Libya Başkanlık Konseyi ile Temsilciler Meclisi arasındaki anlaşmazlık neden tırmandı?

Libya’da siyasi krizin tarafları arasındaki görüş ayrılıkları derinleşiyor

Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlık binasında daha önce yapılan bir toplantıdan (soldan sağa) Akile Salih, Halife Hafter ve Muhammed el-Menfi (Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlığı)
Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlık binasında daha önce yapılan bir toplantıdan (soldan sağa) Akile Salih, Halife Hafter ve Muhammed el-Menfi (Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlığı)
TT

Libya Başkanlık Konseyi ile Temsilciler Meclisi arasındaki anlaşmazlık neden tırmandı?

Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlık binasında daha önce yapılan bir toplantıdan (soldan sağa) Akile Salih, Halife Hafter ve Muhammed el-Menfi (Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlığı)
Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlık binasında daha önce yapılan bir toplantıdan (soldan sağa) Akile Salih, Halife Hafter ve Muhammed el-Menfi (Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlığı)

Libya'daki siyasi kriz, Temsilciler Meclisi'nin (TM) Başkanlık Konseyi ve Abdulhamid Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti’nin görevlerine son verdiğini açıklamasıyla daha da karmaşık bir hal alırken, gözlemciler özellikle Başkanlık Konseyi ile TM arasında ortaya çıkan anlaşmazlığın nedenlerini sorgulamaya başladı.

Libya Ulusal Meclis Partisi lideri Esad Ziyu, TM’nin Başkanlık Konseyi ile ilişkisinin başından beri ‘uyuyan gerilim’ olarak tanımlanabilecek bir şekilde karakterize edildiğini ve ‘bunun aralarında sınırlı toplantı ve iletişime dönüştüğünü’ düşünüyor.

Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamalarda iki taraf arasındaki bu gergin ilişkinin geçmişine değinen Ziyu, “Gerilimi tırmandıran ana neden, Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi'nin, TM’nin ‘geçersiz’ ve hatta Başkanlık Konseyi'nin Cenevre Anlaşması'nda öngörülen yetkilerini ‘aştığı’ gerekçesiyle reddettiği bir ‘Referandum ve Ulusal Soruşturma Komisyonu’ kurma kararı oldu” dedi.

x cvdf
Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi (UBH)

“Referandum ve Ulusal Soruşturma Komisyonu’nun ilk görevi TM'yi feshetmek için bir referandum düzenlemek ya da 2017'den beri ertelenen anayasa taslağı için bir referandum düzenlemek olacaktı” diyen Ziyu, ‘doğruluğuna dair herhangi bir kanıt olmamasına rağmen bu görüşmelerin parlamentoda rahatsızlık yaratmış olabileceğini’ belirtti.

Bazı Libyalı çevreler, anayasa taslağına ilişkin referandum hamlesinin, her zaman seçimlere hazır olduğunu beyan eden parlamentonun direktifleriyle çeliştiğini ve konunun birleşik bir hükümetin kurulmasına bağlı olduğunu, zira iki hükümet varken referandumun yapılmasının mümkün olmadığını düşünüyor.

xcsdvf
Mareşal Halife Hafter, Abdullah Bathiliy ve Akile Salih ile Bingazi'de daha önce yaptığı bir görüşmede (Libya Ulusal Ordusu)

Libya Ulusal Ordusu Genel Komutanlığı, Ordu Başkomutanlığı statüsü ve yetkilerinin TM Başkanı’na verilmesi kararını memnuniyetle karşıladı.

Başkanlık Konseyi üyesi Musa el-Koni TM’nin kararını yorumlarken ‘Ordu Başkomutanı statüsünün sembolik olduğunu ve Başkanlık Konseyi'ne savaşı önlemek için verildiğini’ ifade etti. El-Koni, Başkanlık Konseyi'nin bu makamın yetkilerini kullanmadığını çünkü ‘Libya'nın doğusundaki güçlerin emirlerine itaat etmeyeceğini, batısında ise kaprislerle yönetilen gruplar olduğunu’ fark ettiğini belirtti.

