عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Elon Musk neden antisemitizmle suçlandı?

Elon Musk antisemitizmle suçlanıyor. / Fotoğraf: Reuters
Elon Musk antisemitizmle suçlanıyor. / Fotoğraf: Reuters
TT
TT

Elon Musk neden antisemitizmle suçlandı?

Elon Musk antisemitizmle suçlanıyor. / Fotoğraf: Reuters
Elon Musk antisemitizmle suçlanıyor. / Fotoğraf: Reuters

Tarık eş-Şami

Biden yönetiminin ABD'de Yahudi ve Müslümanlara yönelik nefreti azaltmak için girişimlerde bulunduğu bir dönemde, dünyanın en zengin adamı Elon Musk'ın, sahibi olduğu X platformunda (eski adıyla Twitter) “güçlü Yahudi örgütlerinin Yahudi karşıtı teorileri desteklediğini” söylemesiyle büyük bir kriz patlak verdi. Dev teknoloji ve medya şirketleri, X platformundaki reklamlarını geçici olarak durduracaklarını duyurdu. Beyaz Saray da Musk'ı ırkçı nefreti teşvik ettiği iddiasıyla kınadı.

Peki Musk ve Yahudi örgütleri arasında tekrarlanan anlaşmazlığın nedeni nedir? Musk neden uzun süredir antisemitizmle suçlanıyor? Her geçen gün yeni bir aşamasını gördüğümüz bu savaşın kaderi ne olacak?

Musk'ın antisemitizmle suçlanması ilk değil

Sosyal medya platformu X (eski adıyla Twitter), elektrikli otomobil şirketi Tesla ve uzay roketi şirketi SpacaX’in sahibi Elon Musk'ın antisemitizmle yani Yahudi düşmanlığı ile suçlanması ilk kez olmuyor. Zira Musk'ın Yahudi karşıtı komplo teorilerini güçlendirme konusunda uzun bir geçmişi var.

Musk 2018'de şöyle bir tweet attı: “Sizce basının sahibi kim?” Bu tweetinden sonra Yahudilere atıfta bulunmak ve Yahudi aleyhtarı olmakla suçlandığında sadece ‘güçlü insanlardan’ bahsettiğini söyledi.

Başka bir olayda Musk, ünlü rapçi Kanye West'in Yahudi nefretini yansıttığı düşünülen tartışmalı yorumlarına rağmen sosyal medyaya dönüşünü memnuniyetle karşıladı.

Hamas ile İsrail arasındaki çatışmanın başlamasıyla birlikte ABD medyası, Musk'ı X platformunun kullanıcılarına, Yahudi karşıtı hesapları takip etmelerini tavsiye etmekle ve savaşla ilgili yalanları teşvik etmekle suçladı. Ayrıca, Washington Post gazetesinin açıklamasına göre, X platformunun kendisi de şüpheli veya skandal niteliğinde bilgiler yayınlıyordu. Ancak Musk, tanıtımını yaptığı ve her birinin 600 binden fazla takipçisi olan iki hesabına yanıtlarını bıraktı ve bu da onların uluslararası sahnede görünürlüğünü artırdı. Ayrıca ana akım medyayı suçlamaya devam ederek kullanıcılara bunun yerine X platformuna güvenmelerini söyledi.

sathyju7
Elon Musk'ın geçtiğimiz Çarşamba günü yayınladığı gönderi bazıları için kırmızı çizgilerin aşılması oldu. / Fotoğraf: AFP

Günler sonra Musk'ın Gazze Şeridi'ndeki uluslararası akreditasyona sahip yardım kuruluşlarına Starlink uydu iletişim ağının hizmetlerini sunması İsrail'i kızdırdı. Musk, Podcast sunucusu Lex Friedman ile yaptığı röportajda, İsrail ile Hamas arasında barışa giden alternatif bir yol çağrısında bulundu. İsrail'in Gazze halkına yardım etmesinin aslında terör örgütü olarak nitelendirdiği Hamas'ın niyetlerini boşa çıkaracağını söyleyen Musk, İsrail'i bu cinayetin Gazze'de gelecek nesillerde şiddete yol açacağı konusunda uyardı.

