Hamas saldırısının ardından ‘İsrail istihbaratının beceresine’ dair soru işaretleri

İsrail istihbarat teşkilatları, elde ettikleri bir dizi başarı nedeniyle onlarca yıldır yenilmezlik konusunda ün kazandı. İsrail, Batı Şeria'daki planları boşa çıkardı, Dubai'de Hamas aktivistlerini takip etti ve Tahran'ın kalbinde İranlı nükleer bilim adamlarını öldürmekle suçlandı. Hatta çabaları boşa çıktığında bile, Mossad ve Şin Bet (Şabak) gibi istihbarat teşkilatları gizemlerini sürdürdü.

Ancak Hamas'ın hafta sonu başlattığı saldırı, bu itibara şüphe düşürdü. AP'nin raporuna göre bu durum, İsrail’in karşısındaki ‘zayıf’ düşmanla savaşmaya hazır olup olmadığı konusunda bazı soru işaretlerini gündeme getiriyor.

Konuya dair açıklamalarda bulunan İsrail eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Yaakov Amidror, “Olanlar büyük bir başarısızlığı temsil ediyor. Bu operasyon aslında İsrail'deki istihbarat kapasitesinin iyi olmadığını kanıtlıyor” ifadelerini kullandı. Ancak Amidror, söz konusu başarısızlığa ilişkin bir açıklama yapmayı reddetti ve “durum sakinleştiğinde derslerin alınması gerektiğini” söyledi.

FOTO ALTI Filistinliler, Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta bir İsrail tankının ele geçirilmesini kutluyor. (AP) — **Filistinliler, Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta bir İsrail tankının ele geçirilmesini kutluyor. (AP)**

İsrail Ordu Sözcüsü Daniel Hagari ise ordunun kamuoyuna bir açıklama borçlu olduğunu kabul ederek, “Şu anki zaman buna uygun değil. Önce savaşacağız, sonra konuyu araştıracağız” dedi.

Bazıları ise yalnızca istihbaratı suçlamak için henüz çok erken olduğunu söyleyerek, Batı Şeria'daki şiddet dalgasının askeri kaynakların buraya aktarılmasına yol açan bir neden olarak gösteriyor. Zira aşırı sağcı Netanyahu hükümetinin yargı reformu yönünde attığı adımlar nedeniyle İsrail'i kasıp kavuran siyasi kaos İsrail ordusunun bütünlüğünü tehdit ediyordu.

Ancak Hamas saldırısına ilişkin bariz ön bilgi eksikliğinin, İsraillilere karşı onlarca yıldır düzenlenen en ölümcül saldırıya yol açan olaylar zincirinin ana nedeni olarak görülmesi muhtemel.

İsrail, 2005 yılında güçlerini ve yerleşimcilerini Gazze Şeridi'nden çekerek oradaki yakın kontrolünü bıraktı. Ancak Hamas'ın 2007'de Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele geçirmesinden sonra bile İsrail'in teknolojik ve insani istihbaratı kullanarak üstünlüğünü korumaya devam ettiği görülüyor. Hareketin liderlerinin yerlerini tam olarak bildiğini iddia ediyordu ve bunu, bu liderlerden bazılarına bazen uyurken suikast düzenleyerek kanıtladı. İsrail, Hamas'ın savaşçı ve silah taşımak için kullandığı yeraltı tünellerinin yerlerini de biliyordu ve onlara saldırdı. Bu da kilometrelerce gizli geçidin yok olmasına yol açtı.

Ancak her şeye rağmen Hamas planını gizli tutmayı başardı. Öyle görünüyor ki, muhtemelen aylarca süren dikkatli planlama ve eğitim gerektiren ve çok sayıda silahlı grup arasındaki koordinasyonu içeren saldırı, İsrail istihbaratının gözünden uzakta gerçekleşti.

Teknolojiyi aşmak

Emekli İsrailli General Amir Avivi, Gazze'de İsrail varlığının olmaması nedeniyle İsrail güvenlik servislerinin istihbarat bilgileri elde etmek için giderek daha fazla teknolojik araçlara bağımlı hale geldiğini söyledi. Avivi, “Gazze Şeridi'ndeki militanlar teknolojiyi aşarak kaçmanın yollarını buldular” dedi.

