Putin'in infaz listesi: Kremlin'in düşmanlarının kan dondurucu kaderi

Yöntemler çok ve çeşitli: zehirleme, silahla vurma, uçak kazası ve en basiti de gizemli bir şekilde pencereden düşme. Putin, hasımlarına ve siyasi rakiplerine devlet eliyle yapılan suikastları endüstriyel bir boyuta taşıdı

Vladimir Putin'e ters düşmenin cezası bazen hızlı kesilir (Reuters)
Vladimir Putin'e ters düşmenin cezası bazen hızlı kesilir (Reuters)
TT

Putin'in infaz listesi: Kremlin'in düşmanlarının kan dondurucu kaderi

Vladimir Putin'e ters düşmenin cezası bazen hızlı kesilir (Reuters)
Vladimir Putin'e ters düşmenin cezası bazen hızlı kesilir (Reuters)

John Kampfner 

Tüm bunların nedeni bir adamın, sığınakta saklanan bir adamın, nefreti ve korkusu. Onun emriyle canıma kastedilmesinden sağ kurtularak onu ölesiye gücendirdim. Ve sonra daha da ciddi bir suç işledim: Gidip saklanmadım. Bu da sığınağındaki bu küçük hırsızı çileden çıkarıyor.

Rusya'da yargılanırken mahkeme salonundaki bir kafesin içinde tutulursunuz. Bu durum Aleksey Navalni'nin ezeli düşmanı Vladimir Putin'e elindeki tek araçla, yani sözlerinin gücüyle meydan okumasına engel olmadı.

Kırılgan bir diktatör için siyasi muhalefetten daha kötü tek bir suç vardır: alaya alınmak. 10 yılın büyük bir bölümünde Putin'in servetini ve mafya tarzı suç bağlantılarını araştıran Navalni ortaya çıkardığı verileri bazen ciddiyetle, bazen de Kremlin'deki adamla dalga geçerek filmlerine, vloglarına ve bloglarına komik mimlerle serpiştirdi. Putin onu susturmak için elinden gelen her şeyi yaptı. Bir değil iki kez zehirlenmesini sağladı. Navalni olağanüstü bir şekilde hayatta kalsa da hapse atıldı, cezası düzenli olarak uzatıldı ve sağlığı giderek kötüleşti. 

Muhalefetin bu cesur liderini, önceki günlerde uçağı gökyüzünden düştüğünde suikasta uğradığı düşünülen paralı haydut Yevgeni Prigojin'le kıyaslamak akıl dışı görünebilir. Hem infaz şekli hem de başlangıçtaki kayıtsızlığı açısından, bütün belirtiler Putin'in intikamına işaret ediyordu.

Rusya'nın askeri müesses nizamına saldırdığı ve gittikçe daha konuşkan bir hal aldığı videolarında ve ardından hazirandaki tuhaf Moskova baskını girişiminde Prigojin'in yaptığı şey, Putin'i gülünç duruma düşürmekti. Siyasetçiler, gazeteciler ya da eski ajanlar sakıncalı gerçekleri ortaya çıkardığında genellikle olduğu gibi, cezası nispeten hızlı verildi.

Yöntemler çok ve çeşitli: zehirleme, silahla vurma, uçak kazası ve en basiti de gizemli bir şekilde pencereden düşme. Bunlar bazen gizlice yapılsa da meydan okumanın tehlikeleri hakkında bir sinyal göndermek için çoğu zaman göz önünde gerçekleştirilir. Dürüst olmak gerekirse hedef gözeterek işlenen cinayetler, Putin'in iktidara geldiği 2000'den önce başladı. 1990'lardaki bu tür olaylar genellikle Çeçen liderliğinin imzasını taşıyordu. Ya da suç çeteleri (ve onların siyasi efendileri) birbirleriyle hesaplaşıyordu. Putin ise devlet eliyle yapılan suikastları endüstriyel bir boyuta taşıdı.

Birleşik Krallık ve Rusya arasındaki önceki anlaşmazlığa Aleksandr Litvinenko cinayeti yol açtı (Reuters)
Birleşik Krallık ve Rusya arasındaki önceki anlaşmazlığa Aleksandr Litvinenko cinayeti yol açtı (Reuters)

Navalni ve Mart 2018'de Salisbury'de zehirlenen, askeri istihbarat servisi GRU'nun eski subayı olan Britanyalı çifte ajan Sergey Skripal olayındaki gibi nadiren başarısız oluyorlar. Böyle bir durumda da işi eline yüzüne bulaştıran sorumlular alenen azarlanıyor. Skripal ve kızı, öğle yemeği yedikleri bir pizza restoranının yakınındaki bir bankta bulundu. Suni komaya sokulan baba-kız, mucizevi bir şekilde hayatta kaldı. Britanyalıların saldırıyı gerçekleştirmekle suçladığı iki Rus ajanı daha sonra Rus televizyonuna çıkarak bu "güzel" şehre "tüm dünyanın en ünlülerinden olan" katedral kulesini ziyaret etmek için gittiklerini iddia etti. Kanalın yöneticisi ve Putin'e yakın olan spiker kahkahalarını güçlükle bastırabildi. Bu kısa şöhret anında onları küçük düşürmenin amaçlandığı açıktı.