Libyalı siyasi analist Ferec Ferkaş ise Başkanlık Konseyi ile TM arasındaki çatışmaya neden olan şeyin ‘Başkanlık Konseyi'nin Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir'i görevden alma kararı aldığına dair yerel basında çıkan haberler’ olduğuna inanıyor.

sd vsdvdsfe
Libya Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir ve ABD Büyükelçisi Richard Norland (UNSMIL)

Ferkaş Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, Libyalı bazı çevrelerin artık el-Kebir'in TM’nin müttefiki olduğuna ve parlamentonun Dibeybe hükümetine mali abluka uygulayarak onu görevden alma çabalarını desteklediğine inandığını söyledi. Ferkaş, “Bu tür haberler, Referandum ve Ulusal Soruşturma Komisyonu'nun kurulmasına ilişkin Başkanlık Konseyi kararına ek olarak, TM’nin Başkanlık Konseyi'nin Dibeybe hükümetiyle aynı çizgide olduğu ve tarafsız olmadığı yönündeki temel görüşünü derinleştirmiş olabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan TM Üyesi İsam el-Cuheni, TM'nin Başkanlık Konseyi'ne yönelik tutum değişikliğinin, Başkanlık Konseyi'nin defalarca ‘yetkilerini aşma’ girişiminde bulunmasından kaynaklandığını doğruladı. “TM’nin Başkanlık Konseyi tarafından bir referandum komisyonu kurulmasından duyduğu rahatsızlığa ilişkin bazılarının söylediklerinde doğruluk payı yok” diyen el-Cuheni, bu eylemin ‘söz konusu konseyin yetkilerine aykırı olduğunu ve yasama organı olarak parlamentonun yetkilerine bir saldırı olduğunu’ belirtti.

El-Cuheni Başkanlık Konseyi’ni eleştirerek şunları söyledi: “Devlet bütçesine boşu boşuna bir sürü masrafa mal oluyor ve konseyin sorumluluğu üstlenmesinden bu yana yürüttüğü ulusal uzlaşı dosyasında hiçbir şey elde edemedi.”



Esed rejimi döneminde kaybolan mahkûmların çocuklarıyla ilgili davada hayır kuruluşlarının başkanları tutuklandı

Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
TT

Esed rejimi döneminde kaybolan mahkûmların çocuklarıyla ilgili davada hayır kuruluşlarının başkanları tutuklandı

Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)
Sednaya Cezaevi’nde olduğu düşünülen kayıp mahkûmların fotoğrafları Şam'ın merkezindeki Merce Meydanı’nda asılı (Reuters)

Suriye Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ile koordinasyon halinde, Nada el-Gabra, Lema es-Savaf, Rana el-Baba ve devrik rejim döneminde gözaltına alınan ve kaybolan muhaliflerin kayıp çocuklarıyla ilgili dosyada yer alan diğer sanıkların tutuklandığını duyurdu. Kayıp Çocuklar Komitesi Sözcüsü, sanıklara yönelik tutuklama emrinin, çocukların aileleri ve yakınlarının kişisel iddiaları ve açılan davalar üzerine Şam Savcılığı tarafından çıkarıldığını bildirdi.

Kayıp Çocuklar Komitesi Sözcüsü Samir el-Kirbi Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Şam'daki Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi'ni yöneten Nada el-Gabra ve Lema es-Savaf ile Şam'daki el-Mubarrah Yetim Sponsorluk Derneği'ni yöneten Rana Muvaffak el-Baba'nın, ‘Şam Cumhuriyet Savcılığı tarafından çıkarılan bir tutuklama emrine göre, kaybolan çocukların dosyasının saklanmasına karışan diğer sanıklarla birlikte tutuklandığını’ belirtti.

El-Kirbi bu önlemin, önceki dönemlerde mahkûmların çocuklarının kaybolmasıyla ilgili davalara karıştıkları yönündeki suçlamaların arka planında geldiğini söyledi. El-Kirbi, “Resmi ve sivil makamların yanı sıra konuyla ilgili herhangi bir bilgiye sahip olan herkesi, bu çocukların akıbetini aydınlatmak ve haklarını güvence altına almak için soruşturma komitesiyle iş birliği yapmaya çağırıyoruz” dedi.

Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, çocukların dosyasıyla ilgili bir dizi kişi tutuklandı ve bu kişiler, ‘çocukların akıbetiyle ilgili olası suiistimal ve ihlallere karıştıklarından şüphelenildiği için resmi soruşturma altına alındı.’ Söz konusu adımlar, Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı’nın 2025 tarihli ve 1806 sayılı kararı uyarınca, bu dosyayı araştırmak ve çocukların akıbetini takip etmek üzere özel bir komite oluşturulmasını takiben atıldı.