Yinelenen suçlama

Ancak Musk'ın geçtiğimiz Çarşamba günü yayınladığı gönderi bazıları için kırmızı çizgilerin aşılması oldu. Çünkü onun yoruma katılımı başka kişilerin de dahil olduğu bir dizi mesajın üçüncüsüydü. Kendini Güney Florida'dan muhafazakâr bir Yahudi olarak tanımlayan kişinin ilk gönderisi, antisemitizmi kınayan bir videoydu ve gönderide şu ifade yer alıyordu: “Söyleyecek bir şeyin varsa neden yüzümüze söylemiyorsun?”

İkinci kişi daha sonra eski Fox News spikeri Tucker Carlson tarafından sıklıkla desteklenen ‘Büyük İkame Teorisi’ olarak bilinen komplo teorisi hakkında birkaç paragraf yorum yapmak için araya girdi. Musk, bu kişinin “Yahudiler, insanlardan kendilerine karşı kullanmayı bırakmalarını istedikleri nefreti tam da beyazlara karşı kullanıyor” paylaşımına “Gerçekleri söyledin” şeklinde yanıt verdi

Şiddetli tepkiler

Ancak teknoloji milyarderinin bu yorumu, bazı Yahudi liderlerin ve ABD'nin Apple, IBM, Disney, Discovery, Warner Bros, Paramount Global, NBC Universal gibi dev teknoloji, medya ve eğlence şirketlerinden bir grup büyük reklamcının şiddetli tepkileriyle karşılaştı. Bunların hepsi, bir tür ceza olarak X platformundaki reklamlarını geçici olarak durdurmaya karar verdi. Bu, büyük reklam verenler tarafından Musk'ın bir yıldan fazla bir süre önce satın aldığı platforma vurulan güçlü bir darbeydi. X’in içinde bulunduğu durum, gelirinin çoğunu kaybeden site için ticari bir zorluk teşkil ediyor.

Musk bu eylemlere, kullanıcıları X platformunun reklam içermeyen premium hizmeti Premium Plus’a katılmaya davet ederek yanıt verdi ve kullanıcılara şunları söyledi: “Birçok büyük reklamcı, ifade özgürlüğü hakkınıza en çok zulmeden kişilerdir.” Buna karşı en güçlü eleştiri, Yahudi karşıtlığıyla mücadelede uzmanlaşmış Hakaretle Mücadele Birliği'nin (ADL) CEO'su Jonathan Greenblatt'tan geldi. Greenblatt “Yahudi karşıtlığının ABD'de patladığı ve dünya çapında yükseldiği bir dönemde, Musk’ın nüfuzunu Yahudi karşıtı teorileri desteklemek için kullanmasının tehlikeli olduğunu” iddia etti. Diğer yandan Connecticut Üniversitesi'nden sosyolog Matthew Hughey, X'te yaklaşık 163 milyon takipçisi olan Musk'ın paylaşımlarının gerçek dünyadaki diğer kişilerin eylemleri üzerinde gerçek bir etkiye sahip olabileceği konusunda uyardı.

Beyaz Saray da sürece müdahil oldu

Bu anlaşmazlıkla ilgili tartışmalar tırmanırken Beyaz Saray, Musk'ın Yahudi karşıtı ve ırkçı nefreti teşvik etmesini, ABD’lilerin temel değerlerine aykırı olduğunu düşünerek kınadı. Beyaz Saray Sözcüsü Andrew Bates, 2018 yılında Pittsburgh, Pensilvanya'daki Hayat Ağacı Sinagogu'nda yaşanan toplu katliama atıfta bulunarak, ABD tarihinin en ölümcül antisemitizm eyleminin ardındaki iğrenç yalanı tekrarlamanın kabul edilemez olduğunu söyledi. Söz konusu olayda, Yahudi karşıtı ‘beyaz soykırım’ komplo teorisine inandığını ifade eden silahlı bir kişi, 11 Yahudi’yi vurarak öldürmüştü.