Çok sayıda suikastın içinde öne çıkan bir fotoğraf var. Bu, Putin'i sözünü sakınmadan eleştiren eski KGB ajanı Aleksandr Litvinenko'nun, Kasım 2006'daki ölümünden kısa süre önce hastane yatağında gözlerini dikip bakarken çekilmiş fotoğrafı. Litvinenko, Londra'nın Mayfair semtinin göbeğindeki bir otelde, nadir bulunan güçlü bir radyoaktif izotop olan polonyum-210 karıştırılmış yeşil çay içti. Başarıyla başarısızlık arasındaki fark çok göz önünde: Britanyalıların söylediğine göre cinayeti işleyen iki Rus'tan biri olan Andrey Lugovoy, parlamento üyesi yapılarak ödüllendirildi.

Londongrad (Britanya'nın başkenti zamanla böyle anılmaya başlandı) ve çevresi suikastların düzenli mekanı haline geldi. Aleksandr Perepiliçniy, Rusya'nın kara para aklama planlarıyla ilgili İsviçre'nin yürüttüğü bir soruşturmaya yardım ettikten sonra 2009'da Britanya'ya sığındı. Perepiliçniy üç yıl sonra Surrey'nin Weybridge kasabasında yer alan seçkin ve güvenlikli bir sitedeki evinin yakınlarında koşuya çıktıktan sonra ölü bulundu. Adli tıp görevlisi resmen herhangi bir cinayet belirtisi kaydetmese de özellikle bilinen herhangi bir sağlık sorunu olmadığı için Perepiliçniy'nin ölümü soru işaretlerine yol açtı.

Boris Berezovski'nin Mart 2013'te Ascot yakınlarında yer alan malikanesindeki ölümü de aynı derecede merak uyandırdı. Berezovski'nin cesedi kilitli bir banyoda, boynuna ip bağlanmış halde bir koruma tarafından bulundu. Putin'in siyasi yükselişinde rol oynayan oligark ve siyaset uzmanı Berezovski, hasta Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in ailesini, ülkeyi elitler adına yönetebilecek birini bulduğuna ikna etmişti. Bu ilk görevinde başarıya ulaştıktan sonra hamisi tarafından olağanüstü bir dışlanmaya maruz kalan Berezovski, sürgünde giderek daha da hırçın bir muhalif figür halini aldı. New Statesman'ın genel yayın yönetmeni sıfatıyla 2006'da başkanlık ettiğim bir öğle yemeğine konuk olduğunda kendisiyle bir kez görüştüm. Küstah, görgüsüz, öfkeli bir dinamo gibi olan ve sabit bir ahlak anlayışı ya da bağlılığı bulunmayan Berezovski, Rusya'daki güç dinamikleri hakkında büyüleyici bilgiler verdi. Geriye dönüp bakınca Prigojin'in asker olmayan versiyonu gibi görülebilir; "düşmanımın düşmanı" kategorisine giren Berezovski'nin tarihe bıraktığı tek mirası, Putin'e muhalefeti oldu.

Kremlin saklanacak hiçbir yer olmadığını; hiçbir ülkenin, hiçbir güvenlikli sitenin suikastçıdan korunacak güvenliği sağlamadığını göstermeyi sever. Bazen de işini eve daha yakın bir yerde halletmekten hoşlanır. Şubat 2015'te, Putin döneminin en cüretkar siyasi infazlarından birinde Boris Nemtsov, Kremlin'in yanındaki bir köprüde yakın mesafeden vurularak öldürüldü. Nemtsov akşam yemeğine çıktıktan sonra kız arkadaşıyla yürüyordu. Eski bir Bölge Valisi ve Yeltsin döneminde Başbakan Yardımcısı olan Nemtsov, önde gelen bir muhalif figür halini almıştı. Putin’in "kişisel sorumluluğunu" üstlendiği soruşturmada Kuzey Kafkasya'dan 5 kişi hapse atıldı. Ve hepsi bu kadar.