**Emekli İsrailli General Amir Avivi (sosyal medya siteleri)**

Avivi, “Karşı taraf bizim teknolojik hakimiyetimizle nasıl başa çıkacağını öğrendi ve onları açığa çıkarabilecek teknolojiyi kullanmayı bıraktı” dedi. Eski İsrail askeri liderlerinden oluşan katı bir grup olan İsrail Savunma ve Güvenlik Forumu'nun kurucusu olan Avivi, halihazırda grubun başkanlığını yürütüyor.

Avivi, Hamas üyelerinin telefon veya bilgisayar kullanmadığını belirterek, “Adeta taş devrine döndüler. Hassas çalışmalarını teknolojik casusluklardan özellikle korunan odalarda yürütüyorlar ya da yeraltına saklanıyorlar” dedi.

FOTO ALTI Londra'da Filistin’e destek gösterisi sırasında açılan bir pankart (AP) — **Londra'da Filistin’e destek gösterisi sırasında açılan bir pankart (AP)**

Ancak Avivi, başarısızlığın salt istihbarat toplamanın ötesine geçtiğine ve İsrail güvenlik servislerinin aldıkları istihbaratın doğru bir resmini oluşturamadığına inanıyor. Bunu, Hamas'ın niyetleriyle ilgili olarak istihbarat kuruluşların ‘yanlış anlaşılma’ olarak değerlendirdiği duruma bağladı.

İsrail güvenlik kurumlar son yıllarda Hamas'ı, yönetimle, Gazze ekonomisini geliştirmekle ve Gazze Şeridi'nde yaşayan 2,3 milyon kişinin yaşam standardını iyileştirmekle ilgilenen bir aktör olarak görmeye başladı. Avivi ve diğerleri, her zaman İsrail'in yok edilmesi çağrısında bulunan Hamas'ın bu hedefi hâlâ öncelikli olarak gördüğüne inandıklarını ifade etti.

FOTO ALTI Eylül ayı sonunda İsrail ile yeniden açılan Erez Sınır Kapısı’ndaki Filistinli işçiler (Reuters) — **Eylül ayı sonunda İsrail ile yeniden açılan Erez Sınır Kapısı’ndaki Filistinli işçiler (Reuters)**

İsrail'in son yıllarda Gazze'den gelen 18 bin kadar Filistinli işçinin kendi topraklarında çalışmasına izin vermesi ve bu işçilerin fakir kıyı şeridindeki maaşlarının yaklaşık 10 katı kadar maaş alabilmeleri dikkat çekici. İsrail güvenlik kurumu bu kararı, göreceli sakinliği korumanın bir yolu olarak değerlendirdi.

Askeri analist Amos Harel, Haaretz gazetesinde şunları yazdı: “Binlerce olmasa da yüzlerce Hamas mensubu birkaç aydır sürpriz bir saldırı düzenlemeye hazırlanıyordu. Ancak hiçbir haber sızmadı. Sonuç felaket oldu.”

‘Büyük bir mesele’ konusunda uyarı

Öte yandan İsrail'le istihbarat alışverişinde bulunan müttefikler, güvenlik kurumlarının gerçeği yanlış yorumladığını itiraf etti.

AP'nin aktardığına göre Mısırlı bir istihbarat yetkilisi, genellikle İsrail ile Hamas arasında arabuluculuk rolünü üstlenen ülkesinin defalarca ‘büyük bir mesele’ hakkında İsraillilerle konuştuğunu, İsrailli yetkililerin ise dikkatlerini Batı Şeria'ya odakladıklarını ve Gazze'den gelen tehdidi hafife aldıklarını söyledi.

FOTO ALTI Cumartesi günü Gazze Şeridi sınırındaki bir İsrail gözetleme kulesi yakıldı. (AP) — **Cumartesi günü Gazze Şeridi sınırındaki bir İsrail gözetleme kulesi yakıldı. (AP)**

İsminin açıklanmasını istemeyen yetkili, “Onları çok yakında büyük bir patlamanın olacağı konusunda uyardık” dedi.

Başka bir bilgi sahibi Mısırlı kaynak, Şarku'l Avsat'a, İsrail'deki siyasi çatışmanın bir kısmının, bazı tarafların “rakiplerini zayıf, beceriksiz ve kibirli” olarak sunma girişiminden kaynaklandığını söyledi.

Mısır, İsrail hükümeti iktidara geldiğinden beri gerilimi tırmandıracak önlemlere karşı uyarıda bulunmaya devam ediyor. Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü bunu açıkça duyurdu ve İsrail gazeteleri de bu uyarılara ilişkin haberler yayınladı.