Ancak Musk ile Biden yönetimi arasındaki çatışma tanıdık. Geçen yıl Biden, Musk'ın ifade özgürlüğünü yeniden sağlamak için satın aldığını söylediği Twitter'ı satın almasıyla ilgili federal bir soruşturma yapılması çağrısında bulunmuştu. Musk, platformu satın aldıktan sonra, Biden’in oğlu Hunter Biden'ın dizüstü bilgisayarında yer alan ve Joe Biden'ı ailesinin yabancı iş anlaşmalarıyla ilişkilendiren belgeler hakkındaki New York Post raporlarını sansürleme kararıyla ilgili dahili dosyalar yayınladı.

Bir tepki biçimi olarak Biden, 2021'de Tesla'nın ABD'deki elektrikli araçların çoğunu satmasına rağmen diğer elektrikli otomobil üreticilerini tanıtmak için Beyaz Saray'ın avlusunda düzenlenen bir tanıtım etkinliğinden Tesla'yı hariç tuttu.

Komplo teorisinin doğası

Yahudilerin Batılı ülkelere yasa dışı azınlıklar getirerek bu ülkelerdeki beyaz çoğunluğu azaltmak istediklerini öne süren Yahudi karşıtı komplo teorisi, çoğunlukla nefret grupları tarafından benimseniyor. Bu, 2018'de Pittsburgh'da 11 kişiyi öldürmekten suçlu bulunan katil Robert Bowers'ın son yazılı sözlerinde de yankılanan komplonun aynısı. Ayrıca sosyal medyada, kendini mültecilere yardım etmeye adamış kâr amacı gütmeyen bir Yahudi kuruluşunun, göçmenleri kastederek işgalcileri getirmeyi sevdiğini iddia eden bir gönderi de var.

Musk daha sonraki gönderilerinde görüşlerini açıklamış ve beyazlara yönelik nefretin tüm Yahudi topluluklarını kapsadığına inanmadığını yazmış olsa da, daha sonra beyaz karşıtı ırkçılığı desteklediğini iddia ederek ADL'ye işaret etti.

Büyük İkame Komplo Teorisi

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre Yahudi gruplar, Musk'ın orijinal gönderisindeki açıklamayı, destekçilerinin beyaz üstünlüğüne, yabancı düşmanlığına ve göçmenlere karşı düşmanlığa inandığı Yahudi karşıtı bir komplo teorisi olan Büyük İkame Teorisi olarak bilinen bir inançla karşılaştırdı. Söz konusu teori, beyaz insanların yerini göçmenlerin, Müslümanların ve diğer beyaz olmayan insanların aldığını varsayıyor. ABD'nin en büyük Yahudi gazetesi The Jewish Chronicle'a göre komplo, özellikle bu değişen demografiyi organize etmek için elitleri ve Yahudileri suçluyor.

Fransız Renaud Camus, Büyük İkame adlı komplo teorisini üretti ve bu teoriyi 2011 yılında ‘Grand Remplacament’ (Büyük İkame) adlı kitabında yayınladı. O zamandan bu yana bu teori, özellikle Ulusötesi Beyaz Kimlik Kuşağı adlı bir grup ve onun sosyal medya hesapları aracılığıyla Avrupa'da orman yangını gibi yayıldı.

Yahudi sorunu

Musk'ın X platformu hakkındaki önceki yorumu, tarihsel olarak Yahudi karşıtı görüşleri benimsediği bilinen hesaplar tarafından hoş bir haber olarak ve Yahudi sorunu konusunda kendileriyle yaptığı anlaşmanın teyidi olarak kutlandı. Bu, onlarca yıldır Yahudi karşıtları tarafından kullanılan ve Yahudilerin toplumdaki rolüyle ilgili olduğu için bazen ‘Yahudi sorunu’ olarak anılan bir terim. Bu ifadeye sıklıkla Yahudilerin medyayı, bankaları, siyaseti ve ekonomiyi kontrol ettiği yönündeki komplolar eşlik ediyor.