Öldürülen gazeteci Anna Politkovskaya'nın portresinin önüne bir kadın çiçek bırakıyor​ (AP)​​​​​​
Öldürülen gazeteci Anna Politkovskaya'nın portresinin önüne bir kadın çiçek bırakıyor​ (AP)​​​​​​

Araştırmacı gazeteci Anna Politkovskaya'nın öldürülmesi muazzam bir tepki çekti. Putin döneminin epey başlarıydı ve bu tür olaylar henüz sıradanlaşmamıştı. Politkovskaya, Ekim 2006'da süpermarketten evine döndükten sonra Moskova'daki dairesinin asansöründe vurularak öldürüldü. Politkovskaya'nın Çeçenistan'daki ikinci savaş sırasında yaşanan insan hakları ihlalleri üzerine yaptığı haberler onu mimlenmiş bir kadın haline getirmişti.

İşte Rusya ve ötesindeki diğer vakalardan bazılarının kısa bir özeti:

Sergey Magnitski, tedavi talebinin reddedilmesinin ardından 2009'da hapishanede kalp krizi geçirerek öldü. Magnitski üst düzey yolsuzlukları ortaya çıkarmak için sürgündeki Amerikalı iş insanı Bill Browder'la birlikte çalışıyordu. Birçok ülkede uygulamaya konan Magnitski Yasası, artık devlet suçlarına karışan Rusları engellemek için kullanılan bir terim.

Öğretmen ve Çeçenistan'daki Memorial adlı insan hakları örgütünün başkanı Natalya Estemirova'nın cansız bedeni, 2009'da Çeçenistan'ın komşusu İnguşetya'daki bir çukurda bulundu.

Putin iktidarının başlamasından sadece iki ay sonra, Rusya'nın en karizmatik ve popüler gazetecilerinden Artyom Borovik'in uçağı düştü. 90'ların liberalizminden istifade eden Borovik, Top Secret adlı TV programında çeşitli haberleri açığa çıkarmıştı. Bunu yaparken de pek çok düşman edinmişti.

O dönem Ukrayna'nın muhalefet lideri olan Viktor Yuşçenko, Moskova yanlısı Başbakan Viktor Yanukoviç'e karşı Batı yanlısı bir politika yürüttüğü 2004 cumhurbaşkanlığı seçimleri kampanyası sırasında zehirlendi. Yuşçenko akşam yemeği yerken zehirlendi. Yüzünün ve vücudunun görüntüsü bozulsa da hayatını kaybetmedi. "Turuncu Devrim"in bir kısmını oluşturan sokak eylemlerinin ortasında Yuşçenko'nun bu seçimdeki nihai zaferi, Ukrayna'nın bağımsızlaşması yönünde atılan en çarpıcı adımlardan biriydi.

Daha sonraki yıllarda pencereden düşme, birinin işini bitirmenin daha popüler bir yolu haline geldi. Ağustos 2022'de, Washington DC'de yaşayan Letonya asıllı Amerikalı bankacı ve Putin karşıtı Dan Rapoport'un kaderi de bu oldu. Bundan 5 yıl önce Moskova'daki iş ortağının da başına aynı şey gelmişti. Giderek daha popüler hale gelen bir başka yöntem de "intihar süsü verilen" ölümler oldu. Aynı yılın nisanında İspanya'nın tatil beldesi Lloret de Mar'da oligark Sergey Protosenya, eşi ve kızıyla birlikte ölü bulundu. Kızıyla eşi bıçaklanmış, Protosenya ise asılmıştı. Kovid aşısının geliştirilmesinde görev alan bir bilim insanı olan Aleksandr Kaganski, St. Petersburg'da yüksek bir katta yer alan dairesinden Aralık 2020'de düştü. Polisin söylediğine göre Kaganski kendisini bıçakladıktan sonra aşağı atladı. Diğer yerler arasında Berlin (muhalifler ve cinayetler için popüler bir tercih) ve Birleşik Arap Emirlikleri bulunuyor.

Günümüze dönelim: Rusya ve Britanya çifte vatandaşı muhalif aktivist Vladimir Kara-Murza 2015 ve 2017'de iki başarısız zehirleme girişiminin hedefi oldu. Daha sonra Almanya'daki bir laboratuvar, Kara-Murza'nın organlarında yüksek düzeyde cıva, bakır, manganez ve çinko buldu. Kara-Murza iyileşip çalışmalarına devam etse de bunların sonucunda Mart 2023'te 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı; bu süre Rusların cezalandırma yöntemlerine alışkın gözlemcileri bile hayrete düşürdü.

