ABD Savunma Bakanı Austin'den Çin'e diyalog eksikliği eleştirisi

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in Singapur'daki Shangri-La'da canlı yayını (EPA)
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in Singapur'daki Shangri-La'da canlı yayını (EPA)
TT

ABD Savunma Bakanı Austin'den Çin'e diyalog eksikliği eleştirisi

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in Singapur'daki Shangri-La'da canlı yayını (EPA)
ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin'in Singapur'daki Shangri-La'da canlı yayını (EPA)

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, Çin ile askeri alandaki iletişim kopukluğuna ilişkin, "Diyalog bir lütuf değil gerekliliktir. Savunma alanında sorumlu liderler açısından konuşmak için doğru zaman her zamandır, konuşmak için doğru zaman şimdidir." dedi.

Bakan Austin, Singapur'da düzenlenen Asya-Pasifik bölgesinin en önemli güvenlik forumu Shangri-La Diyaloğu'nda "ABD'nin Hint-Pasifik Bölgesindeki Liderliği" başlıklı konuşmada, iki rakip güç arasındaki diyaloğun sürdürülmesinin, krize veya çatışmaya götürebilecek yanlış anlamaları ve hesap hatalarını önleyeceğini söyledi.

Toplantı marjında Çinli mevkidaşı Li Şangfu ile görüşme talebinin reddedilmesine gönderme yapan Austin, "Çin ile iletişim kanallarının açık tutulmasını önemsiyoruz, özellikle de savunma alanında. Diyalog lütuf değil gerekliliktir. Savunma alanında sorumlu liderler açısından konuşmak için doğru zaman her zamandır, doğru zaman şimdidir." ifadelerini kullandı.

Austin, dün forumda konuk savunma bakanlarının katıldığı akşam yemeğinde Çinli Bakan Li ile tokalaşmasını hatırlatarak, "Bir akşam yemeğindeki dostane tokalaşma, kapsamlı görüşmelerin ve iletişimin yerini tutamaz." değerlendirmesinde bulundu.

Büyük güçlerin saydamlığın ve sorumluluğun hamisi olmasını gerektiğine işaret eden Austin, "Umarım, Çin'in tutumu değişir." dedi.

ABD Savunma Bakanlığı, Bakan Lloyd Austin'in Çin Savunma Bakanı Li Şangfu ile Singapur'da görüşmesi için mayıs başında yaptıkları talebin geri çevrildiğini bildirmişti.

Pekin yönetimi, ABD ile askeri alandaki iletişimsizlik ve diyalog eksikliğine, Washington'ın Çin'in kaygılarını dikkate almayan tavrının sebep olduğunu savunarak, "yanlışlarını düzeltmesini" tavsiye etmişti.

Singapur'daki Çin heyetinde yer alan askeri yetkililer, ulusal basına yaptıkları açıklamalarda, görüşme talebinin reddedilmesinin gerekçesi olarak Bakan Li'nin ABD'nin yaptırım listesinde olmasına işaret etti.

Çinli Bakan Li, 2018'de Çin silahlı kuvvetlerinin ordonat bölümünün başındayken Rusya'dan Su-35 savaş uçakları ile S-400 füze savunma sisteminin satın alınmasında rolü olduğu gerekçesiyle ABD tarafından yaptırım listesine alınmıştı.

Washington, yaptırımın savunma bakanlarının görüşmesine engel teşkil etmediğini savunurken Çin tarafı, diyalog talebine yanıt vermeyerek yaptırımın kaldırılmasını ön koşul gördüğü mesajını iletiyor.

İki ülke arasındaki savunma görüşmeleri, ABD'nin önceki Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Ağustos 2022'de Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tavyan'ı ziyaret etmesinin ardından kesilmişti.

Öte yandan şubatta Çin'e ait yüksek irtifa balonunun, ABD hava sahasına girişi ve savaş uçağından ateşlenen füzeyle düşürülmesinin yol açtığı kriz sonrasında Austin'in Çinli muhataplarıyla görüşme taleplerinin geri çevrildiği öne sürülmüştü.

ABD ordusundan komutanlar da iletişim kanallarının yeniden açılmasına yönelik girişimlerinin Çin tarafından reddedildiğinden yakınmıştı.



İran, Husiler ve İsrail: Washington karşısındaki üçlü ittifak

ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
TT

İran, Husiler ve İsrail: Washington karşısındaki üçlü ittifak

ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump (AFP)

Hüda Rauf

İran ile ABD arasındaki müzakereler, her iki müzakereci ve arabulucu tarafın iyimser ve olumlu açıklamalarıyla ilerleyen üç turdan sonra durdu. Dördüncü turun ertelenmesi, ABD-İran arasında geçici veya kalıcı bir anlaşmaya varılma şansı konusunda soru işaretlerine yol açtı.