ADL'ye göre, ‘Yahudi sorunu’ 19. yüzyıldan beri var olan bir fikirdir ve Yahudilerin toplumda bir sorun teşkil ettiği yönünde yanlış bir iddiada bulunmaktadır. Hatta, Nazi Almanyası'ndaki liderler Holokost'u “Yahudi sorununun nihai çözümü” olarak görüyorlardı.

Yahudi sorunu, orantısız sayıda Yahudi’nin toplumda güçlü roller üstlendiği bahanesiyle defalarca gündeme getiriliyor. Yahudiler, ABD nüfusunun yalnızca yüzde üçünden azını oluşturmalarına rağmen siyasi kurumlarda, sivil toplum kuruluşlarında, küresel ekonomik kurumlarda, Hollywood'da, medya kurumlarında, borsada, banka mülkiyetinde ve büyük şirketlerde önemli ölçüde mevcutlar.

Musk, ADL'yi ve diğer örgütleri fiili olarak beyaz karşıtı ırkçılığı, Asya karşıtı ırkçılığı veya her türlü ırkçılığı teşvik ettiğini iddia ederek eleştirdi. Ayrıca ADL'nin Batı'nın çoğunluğuna haksız yere saldırdığını, çünkü kendilerine asıl tehdidi oluşturan azınlık gruplarını eleştiremediklerini iddia etti.

Musk ve birçok Yahudi örgütü arasındaki bu savaşların tekrarlanmasıyla birlikte, savaşın sonunun açık kalması için tünelin sonunda bir ışık görünmüyor. Musk, fırtına geçene kadar daha sakin pozisyonlar alarak kendisine yöneltilen eleştirileri hafifletmeye çalışsa da kendisine yönelik antisemitizm suçlaması devam ediyor.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

ABD'nin Ortadoğu'daki politikasını çeyrek yüzyıl boyunca böyle takip ettim

Andre Kojokara
Andre Kojokara
TT
TT

ABD'nin Ortadoğu'daki politikasını çeyrek yüzyıl boyunca böyle takip ettim

Andre Kojokara
Andre Kojokara

Robert Ford

2000 yılında, Bill Clinton'ın başkanlığının ikinci dönemi sona eriyordu ve İsrail Başbakanı Ehud Barak ile Filistin Ulusal Otoritesi Başkanı Yaser Arafat arasında nihai bir anlaşma sağlamak için hummalı bir şekilde çalışıyordu. Clinton ekibi önceki yönetimler gibi, iki devletli çözümün İsrail ile Arap devletleri arasında kapsamlı bir anlaşmanın önünü açacağına ve bölgede kalıcı istikrarı sağlayacağına inanıyordu. Son Camp David zirvelerinde Clinton, haritalar ve sınırlarla ilgili ayrıntılara bizzat daldı, Kudüs'teki belirli mahalleleri ve sokakları inceledi, Barak ve Arafat arasında nihai bir anlaşma sağlamaya çalıştı. Daha sonra Clinton, başarısızlığın sorumluluğunu Arafat'a yükledi, ancak yardımcısı Robert Malley'nin yeni bir kitabı bu değerlendirmeyi sorguluyor.

Bill Clinton iki devletli çözüm için çabalıyor

Clinton, iki devletli çözüm için çabalarken aynı zamanda Saddam Hüseyin'e Irak'ın kitle imha silahları programına ilişkin BM soruşturmalarıyla iş birliği yapması için baskı yapıyordu. Birkaç füze saldırısı düzenledi ancak bölgeye yönelik herhangi bir ABD kara müdahalesinden kaçındı. Selefi Başkan baba George Bush gibi, Clinton da bir rejim değişikliğine veya Irak'ın iç siyasetine müdahale etmeye istekli değildi. Bunun yerine, Bağdat'ın iş birliği yapmasını sağlamak için füze saldırıları ve sert yaptırımları tercih etti. Dışişleri Bakanı Madeleine Albright, Iraklı siviller, özellikle de çocuklar üzerindeki yıkıcı etkisine rağmen, Irak'a uygulanan yaptırımları savundu.