Üzerine kimyasal madde atılan Aleksey Navalni, eşi Yulya tarafından tedavi ediliyor (AP) 
Üzerine kimyasal madde atılan Aleksey Navalni, eşi Yulya tarafından tedavi ediliyor (AP) 

Navalni'ye gelince; onun hayatta kalmaması gerekiyordu. 2017'deki ilk olayda kimliği belirsiz kişiler yüzüne yeşil boya fırlattı. Bir gözündeki görme yetisini kısmen kaybetti. 2020'deyse bir kampanya gezindeki Navalni, Sibirya'nın Tomsk kentinden Moskova'ya dönerken uçakta şiddetli bir şekilde hastalandı. Bir yolcunun cep telefonuyla çektiği videoda olay kaydedildi. Navalni acı içinde çığlık atarken, ticari yolcu uçağı yakındaki Omsk şehrine acil iniş yaptı. Eğer pilotun, karadaki acil tıp teknikerlerinin ve çabucak götürüldüğü Almanya'daki doktorların olağanüstü kıvrak zekası olmasaydı, Navalni ölecekti. İyileşme döneminde 5 ay Berlin'de kalan Navalni, Rusya'ya döner dönmez tutuklandı.

Halihazırda parmaklıklar ardındaki Navalni, uzun yıllar orada kalmaya hazırlanıyor. Yine de meydan okumaya devam ediyor. Halen Almanya'da olduğu dönemde Navalni, Putin ve yakın çevresini ifşa ettiği filmlerden birinde onu zehirlemek için gönderilen ajanlardan biriyle röportaj yapmayı başardı. Bu epey komik, tüyler ürpertici ve büyüleyici bir şey.

John Kampfner'ın yeni kitabı In Search of Berlin (Berlin'in Peşinde) 5 Ekim'de yayımlanacak.

Independent Türkçe



İki Devletli Çözümün Uygulanmasına İlişkin New York Bildirgesi: Bir takvim bekleyen bir yol haritası

Ekranlar, ABD, New York'taki BM Genel Merkezi'nde Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması konusunda yapılan BM Genel Kurulu oylamasında kullanılan oy sayılarını gösteriyor, 12 Eylül 2025
Ekranlar, ABD, New York'taki BM Genel Merkezi'nde Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması konusunda yapılan BM Genel Kurulu oylamasında kullanılan oy sayılarını gösteriyor, 12 Eylül 2025
TT

İki Devletli Çözümün Uygulanmasına İlişkin New York Bildirgesi: Bir takvim bekleyen bir yol haritası

Ekranlar, ABD, New York'taki BM Genel Merkezi'nde Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması konusunda yapılan BM Genel Kurulu oylamasında kullanılan oy sayılarını gösteriyor, 12 Eylül 2025
Ekranlar, ABD, New York'taki BM Genel Merkezi'nde Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması konusunda yapılan BM Genel Kurulu oylamasında kullanılan oy sayılarını gösteriyor, 12 Eylül 2025

Remzi İzzeddin Remzi

Filistin devletinin kuruluşu yolunda önemli bir dönüm noktası yaşandı. 12 Eylül'de BM Genel Kurulu, geçen temmuz ayında kabul edilen “Filistin Sorununun Barışçıl Çözümü ve İki Devletli Çözümün Uygulanmasına İlişkin New York Bildirgesi”ni onaylayan kararı 142 oy gibi ezici bir çoğunlukla kabul etti.

ABD ve İsrail dahil olmak üzere yalnızca 10 ülke karara karşı çıkarken, 12 ülke çekimser kaldı. İlginç bir şekilde, Avrupa Birliği'nin (AB) 25 üyesi kararı desteklerken, Macaristan tek başına aleyhte oy kullandı, Çek Cumhuriyeti ise çekimser kaldı.

Manda yönetimindeki Filistin'in Filistin ve İsrail olmak üzere iki devlete bölünmesini öngören ve İsrail Devleti'nin kuruluşunun hukuki temelini oluşturan 1947 Genel Kurul kararının tam olarak uygulanması için hâlâ yapılması gereken çok iş var.

Bildirge, üye devletlerin bir Filistin devletinin kurulması yolunda benimseyecekleri net kilometre taşlarını ve hem olumlu hem de olumsuz belirli icraatları ortaya koyan bir “yol haritası” içeriyor. Ancak, bildirge ne yazık ki bu icraatların uygulanması için net bir takvim belirtmiyor.

Bildirge’nin kabulüyle birlikte, belirli icraatların kesin takvimlere bağlanmasını gerektiren uygulama aşamasına geçilmesi gerekiyor. Burada sorun, bu icraatların ne olması ve ne zaman uygulanması gerektiğinin belirlenmesinde yatıyor. Bu icraatlardan bazıları hemen uygulanabilirken, diğerleri önceden hazırlık gerektiriyor ve hemen uygulanamaz.

