İsrail’de hükümetten yerleşimleri desteklemek için ek bütçe adımı

Filistinliler, Batı Şeria'daki El Halil yakınlarındaki İsrail yerleşimlerinin genişletilmesine karşı protestolarını sürdürüyor.  (EPA)
Filistinliler, Batı Şeria'daki El Halil yakınlarındaki İsrail yerleşimlerinin genişletilmesine karşı protestolarını sürdürüyor.  (EPA)
TT

İsrail’de hükümetten yerleşimleri desteklemek için ek bütçe adımı

Filistinliler, Batı Şeria'daki El Halil yakınlarındaki İsrail yerleşimlerinin genişletilmesine karşı protestolarını sürdürüyor.  (EPA)
Filistinliler, Batı Şeria'daki El Halil yakınlarındaki İsrail yerleşimlerinin genişletilmesine karşı protestolarını sürdürüyor.  (EPA)

İsrail büyük bir siyasi ve yargı krizi ile meşgul. Ancak tüm bu sorunlar sürerken Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, devlet hazinesi üzerindeki yetkilerini kullanarak Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimini teşvik etmek için iki büyük adım atmaya hazırlanıyor. Smotrich, mevcut yerleşim yerlerindeki projeleri finanse etmek için devlet bütçesinden 700 milyon şekel (yaklaşık 180 milyon dolar) tahsis edilmesine karar verdi. Ayrıca Ashiel ve Avigil adlı iki ileri karakolun alanı da genişliyor.

Savunma Bakanlığı Sivil İdaresi, İsrail hükümetinin daha önce aldığı bir karara göre El Halil Dağı'nın güneyindeki Ashiel ve Avigil adlı iki ileri karakola ilişkin yasal statü verilmesi çerçevesinde haritalar yayınladı. ABD'nin itirazı üzerine geçen Şubat ayında bu adım ertelenmek zorunda kalmıştı.

gbrt
Yerleşimciler geçen Temmuz'da Batı Şeria'daki El Halil'de bulunan Kiryat yerleşiminin yakınındaki bir karakolu işgal etti. (EPA)

İsrail'in Batı Şeria'da uyguladığı yerleşim ve toprak müsadere politikasını izleyen barış hareketlerinden İsrailli kar amacı gütmeyen kuruluş Kerem Navot şu açıklamada bulundu:

“Bu haritalar, Sivil Yönetim’in Ashiel yerleşim karakolunun alanını yerleşimciler tarafından ele geçirilen 55 dönümden 880 dönüme çıkararak 18 kat genişlettiğini gösteriyor. Yerleşim karakolu Avigil’in alanı ise yerleşimciler tarafından ele geçirilen 75 dönümden 201 dönüme çıkarılarak iki buçuk kat genişletildi.”

Söz konusu iki ileri karakol, mevcut İsrail hükümetinin resmi yerleşim birimlerine dönüştürmeye karar verdiği 10 ileri karakoldan ilkleri. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Sivil İdare, iki haritaya 21 gün içinde itiraz edilebileceğini duyurdu. Avigil ileri karakolunun haritasından, oradaki bazı binaların 918 Nolu Atış Bölgesi içinde inşa edilmesi nedeniyle ‘yasa dışı’ kalacağı anlaşılıyor.

Sivil İdare ayrıca Ashiel karakolu alanına, coğrafi temas olmamasına rağmen ‘çiftlik’ niteliğinde bir karakol dahil etti.

Ashiel ve Avigil karakolları, hükümetin herhangi bir kararı olmaksızın Batı Şeria'da Yahudi yerleşimciler tarafından gelişigüzel kurulan 146 karakoldan ikisi. Bakan Smotrich yasallaştırma sürecini hızlandırmaya çalışıyor. Netanyahu hükümeti tarafından bu karakollardan dokuzunun resmi yerleşim yerine dönüştürülmesi kararı alındı.

ferg
Nablus ile Ramallah arasındaki Eli yerleşimine giden yolda nöbet tutan İsrail güvenlik birimleri. (EPA)

Tel Aviv'deki siyasi kaynaklara göre, mevcut karakollar üzerinde tasarrufta bulunulacağı zaman duyuru yapılmadan prosedürler hayata geçiriliyor. Böylece hükümet kararı ile yeni bir yerleşim kurulmasına karar verildiğinde gelen eleştirilerin benzerlerinin gelmesinin önüne set çekiliyor. Bu bağlamda yakın zamanda iki yerleşim yeri olan Bilge Yam ve Heovel, Eli yerleşimine ait mahallelere dönüştürüldü. Bundan önce gelişigüzel ileri karakollar olan Nofei Nehemia, Zayt Ra'anan, Derekh Havot ve Bnei Kedem mevcut yerleşim yerlerinin ‘mahalleleri’ olarak ilan edilerek dönüştürüldü.

İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, işgal altındaki Batı'daki yerleşimi güçlendirmek amacıyla tahmini 700 milyon şekellik bir bütçe ayırmak için çalışıyor.  Resmi İsrail kanalı Kan 11’e göre Smotrich, bu fonları hükümet bakanlıklarının bütçelerinden aktarmaya karar verdi. Böylece Eğitim Bakanlığı bütçesinden tahmini olarak 130 milyon şekel tahsis edilecek. İçişleri Bakanlığı bütçesinden ve diğer bakanlıklardan yaklaşık 200 milyon şekel kesinti yapılacak.

gtrh
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, geçen haziran ayındaki kabine toplantısı öncesinde konuşma yaptı. (AP)

Hukukçular, yaklaşan belediye seçimleri nedeniyle Smotrich'in kararının ‘yasal sorunlar’ doğuracağını düşünüyorlar. İsrail hukuku, seçim döneminde hükümet tarafından verilen kararlarda gayrimenkule tahsis edilen fonların transferini yasaklıyor. Barış Şimdi Hareketi’nin açıklamasına göre işgal altındaki topraklarda yerleşimin yasa dışı veya kanunsuz bir faaliyet olduğunu belirten ‘uluslararası hukuka’ aykırı olarak şu an Batı Şeria'daki 145 yerleşim yeri ve 146 ileri karakolda 666 binden fazla yerleşimci yaşıyor.

 



Türkiye, Afrika'daki varlığını silah ve ticaretle güçlendiriyor

Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
TT

Türkiye, Afrika'daki varlığını silah ve ticaretle güçlendiriyor

Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)
Türkiye, Afrika'ya çok sayıda ticari ve askeri teklifte bulunuyor (Reuters)

Sagir el-Haydari

Fransa'nın Afrika'daki nüfuzunun gerilediği ve Rusya ve Çin gibi diğer küresel güçlerin kıtada nüfuz mücadelesine girdiği bir dönemde, Türk diplomasisi, çok sayıda silah kullanarak kaynak zengini Afrika kıtasında daha geniş kapsamlı bir varlık gösterme arayışında kararlılıkla ilerliyor.

Türkiye, son dönemde Afrika ülkelerine Bayraktar İHA'ları gibi Türk askeri teçhizatı tedarik ederek verimli askeri ortaklıklar kurmayı başardı. Ancak iş bununla da bitmiyor, Ankara’nın, Afrika Boynuzu gibi bölgelerdeki ciddi krizlerin yatıştırılmasını sağlayan arabuluculukları da bulunuyor.

Bu çabaların bir parçası olarak geçtiğimiz günlerde düzenlenen Antalya Forumu'na, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud başta olmak üzere çok sayıda Afrikalı yetkili katıldı. Ne var ki Ankara'nın oynamaya başladığı ileri rollere rağmen Fransa gibi diğer güçlerin yerini alıp alamayacağı belirsiz.

Stratejik ortak

Aralık 2024'te Türkiye Etiyopya ile Somali arasında arabuluculuk yapacağını duyurdu ve bu adım iki ülke arasındaki anlaşmazlıkların çözülmesiyle sonuçlandı. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, anlaşmayı “tarihi” olarak niteledi.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre Türkiye, Afrika'daki diplomatik varlığını önemli ölçüde pekiştirdi. Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, 2002 yılında 12 olan büyükelçilik sayısı, 2022 yılında 44 büyükelçilik ve konsolosluğa yükseldi. Bu arada Ankara'daki Afrika diplomatik temsilcilikleri 2008'de 10 iken 2023'te 38'e çıktı.

Siyasi araştırmacı Taha Avdetoğlu, “Türkiye, Fransa gibi diğer sömürgeci ülkelerin aksine, Afrika kıtasındaki varlığını stratejik bir ortak olarak güçlendirmeyi başardı. Coğrafi konumu ve birçok alandaki uzmanlığından yararlanarak uzun vadeli ilişkiler geliştirdi, Afrika, Türkiye'nin jeostratejik çıkarları için önemli bir derinlik haline geldi” değerlendirmesinde bulundu.

fdghyjukı
Türkiye Afrika kıtasındaki varlığını stratejik bir ortak olarak güçlendirmeyi başardı (Reuters)

Avdetoğlu sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye'nin, askeri üs kurmuş olduğu Somali'de, enerji güvenliği ve petrol arama gibi birçok kanaldan nüfuzunu artırmaya çalıştığını da gözlemledik. Türkiye, Afrika'da nüfuzunu tesis etme konusunda zorlu meydan okumalarla karşı karşıya kaldı. Özellikle uluslararası alanda Türkiye’nin rolünden derinden rahatsız olan bir diğer büyük güç olan Fransa ile karşı karşıya geldi. Türkiye yumuşak diplomasiyle başarıya ulaştı, dolayısıyla özellikle kıtada elde edilen başarıların ışığında, Türk-Afrika ilişkilerinin Ankara'nın dış politikasında önemli bir yer tutacağına inanıyorum. Bu sadece siyasi ve ekonomik yakınlaşmayla sınırlı kalmayacak, aynı zamanda savunma sanayi gibi hassas ve önemli bir alanı da kapsayacak.”