11 Eylül 2001 saldırılarının ardından Başkan oğul George Bush, Afganistan ve Irak'a karşı tam ölçekli bir işgal harekatı başlattı. İki devletli çözüm çalışmaları, terörle savaş lehine süresiz olarak ertelendi

Bu arada, Clinton ve Dışişleri Bakanı Madeleine Albright, İran'a karşı uzun süredir devam eden Amerikan düşmanlığını sürdürdüler. Bu düşmanlık, İran'ın Hizbullah ve Filistinli muhalif fraksiyonlara verdiği destek ile Tahran'ın kitle imha silahları programlarına olan ilgisine dair endişelerden kaynaklanıyordu. Bu nedenle Clinton, 1995 yılında İran ile Amerikan petrol şirketi Conoco arasında imzalanması planlanan 1 milyar dolarlık anlaşmayı engelledi; dönemin İran Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani bu anlaşmanın ikili ilişkileri geliştireceğini umuyordu. Bunun yerine, Clinton yönetimi hem Irak hem de İran'a karşı “çift yönlü çevreleme” politikası kapsamında İran'a yönelik yaptırımları sıkılaştırdı.

ABD Başkanı Bill Clinton, Camp David'de İsrail Başbakanı Ehud Barak ve Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat arasındaki barış görüşmelerinde arabuluculuk yapıyor, 11 Temmuz 2000 (Reuters)ABD Başkanı Bill Clinton, Camp David'de İsrail Başbakanı Ehud Barak ve Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat arasındaki barış görüşmelerinde arabuluculuk yapıyor, 11 Temmuz 2000 (Reuters)

Clinton, bölge ülkelerinde siyasi reformu desteklemekle ilgilenmiyordu. Nitekim 1994-1997 yılları arasında Cezayir'deki ABD Büyükelçiliği'nde çalışırken, teröristlerin ve güvenlik güçlerinin katliamlar işlediği dehşetli iç savaşın ortasında, Washington'daki hiçbir üst düzey yetkili Cezayirli yetkililerle temaslarında hükümetin suistimalleri konusunu gündeme getirmedi. Aynı durum Saddam Hüseyin'in Irakı gibi baskıcı rejimler için de geçerliydi. Daha sonra, ABD Başkan Yardımcısı Al Gore ile Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek arasındaki özel ikili girişimi yöneten Amerikan ekibinin bir parçası olduğumda da ABD’nin odak noktası insan hakları değil, Mısır ekonomisinin liberalleştirilmesiydi. Washington'daki hakim görüş, bölgede kapsamlı bir barışın, sivil ve insan haklarına saygıdan ziyade ekonomik büyümeye bağlı olduğu ve bunun istenen istikrarı sağlayacağı yönündeydi.

11 Eylül her şeyi değiştiriyor

11 Eylül 2001'de yaklaşık 3 bin kişinin ölümüne yol açan terör saldırılarından sonra, Başkan George W. Bush Afganistan ve Irak'a karşı tam ölçekli bir işgal harekatı başlattı. İki devletli çözüm çalışmaları, terörle savaş lehine süresiz olarak ertelendi. Beyaz Saray'ın Saddam Hüseyin'in el-Kaide ile ilişkisine dair güçlü bir kanıtı olmamasına rağmen, Saddam'ın bir gün el-Kaide ile iş birliği yapabileceği gerekçesiyle işgali haklı çıkarması dikkat çekicidir. Ortadoğu konusunda uzman iki kıdemli Amerikalı diplomat, William Burns ve Ryan Crocker, Dışişleri Bakanı Colin Powell'ı Irak'ı işgal etmenin tehlikeleri konusunda ikna etmeyi başardılar, ancak Powell Bush'u ikna edemedi. Bush'un Amerikan askeri üstünlüğü sayesinde Irak ve Afganistan'da beklediği hızlı zafer ise bir yanılsamaydı.