Filistin devletinin kurulması da dahil olmak üzere, bir çözüm için kabul edilmiş uluslararası parametreleri içeren bir kararın benimsenmesi için çaba gösterilmeli

Bir sonraki önemli dönüm noktası, 22 Eylül'de, aralarında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ın da bulunduğu çok sayıda devlet ve hükümet başkanının katılacağı tahmin edilen, büyük bir heyecanla beklenen liderlik zirvesidir. Fransa ve İngiltere gibi önemli ülkelerin, toplantı sırasında Filistin devletini resmen tanıdıklarını duyurmaları bekleniyor. Tahminler bu tarihe kadar, 193 BM üye ülkesinden yaklaşık 160'ının Filistin Devleti'ni tanıyacağına işaret ediyor; bu sayı, İsrail'i tanıyan ülke sayısına (164 ülke) oldukça yakın. Bu duyuru, uygulama aşamasındaki ilk somut adımı teşkil edecek.

cdf
Yumruğunu havaya kaldırmış bir aktivist, Fransa'nın Akdeniz adası Korsika'nın Ajaccio şehrinde, insani yardım taşıyan filoyu ve “Gazze kuşatmasını kırmaya” söz veren aktivistleri desteklemek için bir araya gelenler ile birlikte Filistin bayrağı sallıyor, 12 Eylül 2025 (AFP)

Ünlü Fransız siyasetçi ve Avrupa Birliği'nin mimarlarından Jean Monnet, “Bir sorun çözümsüz görünüyorsa, bağlamı değiştirin!” derdi. Filistin-İsrail çatışmasının çözüm süreci tam da bunu gerektiriyor. İsrail'e karşı, özellikle Ekim 2023'ten bu yana sergilediği meşum tutum göz önüne alındığında, her şey normalmiş gibi davranmak artık mümkün değil. İsrail, birçok devletin egemenliğini ihlal ederek ve insan hayatını hiçe sayarak uluslararası ve insani hukukun tüm ilkelerini ihlal etti.

Uygun icraatların belirlenmesine yardımcı olmak için aşağıdaki noktalar dikkate alınmalı.

Öncelikle, artık bekleme lüksümüz yok. Filistinliler, neredeyse her gün, devlet hayallerinin solmakta olduğuna tanık oluyorlar. Bu nedenle bu süreç durdurulmalı. İsrail halkının da Binyamin Netanyahu liderliğindeki İsrail hükümetinin politikalarının yıkıcı sonuçlarını acilen fark etmesi gerekiyor.

İkincisi, Netanyahu hükümetinin herhangi bir barış sürecine dahil olmaya uygun bir taraf olmadığı açık ve net olmalı. Netanyahu, bir Filistin devletinin kurulmasına izin vermeyeceğini ve bölgesel güvenliğe ilişkin kendi vizyonunu dayatmak da dahil olmak üzere askeri güç yoluyla Ortadoğu'yu yeniden şekillendirmeyi hedeflediğini açıkça beyan etti.

Üçüncüsü, Trump yönetiminin tutumları öngörülemez olmaya devam edecektir. Bu nedenle, uluslararası toplum, ABD yönetiminin alması beklenen tutumlardan aşırı derecede etkilenmemeli; aksine, en iyisi için çabalamalı ve en kötüsüne hazırlıklı olmalı. Yine de bu belirsizlik, uluslararası toplumun çoğunluğunu bir Filistin devletinin kurulması için uygun gördüğü icraatları benimsemekten alıkoymamalı.

Somut adımlar BM düzeyinde ve ABD ile de dahil olmak üzere ikili düzeyde atılabilir.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre BM Genel Kurulu'nda, İsrail'in Filistinlilere karşı savaşını sürdürme kabiliyetini sınırlamak, bölgesel hegemonya hırslarını frenlemek için en azından İspanya tarafından açıklananlar dahil olmak üzere bir dizi özel yaptırım içeren bir karar kabul edilebilir. Bu önlemler arasında silah ambargosu, savaş uçaklarına yakıt ikmali yasağı, silah veya yakıt taşıyan gemilerin limanlara yanaşmasının engellenmesi, İsrail'e savunma ekipmanı taşıyan uçaklara hava sahasının kapatılması ve daha fazlası yer alabilir. İsrail mevcut politikalarını sürdürmekte ısrar ederse, Genel Kurul'da faaliyetlerini askıya almak için kesin bir tarih belirlenmeli. Bunun bir emsali de var; Apartheid rejimi tarafından yönetilen Güney Afrika.

