Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, geçtiğimiz mayıs ayı sonlarında yaptığı açıklamada, ordu güçlerinin ‘halkı adına onurlu bir savaş verdiğini’ söyledi ve HDK’ya karşı kendi ifadesiyle ‘ölümcül güç’ kullanacağını söyledi. Burhan, “Sudan ordusu, henüz tüm öldürücü güçlerini kullanmadı, ancak düşman aklın sesine kulak vermezse kullanmak zorunda kalacak” ifadelerini kullandı.
Yaklaşık iki aydır ağır, orta ve hafif silahlar ve savaş uçakları kullanan Burhan'ın ‘öldürücü güç’ ile neyi kast ettiği tam olarak anlaşılamadığından vatandaşlar bu tehdit karşısında şaşkınlıklarını gizleyemezken akıllara ‘Sudan ordusu, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) ile savaşında henüz kullanmadığı hangi ölümcül güce başvuracak?’ sorusu geldi.
Karti, kendisine ait olduğu iddiasıyla paylaşılan ses kaydını yalanladı
Öte yandan Sudan İslami Hareketi’nin önde gelen isimlerinden biri olan Ali Ahmed Karti'nin olduğu söylenen ve Sudan ordusuna HDK'ya karşı uluslararası olarak yasaklanmış silahları kullanmaya çağıran bir ses kaydı sosyal medya üzerinden paylaşıldı. Ancak Karti, ses kaydının kendisine ait olmadığını açıkladı. Karti’ye yakın isimlerden bir kaynak, Şarku’l Avsat’a Karti’nin böyle bir çağrıda bulunamayacağını, orduya biyolojik silahlarla savaş emri verme yetkisine sahip olmadığını, çünkü ordu üzerinde herhangi bir yetkisinin bulunmadığını söyledi.
Siyasetçiler ve aktivistler arasında, siyasal İslamcılar ile Ömer el-Beşir’in lideri olduğu eski iktidarın destekçileri arasında bir savaşın fitilinin ateşlendiğine dair uzun süredir süregelen bir tartışma söz konusu. Parmaklar, eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir iktidarının düşmesinden bu yana kamuoyundan saklanan ve 25 Ekim 2021 darbesi sonrasına kadar doğrudan kamuoyunun önüne çıkmayan Karti’yi işaret ederken sivil güçler, özellikle Beşir iktidarının düşmesinden önce ordudaki siyasal İslamcılarla iletişim halinde olan küçük bir gruptan olduğuna dair duyumların olduğu Karti’nin Sudan İslami Hareketi’nin sonu olarak gördüğü ordu ve HDK tarafından imzalanan çerçeve anlaşmayı bozmak için ordu içindeki siyasal İslamcıları harekete geçirmeye çalıştığını öne sürdüler.
Ancak sosyal medya kullanıcıları, ordunun açıklamasıyla Ali Karti'nin açıklamasını ilişkilendirerek önümüzdeki dönemde, iki taraf arasında çatışmaların başlamasından bu yana kullanılmayan silahların kullanılacağını düşünüyorlar.
Uzmanlar: Ordunun kimyasal silahı yok
Ancak siyasetçiler ve askeri uzmanlar, ordunun açıklamasında yer alan ‘öldürücü güç’ ifadesini, ordu savaşı çözmek için kimyasal ya da biyolojik silahlara başvuramayacağı için fazla yorumlanması gerekmeyen ‘uygun bir terim’ olarak değerlendirdiler. Aynı kaynaklar, Sudan ordusunda kimyasal silahların önlenmesiyle ilgili bir birim olduğunu, ancak bu silahlara sahip olmadığını, ayrıca Sudan'ın uluslararası yasaklanmış silahlarla ilgili uluslararası anlaşmalara bağlı olduğunu söylediler.
Öte yandan Eski Sudan Ordu Sözcüsü Albay Halid Saad, Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede, “Sudan ordusu, köylerden ve şehirlerden uzakta, ormanlarda savaştığı Sudan Halk Kurtuluş Hareketi isyancılarıyla yaşanan en şiddetli çatışmalarda bile biyolojik silah kullanmamışken mahallelerde ve halkın arasında kimyasal silahları nasıl kullanabilir? Eğer kullanmış olsaydı, vatandaşlar HDK unsurlarından önce ölürdü. Kimyasal ve biyolojik silahlar, henüz emekleme dönemlerindeler ve kullanılmadan önce keşfedilmeleri oldukça kolay hale geldi” ifadelerini kullandı.
Cenevre Sözleşmeleri, sivillerin hedef alınmasını, askerler ve silahlı unsurlar da dahil olmak üzere kasıtlı olarak işkence yapılmasının yanı sıra kimyasal ve biyolojik silahları yasaklıyor. Savaşmayan tarafları etkileyen ve gereksiz şekilde insanların acı çekmesine neden olan bu tür silahların kullanılması, uluslararası düzeyde yasaklanmış işkence kategorisine giriyor.
Albay Halid Saad, sözlerini şöyle sürdürdü:
Bütün ülkeler kitle imha silahları yapmaya ve üretmeye odaklanırken Sudan ordusunun bu alanda uzman bir birimi olsa da bu birim biyolojik silahlar üretmeye çalışmıyor.