Arap Baharı'nın başlangıcında Obama, askeri müdahalede bulunma niyeti olmamasına rağmen, Oval Ofis'ten gösterileri alenen güçlü bir şekilde destekledi

Daha geniş bir bölgesel ölçekte, Bush yönetimi, baskıcı ve yolsuz hükümetlere karşı Arap sokaklarına hakim olan hayal kırıklığını terörün kaynağı olarak görüyordu. Clinton yönetiminin yaklaşımından önemli bir sapmayla Bush yönetimi, uzun süredir müttefik olanlar da dahil olmak üzere birçok hükümet üzerinde siyasi baskıyı yoğunlaştırdı. 2005 yılında, Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek'in Kahire'de bir insan hakları konferansına ev sahipliği yapmayı reddetmesi ve siyasi muhalif Eyman Nur'u tutuklamasının ardından Mısır ziyaretini iptal etti. 2002 yılında Beyaz Saray, Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bürosu bünyesinde Ortadoğu Ortaklık Girişimi'ni başlattı ve bölgede insan haklarını teşvik etme amacıyla başına Cumhuriyetçi Parti’ye sadık bir kişiyi atadı.

ABD 2. Tabur askerleri, Bağdat'ta devriye gezmeden önce üstlerinden direktif alıyor, 14 Ağustos 2007 (Reuters)ABD 2. Tabur askerleri, Bağdat'ta devriye gezmeden önce üstlerinden direktif alıyor, 14 Ağustos 2007 (Reuters)

2006 yılında büyükelçi olarak Cezayir'e döndüğümde, Washington ilk görevimden farklı olarak, Cezayirli yetkililerle temaslarında insan hakları ve sivil özgürlükler konularını gündeme getirmeye hazırdı. Bu girişim ayrıca, bağımsız gazeteler gibi Cezayir sivil toplum üyelerine işletme yönetimi ve örgütlenme konusunda eğitim verilmesini de sağladı. Ardından, 2008'de Bağdat'taki ABD Büyükelçiliğine döndüğümde, Irak'ta insan haklarını ve sivil toplumu teşvik etmeye yönelik yıllık bütçemiz 70 milyon dolara ulaşmıştı ve bu şaşırtıcı bir rakamdı. Ama ne yazık ki, bu paranın büyük bir kısmı bu konuda asla ciddi olmayan gruplara harcandı.

Obama, Bush'un politikasını değiştirdi

Barack Obama, Beyaz Saray’a girdiğinde Ortadoğu'daki savaşları sona erdirmeye kararlıydı. Bölgenin, ABD'nin yeniden şekillendiremeyeceği bölünmüş toplumlardan ibaret olduğu inancıyla hareket etti. Selefi Demokrat Başkan Bill Clinton'ın aksine, Obama İsrail-Filistin çatışmasını çözmekle pek ilgilenmedi. 2013 yılında ikinci Dışişleri Bakanı John Kerry'nin başlattığı girişime hiçbir destek sunmadı.

Eski ABD Başkanı Barack Obama, Florida, 26 Haziran 2012 (Reuters) ABD Eski Başkanı Barack Obama, Florida, 26 Haziran 2012 (Reuters)

Buna karşılık, Obama ve ilk Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, bölgedeki zayıf yönetimi doğrudan istikrarsızlıkla ilişkilendirdiler. 12 Ocak 2011'de Clinton, Tunus Cumhurbaşkanı Zeynel Abidin Bin Ali'nin ülkeyi terk etmesinden bir gün sonra ve Mısır ordusunun Kahire’deki ayaklanma sırasında Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek'i devirmesinden bir ay önce, Doha'da hükümet yolsuzluğunu ve baskısını eleştiren sert bir konuşma yaptı. Arap Baharı'nın başlangıcında Obama, askeri müdahalede bulunma niyeti olmamasına rağmen, Oval Ofis'ten gösterileri alenen güçlü bir şekilde destekledi. Yıllar sonra, Oval Ofis'te onunla, bir ABD başkanının askeri müdahale niyeti olmamasına rağmen bir liderin istifa etmesini kamuoyu önünde talep etmesinin ne kadar akıllıca olduğu konusunu tartışmış, istifası istenen liderin böyle bir talebi görmezden gelmesinin başkanı nasıl zayıf göstereceğini ve iç muhalefete sahte bir umut vereceğini söylemiştim. Ancak Obama, bir ABD başkanının müdahale sözü vermeden insan haklarına saygı gösterilmesini kamuoyu önünde talep etmesi gerektiğinde ısrar etti. Ocak 2011'de Mübarek'ten istifa etmesini istemişti, ancak onu deviren Washington değil, Mısır sokağı ve Mısır ordusuydu.