Genel Kurul'a ek olarak, Güvenlik Konseyi aracılığıyla da alınacak tedbirler düşünülmeli. Filistin devletinin kurulması dahil olmak üzere, uluslararası alanda kabul görmüş parametreleri içeren ve bölgesel bir güvenlik mimarisi çağrısında bulunan bir çözüm kararının kabul edilmesi için çaba gösterilmeli. Konsey ayrıca, İsrailli kişi ve kuruluşları yaptırım listelerine dahil etme çağrısında da bulunabilir. Buna ek olarak, İsrail, Gazze Şeridi'nde yarattığı büyük yıkımın sorumluluğunu taşıdığı için, Gazze'nin yeniden inşasını finanse etme sorumluluğundan muaf tutulmamalı. Bu bağlamda, Konsey, Filistinli mağdurların tazmin edilmesi ve yeniden inşa çalışmalarına katkıda bulunulması amacıyla, İsrail doğal gaz gelirlerinin sıkı denetim altında ihraç edilmesine izin verme çağrısı yapabilir. Irak'ta uygulanan “petrol karşılığında gıda” programında bunun bir emsali bulunuyor.

Birçok ülke, BM Genel Kurulu'nun veya münferit olarak ülkelerin Filistin devletini tanıma yönündeki herhangi bir hamlesine İsrail'in vereceği tepkiden endişe duyuyor

 ABD'nin bu icraatlara muhtemelen karşı çıkacağı gerçeği, geri adım atmak için bir sebep olmamalı. Şimdi taslak kararlar sunulabilir ve sonra kabul edilmeleri için uygun koşullar sağlanana kadar ertelenebilir. Konsey'in bu icraatları görüşüyor olması bile, daha sonrası için temel olabilecek bir başarıdır. ABD'nin beklenen muhalefeti göz önüne alındığında, yukarıdaki tüm girişimlerin BM bütçesine etkileri olacağı aşikar. Bu nedenle üye devletler böyle bir olasılığı dikkate almaya hazırlıklı olmalı.

cdfgt
BM Genel Kurulu üyeleri, ABD, New York'taki BM Genel Merkezi’nde Filistin sorunu ve iki devletli çözümün uygulanması hakkında oylama yapıyor, 12 Eylül 2025 (Reuters)

İkili olarak, ülkeler bildirgede yer alan yaptırımlardan kendi özel durumlarına uygun olanı seçebilirler, ancak en azından İsrail'in savaşlarını sürdürmesini engelleyecek olanları benimsemeliler. Aynı zamanda, ABD'nin muhalefetine rağmen, kendisini bildirgenin özüne dahil etmenin yollarını araştırmak da önemli. İsrail'in bölgesel güvenlik vizyonuna alternatif bir vizyon sunmak bu yollardan biri olabilir.  

Bazıları, önerilen her iki yolu aynı anda izlemeyi gerçekçi bulmayabilir, hatta belki de ters etki yaratabileceğini düşünebilir. Ama ben tam aksine inanıyorum. Bu adımlar, İsrail halkını hükümetlerini değiştirmeye teşvik edebilir ve hatta Trump yönetimini, özellikle de son anketlerin gösterdiği gibi, kamuoyu desteğindeki düşüş göz önüne alındığında, tutumunu yeniden değerlendirmeye sevk edebilir.

Birçok ülkenin, İsrail'in BM Genel Kurulu’nun veya ülkelerin münferit olarak bir Filistin devletini tanıma yönündeki herhangi bir hamlesine vereceği tepkiden endişe duyduğunun farkındayım. İsrail'in, şu veya bu şekilde, Batı Şeria'yı ilhak etme yolunda ilerlemeye devam etmesi ve buna karşı çıkan herhangi bir ülkeye karşı cezalandırıcı önlemler alması bekleniyor. Bu ülkelere şunu söylemek isterim; bu, hiçbir fark yaratmayacak, çünkü Netanyahu hükümeti her halükarda Batı Şeria'nın bazı kısımlarını ilhak edeceğini açıklayacak ve Gazze'de sürgün politikasını uygulamaya devam edecek.

Ancak sessiz kalmak artık ahlaki açıdan kabul edilebilir değil.


Washington ve Pekin, TikTok konusunda anlaşmaya yaklaşırken ABD, ulusal güvenliğinin ‘kırmızı çizgi’ olduğunu vurguladı

İspanya'nın başkenti Madrid'de dün ABD ve Çin heyetleri arasında yapılan toplantıdan bir kare (Reuters)
İspanya'nın başkenti Madrid'de dün ABD ve Çin heyetleri arasında yapılan toplantıdan bir kare (Reuters)
TT

Washington ve Pekin, TikTok konusunda anlaşmaya yaklaşırken ABD, ulusal güvenliğinin ‘kırmızı çizgi’ olduğunu vurguladı

İspanya'nın başkenti Madrid'de dün ABD ve Çin heyetleri arasında yapılan toplantıdan bir kare (Reuters)
İspanya'nın başkenti Madrid'de dün ABD ve Çin heyetleri arasında yapılan toplantıdan bir kare (Reuters)

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent bugün yaptığı açıklamada, ABD'nin TikTok'un geleceği konusunda Çin ile bir anlaşmaya varmak üzere olduğunu duyurdu. Açıklama, İspanya'nın başkenti Madrid'de her iki ülkenin heyetleri arasında yürütülen ticaret görüşmelerinin ikinci gününe denk geldi.