Kaynak, Mısır'ın politikasının net olduğunu, uluslararası meşruiyete uygun kararların uygulanmasına, saldırgan ve provokatif davranışların durdurulmasına, anlayışa yönelik yol ve mekanizmaların bulunmasına dayalı olduğunu vurguladı.

Öte yandan İsrail Başbakanlığı, Mısır'ın Gazze'ye operasyon konusunda İsrail'e yaptığı uyarıyla ilgili ortalıkta dolaşan haberlerin doğru olmadığını bildirdi.

Netanyahu'nun yargı reformu planı

Bütün bunların üzerine İsrail, Netanyahu'nun yargı reformu planıyla meşgul ve parçalanmış vaziyetteydi. Netanyahu, savunma teşkilatının liderlerinden ve ülkenin istihbarat teşkilatlarının bazı eski liderlerinden, bölücü planın İsrail güvenlik servislerinin uyumunu baltaladığı yönünde defalarca uyarı aldı.

Bu bağlamda Obama yönetimi döneminde İsrail-Filistin müzakerelerinde özel elçi olarak görev yapan Martin Indyk, “Yasal değişiklikler konusundaki iç bölünmelerin İsraillilerin şaşkınlık duygusunu daha da artıran bir faktör olduğunu” söyledi. Indyk, “Bu konu İsrail ordusunu o kadar rahatsız etti ki sanırım daha sonra büyük bir dikkat dağıtıcı olduğunun farkına vardık” dedi.

ABD Kongresi iki hafta içinde Hizbullah'ın silahsızlandırılması ve silahlarını teslim etmesi için belirli bir süre öngören bir karar tasarısını görüşecek. Bahsi geçen süre 6 ay ile sınırlandırılabilir. Bu husus ve gerçekleşmemesi halinde Lübnan'a hiçbir yardım yapılmayacağı, Lübnan’daki yeni dönemin aktörlerine net bir şekilde iletilecek.

Amerikan Ortadoğu İttifakı Direktörü ve Cumhuriyetçi Parti üyesi Tom Harb, Lübnan'a yönelik tüm Amerikan yardımlarının durdurulacağına dair paylaşılan bilginin doğruluğunu teyit etti. Kararın açıklandığı anda yürürlüğe gireceğini de vurguladı.

Donald Trump başkanlığındaki yeni ABD yönetiminin, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı USAID'in çalışmalarını askıya alma kararının ardından, bu bağlamda bir başka Amerikan “bombası” daha patlatıldı. El-Hadath kanalının haberine göre Washington, Lübnan ordusuna tahsis edilen mali yardım da dahil olmak üzere, Lübnan'a gönderilen tüm Amerikan yardımlarını incelemeye almak üzere askıya alma kararı aldı.

Bu adım, Lübnan'da Cumhurbaşkanı Joseph Avn ve hükümeti kurmakla görevli Başbakan Nevvaf Selam'ın temsil ettiği yeni dönem için büyük ve belki de beklenmedik bir zorluğu temsil ediyor. Bununla birlikte Washington'un Lübnan sorununa ilişkin yaklaşımının önceki yönetimin yaklaşımlarına benzemeyeceği ve daha önce izlenen hiçbir politikayı takip etmeyeceği açıkça ortaya çıktı.

Kararın gerekçeleri

Bu kararın gerekçelerine gelince, Harb, yeni Amerikan yönetiminin bu kararı almasına yol açan bir dizi husus üzerinde duruyor. Bunlardan biri de Lübnan Cumhurbaşkanlığı'nın, ABD Özel Temsilcisi Morgan Ortagus'un Baabda Sarayı'ndaki Hizbullah döneminin sona erdiğine dair sözlerine verdiği tepki.

Harb, Lübnan devletinin hâlâ Hizbullah’tan “korktuğunu” gösterdiği için bu tepkiyi diplomatik bir “hata” olarak niteliyor. Diğer hatanın ise bakanlık açıklamasının “manipüle edilmesi” olarak tanımladığı bir çabanın ortasında Hizbullah’ın hükümete dahil edilmesi olduğunu düşünüyor. Hizbullah'ın eski Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'ın cenaze töreninin, sanki bir “kahraman”mış gibi, Lübnan devletine ait bir kamu tesisinde, Kamil Şamun Stadyumu’nda yapılmasını, Washington'un olumsuz bir bakış açısıyla değerlendirdiği durumlardan biri olduğunu belirtti.