Trump, küçük ABD özel operasyon güçlerine güvenmeyi tercih ediyor, ancak Ortadoğu'da başka bir büyük ölçekli kara savaşına girmekten kaçınıyor

Arap Baharı Libya'ya uzandığında, Obama Mart 2011'de Muammer Kaddafi'ye karşı uluslararası müdahaleyi destekleyen bir lojistik ve istihbari rol oynamayı isteksizce kabul etti. Obama yönetimi yetkililerinden biri, ABD'nin Avrupalıları ve Arap müttefiklerini perde arkasından yönlendirdiğini söyledi. Hillary Clinton da 2012'de bana, askeri uzmanların Libya ordusunun birkaç hafta içinde çökeceğini tahmin ettiğini, ancak Kaddafi'nin isyancılar tarafından öldürülmesine kadar yedi ay süren bir mücadele yaşandığını söylemişti. Libya’da durumun yanlış yorumlanması, Irak Savaşı'nın anıları ve Beşşar Esed'e karşı herhangi bir müdahaleye yönelik iç siyasi desteğin yokluğu, Obama'yı 2013'te Esed'in kimyasal silah kullanımına karşı çizdiği kırmızı çizgiyi savunmaktan kaçınmaya yöneltti.

Sınırın İsrail tarafından görüldüğü gibi, Kuzey Gazze üzerinde gün batımı, 28 Temmuz 2025 (Reuters)Sınırın İsrail tarafından görüldüğü gibi, Kuzey Gazze üzerinde gün batımı, 28 Temmuz 2025 (Reuters)

Obama, sadece DEAŞ’a karşı güçlü bir şekilde müdahale etme konusunda istekli görünüyordu. Ancak yanlış yönlendirilmiş bir Amerikan politikasının örgüte ilk aşamalarında yardımcı olduğunu hatırlamakta fayda var. Başkan Yardımcısı Joe Biden, 2010 seçimlerinden sonra Washington'un Irak Başbakanı Nuri el-Maliki'yi yeni bir dönem için güçlü bir şekilde desteklemesi gerektiğine karar verdi, çünkü Biden ve danışmanları, yalnızca Maliki'nin hızlı bir şekilde hükümeti kurabileceğine, istikrarı sağlayabileceğine ve Irak'taki Amerikan güçlerinin geleceği hakkında Washington ile müzakerelere olanak tanıyabileceğine inanıyordu. Ancak Maliki'nin Irak'taki Sünni topluluklara yönelik yenilenen baskısı, DEAŞ'ın üye kazanmasına ve 2013 ve 2014 yılları arasında batı Irak ve doğu Suriye'yi ele geçirmesine yardımcı oldu. 2014 ve 2016 yılları arasındaki Paris ve Brüksel saldırıları, Washington ve Avrupa başkentlerinde endişeyi artırdı. Libya'nın aksine, Obama, DEAŞ'a karşı uluslararası bir koalisyonu ön saflardan yönetmeye hazırdı.

Clinton'ın Doha konuşmasından ve Washington'un Libya'daki “arka plandan liderlik etme” yaklaşımından dört yıl sonra, Obama otoriter rejimlerle iş birliğine daha meyilli hale geldi ve Washington'dan gelen ciddi reform talepleri sona erdi. Yine de Obama, bu savaşta büyük kara birliklerini kullanma konusunda tereddüt ediyordu. Bu sebeple bu birlikler yerine, Amerikalılar Suriye'de Kürt liderliğinde kurulan bir milis gücüne ve Irak'taki Şii milislerle dolaylı koordinasyona güvendiler. Bu iş birliği, her iki ülkede de daha sonraki siyasi ve güvenlik sorunlarının doğrudan sebebi oldu.

