NATO’nun, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlangıcından bu yana dördüncü zirvesini, Kremlin müttefiki, Rus nükleer silahlarına ve bilinmeyen sayıda Wagner paralı askerine ev sahipliği yapan ‘arka bahçesi’ Belarus’tan sadece onlarca mil uzakta bulunan, Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta düzenlemesi tesadüf değil.
Avrupa’da ve belki de dünyada güvenlik denklemlerini yeniden şekillendirmeye başlayan stratejik çatışmanın zirvesinde NATO’nun doğu kanadında buluşmak, Kremlin’e ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e güçlü bir mesaj göndermek için sembolik bir seçim olarak görülüyor.
Rusya ve Çin
Bu zirvede el alınacak ana konu, Türkiye’nin hala karşı çıktığı İsveç’in üyelik talebi gibi diğer önemli konuların yanı sıra Ukrayna’nın geleceği hakkında siyasi bir anlaşmaya varmak ve NATO’ya katılım yolunu ve güvenlik taahhütlerini belirlemek olacak.Söz konusu zirvede, ittifakın Soğuk Savaş’tan bu yana askeri yapısının kapsamlı bir yeniden değerlendirmesini oluşturan yeni bölgesel savunma planlarının başlatılması konusu da tartışılacak.
During the events in Lutsk, @AndrzejDuda and I had a brief but very substantive discussion about the upcoming @NATO Summit in Vilnius. We agreed to work together to get the best possible result for Ukraine. pic.twitter.com/excDfFEXMr
— Володимир Зеленський (@ZelenskyyUa) July 9, 2023
Hiç şüphe yok ki, Ukrayna’daki savaş NATO’yu yeniden canlandırdı.
ABD eski Başkanı Donald Trump’ın defalarca yaptığı uyarıların yanı sıra Avrupa ülkelerinin askeri harcamalarının tavanını yükseltmekten kaçınması ve ittifakın bütçe yükünün çok daha fazlasını üstlenmesi durumunda çekilme tehdidinin ardından NATO’nun faydası sorgulanma aşamasına girmişti.
Bu savaşın başından beri ortaya çıktı ki, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra NATO’nun kurulması çağrısında bulunan Avrupa ülkeleri, bugün NATO’nun ilk çekirdeği olan Batı Avrupa Birliğinin Savunma Organizasyonu’na katılma konusunda başlangıçta isteksiz olan ABD’nin insafına kalmış durumdadır.
Ancak Pasifik Okyanusu’ndan dört ülkenin, yani Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın bu zirveye katılması, bugün ittifakın odak noktası Rusya olsa da, Çin’in de ilgi alanları arasına girdiğinin bir mesajıdır.
Ukrayna’nın üyeliğinin kaderi
Rusya, Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşı meşru göstermek amacıyla, NATO’nun sınırlarına erişiminin ulusal güvenliği için aşılmasına izin veremeyeceği bir kırmızı çizgi olduğunu ve NATO’ya üye devletlerin Ukrayna’yı Batı savunma sistemine dahil etmeme konusundaki söz ve taahhütlerinden döndüğünü vurguluyor.
Salı günü Vilnius’ta başlayacak zirve, nükleer müzakerelerinin büyük bölümünü NATO’nun 2008’deki Bükreş zirvesinde katılmaya davet ettiği Ukrayna ile NATO ilişkisinin çerçevesini belirlemeye ayıracak.
Ancak o tarihten bu yana, Moskova’nın 2014’te Kırım’ı ilhak etmesinden sonra bile bu yolda ilerleme kaydedilmedi.
NATO, geçen yılın başlarında büyük Rus işgalinin başlamasından sonra, Ukrayna ile diplomatik ilişkilerinin seviyesini, Kiev hükümetinin ittifak üyeleriyle birçok konuyu tartışmaya eşit bir zeminde katılmasına izin veren ortak bir savunma konseyinde yükseltmeye karar verdi.
Bu konseyin ilk toplantısını bu zirvede yapması planlanıyor ve buradan Ukrayna’nın NATO içindeki konumunu vurgulayan bir bildiri yayınlanması bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dün Ukraynalı mevkidaşı Vladimir Zelenskiy ile İstanbul’da yaptığı görüşmede, Ukrayna’nın NATO üyeliğini hak ettiğini söyledi.
NATO çevreleri, Ukrayna’nın ittifaka üyeliğinin savaş bitmeden tamamlanmayacağına, bu üyeliğin, örgütün bir dizi standardını tamamlamadan ve Sovyet döneminden miras kalan askeri yapılarda kapsamlı ayarlamalar yapmadan ve NATO kurallarını benimsemeden hiçbir şekilde gerçekleşemeyeceğine ikna olduğunu söylüyor.
Ancak bu, zirvede Ukrayna’ya askeri teçhizatını modernize etmesi ve kuvvetlerinin savaştan yıllar önce başlayan eğitimini tamamlaması için birkaç yıllığına ekonomik yardım paketi verilmesinin kabul edilmesine engel olmayacak.
İsrail’e benzer güvenlik koruması
Ukrayna, NATO veya bazı üyelerinden, üye devletlerin hala vermeyi reddettiği ve ölümcül saldırı silahları sağlamaktan kaçındığı bağlayıcı güvenlik garantileri almaya çalışıyor.
Aralarında ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın da bulunduğu bir grup ülke, ABD’nin onlarca yıldır İsrail’e sağladığına benzer askeri yardım, teknik ve lojistik destek akışının devamını garanti eden ikili veya toplu anlaşmalar yoluyla, Ukrayna’ya kendisine ‘güvenlik koruması’ sağlayacak bir teklifte bulunma niyetinde.
Bu anlaşmalar arasında Ukrayna’ya savunma silahları ve ileri teknoloji tedariki ve istihbarat bilgisi alışverişi yer alıyor, ancak bu anlaşmaların zirve oturum aralarında imzalanmaya hazır olup olmayacağı kesin değil.
İsveç’in katılım başvurusu
NATO Zirvesi’nde tartışılacak bir diğer önemli konu da, İsveç’in ittifaka katılma talebi olacak.
İsveç’in NATO’ya katılma talebine onay vermeyen Türkiye, Stockholm’un terör örgütleri ile arasına mesafe koyması ve aranan bazı kişilerin Türk adaletine teslim edilmesinde ısrar ediyor.
İsveç’in üyeliğine yönelik itirazını geri çekmesi için üye devletlerin Türkiye’ye uyguladığı artan baskıya rağmen, Ankara bir süredir bu duruşundan geri adım atmıyor. Türkiye F-16 uçaklarından oluşan filosunu modernize etmek ve yeni uçaklar satın almak gibi gelişmiş ABD silahları elde etmeye çalışıyor.
Washington, Türkiye Nisan ayında Finlandiya’nın ittifaka katılmasına yeşil ışık yaktıktan sonra şu anki F-16 filosu için üst model yazılım paketi satışını kabul etmişti. Ancak Kongre’de buna hala onay verilmedi.
Yeni sayının gelecek hafta basılı halde yayımlanmasından önce paylaşılan fotoğrafta ABD Başkanı, Resolute Masası'na yaslanmış, ellerini kavuşturmuş halde görünüyor ve arkasındaki iki bayrak kendisini çerçeveliyor (Time Dergisi / Stephen Voss)
Trump, Time'ın son kapak fotoğrafından hoşnut kalmadı (Time)