Ordunun HDK'ya karşı savaş uçaklarını kullandığını belirten Albay Saad, “Hedefler yerleşim yerlerine girerse, savaş uçakları onları izler ve çok gerekli olmadıkça bombalamaz. İsyancıların onları canlı kalkan olarak kullanmasına rağmen Sudan Hava Kuvvetleri’nin sivilleri bombalamaya asla başvurmadığını herkes biliyor” şeklinde konuştu.
Albay Halid Saad, her ne kadar inkar etse de sahadaki gerçekler, savaş uçaklarının yoğun bir şekilde kullanıldığını ve hava ya da uçaksavar füzeleriyle gerçekleşen bombardımanlarda çok sayıda vatandaşın öldürüldüğünü gösteriyor.
Uluslararası müdahale çağrısı
Şarku’l Avsat’a konuşan siyasi analist Hac Hamad, uluslararası toplum tarafından verilen sözlerin herkesi kimyasal ve biyolojik silahların kullanılmasını önleme yükümlülüğü altına soktuğunu vurgulayarak “Sudan, Birleşmiş Milletler (BM) üyesidir. Bu tür silahları kullanmamak ve imha etmekle yükümlüdür. Ordu birlikleri bu tür silahları kullanmak için değil, önlemek için eğitilmiştir” dedi. Hamad, kimyasal silahların kitle imha silahları sınıfına girdiğini, hava ve su kirliliğine neden oldukları ve komşu ülkeleri de kapsadıkları için etkilerinin orduyla sınırlı olmadığına dikkat çekti.
Bazılarının Orgeneral Burhan'ın kullandığı ‘öldürücü güç’ ifadesinin ‘kimyasal ya da biyolojik silahlar’ olabileceği yönündeki yorumlarına değinen Albay Hamad, “Sosyal medyada kimyasal silahlar konuşulmaya başlandı. Bu konudaki tartışma, Ali Karti'ye ait olduğu iddia edilen, ancak sahte olabilecek bir ses kaydıyla alevlendi. Sosyal medyanın, Beşir rejiminin kalıntıları ve onların düşmanları tarafından yoğun bir şekilde kullanıldığı daha önce de tecrübe edilmişti” yorumunda bulundu.
Irak'ın geçmişte kimyasal silah üretmekle suçlandığını hatırlatan Hamad, şunları söyledi:
Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, Kürtlere karşı hardal gazı kullandığı iddiasıyla ülkesine yönelik bir işgalle karşı karşıya kalmış ve daha sonra bunun uydurma bir bahane olduğu ortaya çıkmıştı. Gerek uluslararası toplumun 7. madde uyarınca müdahale etmesi çağrısı, gerekse isterse Sudan’da ateşkes girişimlerinde başrolü oynayan ABD'nin tek taraflı müdahalesi buradaki en rahatsız eden nokta olabilir.
Suudi Arabistan'da düzenlenen terörle mücadele konulu ABD-Körfez ülkeleri zirvesinin nihai bildirisinde yer alan Sudan'daki krizle ilgili paragrafından bu olasılığı çıkaran Hamad, “Tüm bunlar, uluslararası ve bölgesel toplumun krize doğrudan müdahale etme olasılığını gösteriyor. Silahın türünü belirtmeden öldürücü güç kullanımına ilişkin böyle bir açıklamanın yapılması, böyle bir müdahale olasılığını gerçeğe dönüştürebilir” değerlendirmesinde bulundu.
Hamad, sözlerini şöyle sürdürdü:
Neyse ki, bu bir gerçek olmaktan çok bir iddia ve uzun menzilli füzelerin çatışma sahasına girmesi gibi bir amaç olmadığına inanıyorum.
Uluslararası hukuk uzmanı Nebil Edib ise Şarku’l Avsat’a kimyasal ve biyolojikl silah kullanmanın genel tehlikeleriyle ilgili yaptığı değerlendirmede şunları söyledi:
Kimyasal silahlar uluslararası olarak yasaktır. Bu yüzden kullanılamaz. Bunlar kimyasallarla dolu savaş başlıkları taşıyan füzelerle atılan son derece öldürücü ve son derece tehlikeli zehirli maddeler grubudur. Hedef alanın sahada patlar ve zehrini yaymak için rüzgardan yararlanır. İnsan vücudunu çeşitli hayati organları hedef alarak direkt etkiler ve toksik etkisi ile kişiyi öldürür ya da yaralar. Kullanıldığı yerlerde saatlerce yahut haftalarca kalabilir. Bazıları kimyasallar solunum sistemine saldırarak boğulmaya ya da su toplanmasına ve yaralanmalara neden olur.
Psikolojik savaş
Sudanlı siyaset bilimi profesörü Beşir eş-Şerif, Orgeneral Burhan'ın ‘ölümcül silahlara’ başvurma konusundaki açıklamalarını ordu ile HDK arasındaki psikolojik savaş çerçevesinde gördü. Prof. Şerif, “Ordunun kimyasal ya da biyolojik silahları olsaydı, savaşın ilk günlerinde ülkeyi uğradığı insani ve maddi kayıplardan korumak için kullanırdı” şeklinde konuştu.