Görüşmelerin ilk gününde ‘teknik düzeyde çok iyi ilerleme kaydedildiğini’ söyleyen Bessent, ancak, Çin heyetinin ‘çok iddialı talepler ortaya koyduğunu’ vurguladı. ABD’li Bakan Washington’ın varılacak herhangi bir anlaşmada ‘ulusal güvenliği feda etmeyeceğinin’ altını çizdi.

Bakan Bessent, ABD yönetiminin TikTok’un sahibi olan Çinli şirket ByteDance şirketine ABD'deki faaliyetlerini sonlandırması ya da tamamen yasaklanma riskiyle karşı karşıya kalacağı uyarısıyla verdiği ve 17 Eylül’de sona erecek olan sürenin tamamlanmasına iki kala yaptığı açıklamada, TikTok ile ilgili müzakerelerin başarısızlığının Washington ile Pekin arasındaki genel ilişkileri olumsuz etkilemeyeceğini söyledi. ABD’li Bakan, bu ilişkileri ‘en üst düzeyde ve çok iyi’ olarak nitelendirdi.

İki ülke arasında, Madrid'in ev sahipliğinde, dört ayda dördüncü kez gerçekleşen görüşmelerde ticaret ve gümrük vergilerinin yanı sıra TikTok meselesi ele alınıyor. Tarafların, kapsamlı bir anlaşmaya varılana kadar süreyi uzatabilecek geçici anlaşmalara varacağına dair beklentiler var.

Müzakereler devam ediyor

ABD ve Çin heyetleri, ticaret gerilimleri ve TikTok'un ABD'deki geleceğine ilişkin verilen süre sona yaklaşırken bugün İspanya'nın başkenti Madrid'de başlayan müzakere turunun ikinci gününde görüşmelerine devam ediyor.

Müzakerelerin ilk görüşmesi, dün İspanya Dışişleri Bakanlığı'nın merkezi olan Santa Cruz Sarayı'nda gerçekleştirildi ve yaklaşık altı saat sürdü. Görüşmede TikTok, gümrük vergileri ve ekonomik durum üzerine odaklandığını belirten ABD'li bir yetkiliye göre toplantıda somut bir ilerleme kaydedilemedi.

 Son dört ayda dördüncüsü olan müzakere turu, ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin'den yapılan ithalata yüksek gümrük vergileri uygulamaya başlaması ve Pekin'in misilleme olarak gümrük vergileri uygulamak ve ABD'ye nadir toprak elementleri ihracatını durdurmak gibi benzer önlemlerle karşılık vermesiyle daha da gerilen ticaret anlaşmazlığının ortasında gerçekleşiyor.

İki taraf arasındaki son toplantı geçtiğimiz temmuz ayında Stockholm'de gerçekleşti. Burada 90 günlük ticaret ateşkesini uzatarak nadir toprak elementleri ihracatının yeniden başlamasına ve cezai olarak uygulanan gümrük vergilerinin azaltılmasına kararlaştırıldı.

En tartışmalı dosya TikTok

Madrid'de ele alınan konuların en tartışmalısı, Cenevre, Londra ve Stockholm'de yapılan önceki turlarda gündeme alınmayan TikTok dosyasının gündeme alınması oldu.

Beyaz Saray, ByteDance şirketine 17 Eylül'e kadar ABD'deki faaliyetlerini sonlandırması veya yasakla karşı karşıya kalması için süre vermişti. Madrid’deki görüşmelerde, Trump'ın göreve gelmesinden bu yana dördüncü kez olmak üzere verilen sürenin daha da uzatılmasıyla sonuçlanacağı tahmin ediliyor.

Rusya petrolü üzerindeki baskı

Müzakerelerde daha geniş kapsamlı siyasi konular da ele alındı. ABD Hazine Bakanlığı, görüşmelerde kara para aklamayla mücadele konusunda iş birliğinin de yer aldığını vurguladı. Bunun ABD'nin Pekin'e, Rusya'nın Ukrayna’da yürüttüğü savaşta kendisine yardımcı olan teknoloji ve ürünlerin ihracatını kısıtlaması için yaptığı baskıyla ilişkili olduğu biliniyor.

