olanı yıkma ve parçalama arzusudur. Herkes siyasi kurumların geliştirilmesinde veya inşasında şevk, bilgelik ve sabır göstermelidir. Hataları ve ihlalleri tekrarlamaktan, onlara geri dönmekten kaçınarak, modern devletin adil bir hukuki kurumsal sisteme uygun olarak yönetilmesi için sağlıklı düzenlemeler üzerinde anlaşmaya varılmalıdır. En büyük zorluk, gerekliliğine rağmen yıkmak değil, herkes için güvenli ve çeşitli çıkarlar için güvenilir bir gelecek inşa etmektir. Bu, uzun süreli ve uzayan, vatandaşın siyasi ve maddi olarak, kanıyla ve canıyla bedelini ödediği ihlallerin ardından sağlam bir meşruiyet ve kurumsal siyasi garantiler sunacaktır.

Yeni liderlerin, Suriye halkının ve içindeki çeşitli dini grupların kaçınması gereken altıncı hata, geçmişteki uygulamaların neden olduğu acıların veya yeni oluşturulan güç dengelerinin Suriye halkı arasında bir bölünme kaynağı olmasına veya çeşitli dini grupları kapsamayan bir siyasi yapı oluşturma motivasyonu olmasına izin vermektir. Zira bu durum Suriyelileri bölecek, diğer grupları belki de küresel veya bölgesel taraflarla başka uzlaşılara varmaya itecek ve bu da herkesi stratejik olarak zayıflatacak ve hepsini bölgesel dış müdahalelere açık hale getirecektir. Bunlar, hiçbir zaman ülkenin çıkarına olmamıştır. Kaldı ki Suriye kendi içinde istikrarlı, sınırları aşarak diğer bölge ülkelerine kadar uzanana birçok farklı mezhebi ve grubu bir araya getiriyor. Bunlar belki dini grupları birleştiren bir konferans ya da kapsayıcı bir mekanizma ile herkesin benimseyeceği ve güveneceği temeller ve mekanizmalar kurarak, dönüşüm ve kalkınma sürecini başlatabilirler.

Çoğunluğu Suriye vatandaşlığı kimliği etrafında toplamak amacıyla Suriye'yi siyasi olarak yeniden inşa etmek için önümüzde 18 ila 24 ay sürecek uzun siyasi çalışmalar olduğuna inanıyorum. Ülkede, sorunları, meseleleri ve önemli anayasal tartışmaları yürütecek geçici bir yönetim kuruluyor. Yurt dışındaki Suriyeli mültecilerin veya ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin evlerine dönüşü ve Suriye'nin tek başına kaldıramayacağı bir konu olan ülkenin yeniden inşasını desteklemek gibi ilgili konulara yönelik ulusal, bölgesel ve küresel çabalar da var.

Yedinci tehlikeli ve göz ardı edilmeyecek hata, İsrail'in Golan'da yaptıkları gibi, Suriye'ye komşu olan bölgesel tarafların, egemenliği pahasına kazanımlar elde etmek için Suriye'nin zayıflığından yararlanmaya çalışmasıdır. İsrail 1974 yılında Suriye ile imzalanan Kuvvetlerin Ayrıştırılması Anlaşması’nı açıkça ihlal etti. Suriye toprakları pahasına, kendi deyimiyle “bölgeyi yeniden şekillendirme” çerçevesinde adımlar attı. Bölgesel veya mezhepsel hesapları olan bazıları da yeni düzenlemeler tesis etmeye veya Suriyelilerin haklarını ihlal etmeyi de içeren tedbirlerle bunlara karşı önlem almaya çalışıyor. Bunların arasında örneğin Türk-Kürt ilişkileri ya da Şam’daki Şiileri savunma kisvesi altında İran'ın tanık olduğumuz politikaları da yer alıyor. Daha fazla Filistinliyi Suriye'ye sığınmaya itmeye veya Dürzilerin durumuna yönelik girişimlerin ortaya çıkması da uzak bir olasılık değil. Bunların hepsi Suriye varlığını parçalayan ve bölünmeleri büyüten uygulamalardır ve bunların Suriye sınırları içinde ve ötesinde sivil toplum kuruluşlarının rollerini körüklemesi uzak bir ihtimal değildir. Bunların gerçekleşmesi halinde özellikle Irak, Lübnan ve Ürdün'ün yanı sıra diğer ülkelere birçok yansıması olacağı tahmin ediliyor.

Arap dünyasının düşmemesini umduğum sekizinci hata, durumun hassasiyetini, arenaları ve denklemleri okumanın zorluğunu takdir etmeme rağmen, yaklaşımların karmaşıklığı ve çelişkileri nedeniyle Suriye arenasından kendisini tecrit etmesidir. Çünkü Arap yokluğu, başkaları tarafından hızla doldurulacak bir boşluk bırakacaktır. Bunun yerine kalkınma ve desteğe hazırlık olarak Arapların katılımının bilinçli ve açık, Suriye siyasi arenasına karşı tam bir dürüstlük temelleri üzerinde, Arap kimliği ve çıkarlarıyla tutarlı ulusal eğilimlerin ışığında, Suriye halkını desteklemek, onun adalet ve istikrar umutlarına ulaşmasını sağlamak amacıyla olması daha iyidir.

Dokuzuncu hata, uluslararası toplumun Suriye meselesinden hızla elini çekmesidir. Gelişmiş ülkelerin, daha güvenli veya insani barınaklar oluşturulmadan Suriyeli mültecilere ülkelerine dönmeleri için baskı yapma arzusunu yansıtan ilk göstergeler var. Ayrıca, genel uluslararası hukuku ve insancıl hukuku açıkça ihlal edecek şekilde, Suriye topraklarına yönelik tekrarlanan ihlallere yönelik bir ihmal ve umursamazlığın olduğu da dikkatimi çekiyor. Bunların devam etmesi halinde bölgenin istikrarı ve uygulamaları üzerinde yansımaları olacak ve uluslararası boyutlara ulaşacaktır. Zira gelecekte birçok çatışmada örnek alınacak emsaller oluşturacak ve uluslararası hukuk ve düzenin güvenilirliğinin daha da erozyona uğramasına yol açacaklardır. Buna ilave olarak, ekonomik baskılar ve uluslararası izolasyoncu eğilimler karşısında yeniden yerleştirme ve yeniden inşa operasyonlarına katkıda bulunma konusundaki isteksizlik, yıllarca yerinden edilme ve açlık nedeniyle büyük acı çeken Suriye vatandaşlarının istikrar ve güvenliğinin sağlanması şansını sınırlıyor.