ABD'nin Lübnan'a son yardımı

Eski Demokrat Başkan Joe Biden yönetimi Lübnan'a büyük bir mali yardım paketi tahsis etme yoluna gitmişti. Bu yardımların sonuncusu, Donald Trump'ın göreve başlamasından birkaç gün önce, 7 Ocak'ta yapıldı. Mısır'a tahsis edilen 95 milyon dolarlık askeri yardımın Lübnan'a aktarılacağı açıklandı. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre ABD Dışişleri Bakanlığı, Kongre'ye bu kararın gerekçesini bildirirken, Lübnan Silahlı Kuvvetleri'nin Güney Lübnan'da ateşkesin sağlanması çabalarında “kilit ortak” olduğunu belirtmişti.

dsfvgthy — *Tom Harb, Washington'un Lübnan'a yardımları durdurmasına neden olan bir dizi faktör üzerinde duruyor (Sosyal medya)*

5 Ekim 2024'te eski ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, “Lübnan'daki çatışmadan etkilenenlere destek olmak” amacıyla yaklaşık 157 milyon dolarlık insani yardım tahsis edildiğini duyurdu.

Ancak Başkan Trump'ın Beyaz Saray'a gelmesiyle birlikte, Mısır ve İsrail hariç dünyanın tüm ülkelerine yapılan yardımların durdurulması da dahil olmak üzere, işlerin kökten bir değişime doğru gittiği açıkça ortaya çıktı.

ABD'nin Lübnan'a yardımını durdurmasının etkisi

ABD, Lübnan'ın insani, kalkınma ve askeri alanlarda en büyük bağışçılarından biri. Dolayısıyla Amerikan yardımlarının kesilmesi, sağlık, eğitim ve insani yardım kuruluşları da dahil olmak üzere bir grup özel ve kamu kuruluşunun yanı sıra, bu kuruluşlardan faydalanan binlerce aileyi olumsuz etkileyecek.

Raporlara göre Lübnan, 2023 yılında ABD'den yaklaşık 643 milyon dolar yardım aldı. Bu yardımların 130 milyon doları askeri yardımdı, 83 milyon doları Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'na (UNICEF), 125 milyon doları da acil gıda yardımı olarak aktarıldı. Buna ilave olarak Lübnan ordusuna ve iç güvenlik güçlerine de on milyonlarca dolar harcandı.

Amerikan ve Batı baskıları

Washington'un Lübnan'a yönelik tüm Amerikan yardımlarını durdurma kararını değerlendiren siyasi araştırmacı Bilal el-Lakis, yardımları durdurma politikasının mevcut ABD yönetimi düzeyinde genel bir politika olduğu, bunun yeni ABD yönetiminin devletin rolüne ilişkin görüşü, yurtdışına sağlanan yardımların niteliği ve iç öncelikleriyle bağlantılı olduğu görüşünde.

Lakis, Lübnan konusunda ise şunu söylüyor; “Hizbullah’a karşı Batı tarafından yürütülen ve hedeflerine ulaşamayan askeri savaşı tamamlamak için programlanmış ve çalışılmış bir süreç olduğu aşikâr. Hedefe ulaşılmadığı için Batı bugün bir sonraki adımı attı. Bu bağlam önümüzdeki dönemde de devam edecek. Bu, Lübnan’a, konumuna ve rolüne bakışla ilgili daha geniş bir sahnenin parçası. İran uçağının Beyrut Havalimanı'na inişinin engellenmesi kararı da bu bağlamdaydı.” Lakis, yaşananları Hizbullah'ı destekleyen çevreyi kuşatma ve Lübnan'ın egemenliğini hedef alma çerçevesinde değerlendiriyor.

Lakis, Batı'nın bugün Lübnan içindeki bazı seslerin Hizbullah’ın yenildiği yönündeki ısrarından yararlandığını vurguluyor. Sanki acele edildiğini, gerçeğin doğru kavranamadığını ve geleceğin doğru okunamadığını, zamanın önümüzdeki durak ve seçimlerde, Lübnan ve bölge düzeyinde bu bahislerin tam aksini kanıtlayacağını düşünüyor.

Hamas saldırısının ardından ‘İsrail istihbaratının beceresine’ dair soru işaretleri

Emekli İsrailli General Amir Avivi, Hamas üyelerinin telefon veya bilgisayar kullanmadığını belirterek, “Adeta taş devrine döndüler” dedi.