ABD Hazine Bakanı Bessent, G7 üyesi olan müttefiklerine Çin ve Hindistan'dan yapılan ithalata ‘önemli gümrük vergileri’ uygulamaları ve bu ülkeleri Rusya’dan petrol satın almayı durdurmaya zorlamaları çağrısında bulundu.

Washington, Hindistan mallarına yüzde 25'lik ek gümrük vergisi uygulamaya başladıysa da Pekin'e karşı henüz benzer bir adım atmadı.

Uzmanlar, Bessent’in iyimser açıklamalarına rağmen Madrid'de bir ilerleme sağlanma ihtimalinin düşük olduğunu belirtirken sonuçların, TikTok için verilen sürenin yeniden uzatılması ve ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping arasında olası bir görüşme öncesinde iki tarafın pozisyonlarının değerlendirilmesiyle sınırlı kalacağını ve daha somut çözümlerin yolunu açabilecek tek kişinin Şi Cinping olduğunu düşünüyorlar.


İsrail Genelkurmay Başkanı: Netanyahu, Gazze'de atılacak sonraki adımlar için net bir plan sunmadı

İsrail’in dün Gazze Şeridi’nin Gazze kentinde yerinden edilmiş Filistinlilerin barındığı tahliye edilmiş İslam Üniversitesi binasına  düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
İsrail’in dün Gazze Şeridi’nin Gazze kentinde yerinden edilmiş Filistinlilerin barındığı tahliye edilmiş İslam Üniversitesi binasına  düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
TT

İsrail Genelkurmay Başkanı: Netanyahu, Gazze'de atılacak sonraki adımlar için net bir plan sunmadı

İsrail’in dün Gazze Şeridi’nin Gazze kentinde yerinden edilmiş Filistinlilerin barındığı tahliye edilmiş İslam Üniversitesi binasına  düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (Reuters)
İsrail’in dün Gazze Şeridi’nin Gazze kentinde yerinden edilmiş Filistinlilerin barındığı tahliye edilmiş İslam Üniversitesi binasına  düzenlediği hava saldırısının ardından yükselen dumanlar (Reuters)

İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, İsrail parlamentosu Knesset üyelerine, Başbakan Binyamin Netanyahu'dan Gazze'de atılacak sonraki adımlara dair net talimatlar almadığını söyledi. Bu durum, İsrail ordusunun Gazze kentine yönelik askeri operasyonun kapsamını genişletmeye hazırlandığı bir dönemde ordunun hazırlık durumu hakkında endişeleri artırdı.

İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth’un aktardığı, cuma günü kapalı kapılar ardında yapılan toplantıya katılan yetkililerin açıklamalarına göre Genelkurmay Başkanı Zamir, Knesset İstihbarat Alt Komitesi’ne savaşın ilerleyen süreçlerinde planlanan operasyonlar hakkında bilgi verdi. Knesset Dışişleri ve Savunma Komitesine bağlı olan bu gizli alt komite, Knesset'in en gizli komitelerinden biri olarak biliniyor.

Gazetenin haberine göre Zamir, Knesset üyelerine yaptığı konuşmada, “Başbakan (Binyamin Netanyahu) bize bundan sonra ne olacağını söylemiyor, neye hazırlıklı olmamız gerektiğini bilmiyoruz. Askeri hükümet istiyorlarsa, buna askeri hükümet demeliler” ifadelerini kullandı.

df
İsrail Savunma Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, Gazze Şeridi'ndeyken, 20 Mayıs 2025 (İsrail ordusu)

Genelkurmay Başkanı Zamir, bir başka bağlamda Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF) tarafından yürütülen ve yerel merkezler aracılığıyla gıda ve yardım malzemeleri dağıtan ABD'nin Gazze yardım programını eleştirdi. Programı ‘başarısızlık’ olarak nitelendiren Zamir, “Dört merkezle başarılı olamayan programın dağıtım merkezlerinin sayısı daha sonra neden 12'ye çıkarıldı?” diye sordu.

Sivillerin tahliyesinden sonra bir abluka uygulanıp uygulanmayacağı sorulduğunda Zamir, siviller Gazze'de kaldığı sürece insani yardımların da uluslararası hukuka uygun olarak Gazze'ye girmeye devam edeceğini söyledi.

İsrail Bakanlar Kurulu’nun önceki toplantısında, farklı bir karar alınmazsa askeri operasyonun nihayetinde İsrail ordusunun Gazze'deki merkezi mülteci kamplarına girmesine yol açacağı konusunda uyarıda bulunmuştu. Böyle bir durumun geniş toprakların askeri yönetim altına girmesine yol açması ve bunun da ordunun istemediği bir senaryo olacağı öngörülmüştü.