Nitekim Türkiye, birçok Afrika ülkesine askeri teçhizat temin etti ve Bayraktar İHA'ları şu anda kıta semalarında uçuyor. Bu adımların, Fransa'nın kıtadan güçlerini ve askeri teçhizatını çekmek zorunda kalmasının neden olduğu zararı telafi etme amacı taşıdığı düşünülüyor.

Ekonomik iş birliği

Türkiye'nin Afrika'ya olan ilgisi yeni değil. Ankara, 2005 yılında Afrika Birliği'nde daimi gözlemci statüsü elde etti ve o tarihten bu yana zorlu Afrika denkleminde kendine yer edinmeye çalışıyor. Türkiye Cumhurbaşkanı, 2008'den bu yana yaklaşık 30 Afrika ülkesini ziyaret etti ve kobalt ve uranyum gibi değerli madenlere ev sahipliği yapan kaynak zengini bu ülkelere yatırımların yönlendirilmesini istedi.

Avdetoğlu şunu da söyledi: “Türkiye, ekonomik iş birliğiyle Afrika'da ilişkiler kurdu ve güçlendirdi. Son yıllarda enerji ve altyapı yatırımlarını artırarak geniş bir diplomatik rol üstlendi. Afrika ülkelerinde yeni konsolosluklar açıldı, önemli insani yardımlar sağlandı, güvenlik ve askeri iş birliği arttı. Türkiye ile Afrika arasındaki ticaret hacmi 2003 yılında 3 milyar dolar seviyesinden 2023 yılında yaklaşık 35 milyar dolara yükseldi.”

Genişleyen nüfuz

Afrika meseleleri konusunda uzman siyasi araştırmacı Muhammed Turşin ise, “Türkiye'nin Afrika'daki nüfuzu, birçok bölgesel güç gibi, giderek genişlemeye başladı. Ankara bu nüfuzu uzun yıllar boyunca burslar, yardımlar, yardım projeleri ve sivil toplumu destekleme yoluyla yumuşak diplomasiyi kullanarak oluşturdu” dedi.

Turşin, yumuşak diplomasinin Afrika'da Türkiye’nin nüfuzunu güçlendirme ve pekiştirmede başarılı olduğunu, son olarak Türkiye’nin, askeri ortaklıklardan yararlanarak Afrika ülkelerine Bayraktar gibi gelişmiş silah sistemleri tedarik etmeye başladığını sözlerine ekledi.

Turşin’e göre “Türk stratejisi askeri ve ekonomik boyutlara dayandı ve genellikle yumuşak diplomasiyi kullandı. Ankara, pek çok uluslararası güçten farklı bölgesel yönelimlere sahip ve her zaman kendi çıkarlarını ve ortaklık kurduğu ülkelerin çıkarlarını ön planda tutuyor.”

Türkiye, Fransa'nın Burkina Faso, Nijer, Mali gibi ülkelerden çekilmesinden faydalanmaya çalışarak, bu ülkelere askeri teçhizat temin etmeyi teklif etti. Bayraktar İHA'ların teslim edildiği Mali gibi bunlardan bazılarıyla anlaşmalar yapılmış durumda.

Sınırlı güç ve kapasite

Erdoğan, son döneminde ülkesinin Afrika ile ticaret hacmini 75 milyar dolara çıkarma arzusunda olduğunu dile getirdi. Ancak Rusya ve Çin gibi diğer bölgesel güçlerin de aynı şeyi yapmaya çabaladığı bir ortamda Ankara'nın bunu başarabileceği belirsiz.

Türkiye'nin Afrika'da yaklaşık 71 askeri ataşesi bulunuyor ve askeri satışları, insansız hava araçları ve diğer ekipmanlarla birlikte yaklaşık 328 milyon dolara yükseldi.

Nijeryalı siyasi araştırmacı Muhammed Aval, “Türkiye'nin gücü ve kapasitesi, Rusya gibi doğrudan çatışmalara dahil olmuş diğer ülkelerle karşılaştırıldığında sınırlı. Ancak Ankara'nın politikasının olumlu bir yönü de var; müdahalede bulunduğunda riskleri azaltması” dedi.

Aval, “Türkiye'nin ekonomik ve ticari alan ile sınırlı kalması, kendisi açısından olumlu bir nokta. Ancak askeri teçhizatını tanıtma hamlesi, ulusal güvenlikleri üzerindeki olumsuz etkilerinden zaten korkan diğer Afrika ülkelerinin öfkesini uyandırabilir” diye ekledi. “Özellikle Sahel bölgesinde yeni nesil yöneticilerin yükselişiyle birlikte Türkiye'nin Afrika'da yaşanan siyasal ve ekonomik değişimleri dikkatle ele alması gerektiğini” vurguladı.

.