Donald Trump'ın göreve gelmesinden bu yana tüm göstergeler, hem İran hem de Amerikan tarafının bir anlaşma imzalamaya hazır ve niyetli olduğuna işaret etse de, şimdilik görüşmelerin üçüncü turda durmasının -ama bu geçici ve yakında dördüncü turla devam edecek gibi görünüyor- her bir tarafın istediği şeyin teknik ayrıntılarından ibaret olmayan başka nedenleri de vardı. Nitekim Washington'daki bazı taraflar İran'ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasından bahsederken, diğerleri ise sıfır zenginleştirmeden bahsediyor ve İran her ikisini de reddediyor.

Trump yönetiminin İran ile müzakerelerdeki temsilcisi Steve Witkoff, Tahran'ın uranyumu yüzde 3.67 oranında zenginleştirme hakkı olduğunu söylese de, ertesi gün İran'ın uranyum zenginleştirmemesi gerektiğini açıkladı. Ardından Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran'ın uranyum zenginleştiren tek nükleer olmayan ülke olmak istediğini söyledi.

Öte yandan İran'ın yüzde 3.67 oranında uranyum zenginleştirme imkânına sahip olması durumunda bu oranın barışçıl amaçlarla uyumlu olmadığı belirtiliyor. Zira birkaç hafta içinde yüzde 20, sonra yüzde 60 ve en sonunda da yüzde 90 zenginleştirme oranına ulaşabilir ki bu da silah üretmek için gereken oran.

Her iki taraftan gelen belirsiz açıklamalara rağmen İran ve Washington'un çok yakında bir anlaşmaya varma noktasında olduğu kesin. Ancak görüşmelerdeki duraklamanın bölgesel bir başka gelişmeyle bağlantılı olduğu anlaşılıyor. İran'da Recai Limanı’nda ağır kayıplara yol açan ve etkileri halen devam eden bir patlama meydana gelirken, Husilerin İsrail hedeflerine yönelik saldırısı gerçekleşti. Husilere ait bir insansız hava aracı İsrail'deki enerji merkezini çevreleyen köprünün yakınına düşerek geniş çaplı bir hasara yol açtı. İsrail güvenlik birimlerinin yaptığı değerlendirmelerde, Husilerin Ben Gurion Havalimanı'na yeni tip bir füze fırlattığı belirtiliyor. Saldırı üzerine İsrail, İran’ı hedef alma ve eleştirme bahanesi bulma fırsatını kaçırmayarak, Tahran’ı Husi saldırısının arkasında olmakla suçladı.

İran'ın yıllardır Husilere askeri, mali ve lojistik destek sağladığı biliniyor. Ancak İsrail, bu olayı İran'ı eleştirmek ve Washington ile yürüttüğü müzakereler kapsamında ona baskı yapmak için kullandı. Öte yandan İran da Husi saldırılarını, Washington'u Kızıldeniz'deki saldırıları durdurmaları için Husileri etkileme gücüne sahip olduğuna ikna etmek amacıyla kullanıyor ve bu, İran'ın bilinen meseleleri birbirine bağlama politikasıyla örtüşüyor.

Daha sonra üçüncü tur görüşmelerin ardından müzakereler durdu, ama dördüncü tur görüşmeler yakın. Trump da Husiler ile Kızıldeniz'de ABD gemilerine yönelik saldırıların durdurulması ve ABD’nin Yemen'deki Husilere yönelik saldırılarının durması konusunda anlaşmaya vardıklarını duyurdu.

Bilhassa saldırılardan zarar gören Mısır ve Suudi Arabistan gibi Kızıldeniz'e kıyısı olan bölge ülkeleri olduğu için, iki taraf arasındaki saldırıların durması, bölgede sükunetin sağlanması ve gerginliğin azalması için olumlu bir gösterge. Suudi Arabistan, Yemen'de gerginliğin azaltılması ve Yemen krizinin barışçıl bir şekilde çözülmesi amacıyla bu anlaşmaya mutlaka destek verecektir. Ancak anlaşma diğer yandan, Trump'ın övünebileceği herhangi bir başarı elde etmek isteyen Washington'a baskı yaparak, İran ve İsrail'in çıkarları doğrultusunda birbirlerini nasıl kullandıklarını da ortaya koydu.

Kaldı ki Washington ile Husiler arasındaki anlaşmaya ilişkin soru işaretleri de gündemde; anlaşma Trump'ın bölge ziyareti bitene kadar geçici mi olacak, yoksa devam mı edecek? Yemenli isyancılar sadece İsrail gemilerine saldırmaya devam ederse ne olacak? Bu durum İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının durmasına yol açacak mı? Tüm bunlar önümüzdeki ziyaretten sonra cevapları daha da netleşebilecek sorular.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre İran, İsrail ve Husiler, mevcut süreçte çıkarlarını korumak için Amerikan rolünü kullanmayı, ondan faydalanmayı başardılar. Ancak gelişmeler henüz şekillenme aşamasında ve bunların kısa sürede çökecek geçici düzenlemelerle mi yoksa daha uzun süre devam edecek düzenlemelerle mi sonuçlanacağı belirsiz.