3 bin 700 çocuk yetimhanelere yerleştirildi

İnsan hakları örgütleri ve medya raporları, eski rejime muhalif mahkûmların Şam'daki yetimhanelere veya çocuk esirgeme kurumlarına yönlendirilen 3 bin 700 çocuğu olduğunu gösteriyor. Esed'in devrilmesi ve kaçışından sonra yayınlanan gizli Suriye istihbarat belgelerine göre, yaklaşık 400 çocuk tutukluluk yılları boyunca muhaliflerin ailelerinden ayrılarak Şam'daki Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi, Daru’r Rahme Yetimhanesi ve Çocuk Köyleri de dahil olmak üzere dört yetimhaneye yerleştirildi.

 Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi (SANA)

Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi (SANA)

Daru’r Rahme Yetimhanesi Müdürü Beraet el-Eyyubi bir televizyon röportajında, eski rejimin yıkılmasından önce 2015-2024 yılları arasında 27 çocuğun kendisiyle birlikte yetimhanede kaldığını ve güvenlik güçlerinin bu çocukları gizli notlarla şube mahzenlerinden yetimhaneye gönderdiğini itiraf etti. Güvenlik güçleri bu çocukları gizli emirlerle yetimhaneye gönderiyor, isimlerini değiştiriyor ve Sosyal İşler ve Çalışma Bakanlığı'ndan yazılı onay almadıkça kimsenin onları ziyaret etmesine izin vermiyordu.

Esma Esed yetimlerle ilgilenmek üzere Şam kırsalındaki SOS Çocuk Köyleri’ni ziyaret etti. (SANA)Esma Esed yetimlerle ilgilenmek üzere Şam kırsalındaki SOS Çocuk Köyleri’ni ziyaret etti. (SANA)

Lahn el-Hayat Çocuk Bakım Kompleksi Müdürü Meys Acib bir televizyon kanalında yayınlanan açıklamalarında, kompleksin geçmişte özel durumları olan çocukları kabul ettiğini ve devrik Devlet Başkanı’nın eşi Esma Esed'in bu çocukların dosyalarını bizzat takip ettiğini itiraf etti. Öte yandan SOS Çocuk Köyleri yetkilileri de 2014-2018 yılları arasında resmî belge ve kayıtları olmayan 139 çocuğu kabul ettiğini ve bunların çoğunu Esed'in yetkililerine iade ettiğini ve o dönemde bakanlıktan bu tür vakaların gönderilmemesini istediğini kabul etti.

Samir el-Kirbi, çocukların akıbetinin belirlenmesi ve halen hayatta olup olmadıkları ya da toplu mezarlara gömülüp gömülmedikleri konusunda, bu çocuklar için özel toplu mezarların varlığının söz konusu olmadığını vurguladı. El-Kirbi, “Bugüne kadar yaptığımız dikkatli araştırma ve incelemeler sonucunda çocuklar için toplu mezarların varlığına rastlamadık, ancak bu çocukların yetimhanelere ve çocuk derneklerine yönlendirildiğini kanıtlayan belge ve kanıtlara sahibiz. Kayıp Çocuklar Komitesi, gerçeği ortaya çıkarmak ve çocukların ailelerine ve yakınlarına adalet sağlamak amacıyla bu dosyaları ilgili bakanlıklarla paylaşıyor” ifadelerini kullandı.

 Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) Suriye'de Çocuklara Yönelik İhlallere İlişkin 13’üncü Yıllık Raporu, Kasım 2024Suriye İnsan Hakları Ağı’nın (SNHR) Suriye'de Çocuklara Yönelik İhlallere İlişkin 13’üncü Yıllık Raporu, Kasım 2024

Suriye İnsan Hakları Ağı (SNHR), Mart 2011'den bu yana Suriye'de Esed rejimi tarafından en az 23 bin çocuğun öldürüldüğünü, bunlardan 190'ının işkence altında hayatını kaybettiğini ve 5 bin 200 çocuğun da zorla kaybedildiğini belgeledi.

Sosyal İşler ve Çalışma Bakanı Hind Kabavat tarafından kurulan Kayıp Çocuklar Komitesi'nde Adalet, İçişleri ve Vakıflar bakanlıklarından birer temsilci ile devrik rejim döneminde kaybolan kişiler ve mahkûmlar konusunda çalışan sivil derneklerin başkanları yer alıyor.