Trump'ın politikası, Clinton'ın yaklaşımını yeniden şekillendiriyor

Trump, küçük ABD özel operasyon güçlerine güvenmeyi tercih ediyor, ancak Ortadoğu'da başka bir büyük ölçekli kara savaşına girmekten kaçınıyor. Bu konuda Clinton, Obama ve Biden'a benziyor. Haziran ayında İran nükleer hedeflerine yönelik saldırıları güçlü ve hızlıydı ve hemen ardından müzakerelere geri dönmeye hazır olduğunu açıkladı. Trump, askeri güç dengesi zayıf bir devlet aleyhine olduğunda, anlaşmayı güvence altına almak için önemli tavizler vermek zorunda kalacağına inanıyor. Bu algı, Ukrayna'nın yanı sıra nükleer mesele konusunda İran için de geçerli. Ancak Trump'ın kavrayamadığı şey, daha zayıf tarafın dış destek arayışıyla veya rakiplerinin zayıflaması umuduyla beklemeyi tercih edebileceğidir. İran rejimi devrilmedikçe, Trump ne İran ile nükleer bir anlaşma imzalayacak ne de çok istediği Nobel Ödülü'nü kazanacaktır.

Trump yönetimi altında Washington, İsrail ve Filistinliler arasında bir barış anlaşmasına varma çabalarına yeniden başladı, ancak bu çabalar Gazze ile sınırlı kaldı. İki devletli çözüme inandığına dair hiçbir işaret yok

Aynı zamanda Trump, özellikle Körfez ülkeleri başta olmak üzere, bölgedeki ülkelerle ticaret anlaşmaları yapmaya büyük bir gayret gösteriyor. Kendi girişimleri ve ortak ticari çıkarlar vizyonu, kalkınmaya odaklanan Gore-Mübarek Girişimi gibi ekonomik programların yerini aldı.

Ticari kazançlara odaklanma, küresel ölçekte insan haklarına yönelik sözlü desteği bile bir kenara itti. 2019'da Trump, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi'yi en sevdiği cumhurbaşkanı olarak tanımladı ki bu, ne George Bush, ne Obama, ne de Biden'ın yapacağı bir açıklama değildi.

Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ve ABD Başkanı Donald Trump, Washington'da düzenlenen ABD-Suudi Yatırım Forumu'nda katılımcılarla birlikte fotoğraf çektiriyor, 19 Kasım 2025 (Reuters)Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ve ABD Başkanı Donald Trump, Washington'da düzenlenen ABD-Suudi Yatırım Forumu'nda katılımcılarla birlikte fotoğraf çektiriyor, 19 Kasım 2025 (Reuters)

Geçen yıl Riyad'da düzenlenen bir konferansta Trump, bölgedeki ilerlemenin arkasında Batı müdahalesi, devlet kurucular veya Amerikalı neo-muhafazakarlar değil, bölge halkları olduğunu söyledi.

Trump yönetimi altında Washington, İsrail ve Filistinliler arasında bir barış anlaşmasına varma çabalarına yeniden başladı, ancak bu çabalar Gazze ile sınırlı kaldı. İki devletli çözüme inandığına dair hiçbir işaret yok. Bunun yerine, Gazze'de ateşkesin, dış denetim altında bir Filistin yönetimine doğru atılan küçük adımların ve oradaki yabancı ticari kalkınmanın Arap devletlerini İbrahim Anlaşmalarına katılmaya ve İsrail ile ilişkilerini normalleştirmeye ikna edeceğini umuyor. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre Trump, diğer Arap devletlerinin, özellikle Körfez'dekilerin, hızla Suudi Arabistan'ın izinden gideceğini ve böylece kendisine Nobel Ödülü kazandıracağını varsayarak yanlış düşünüyor. Zira on yıllardır devam eden Amerikan mali ve askeri desteğinden sonra, İsrail bölgedeki baskın askeri güç haline geldi ve 1979'da olduğu gibi kendisini barış karşılığında toprak vermeye teşvik edecek hiçbir şey olmadığını düşünüyor. Keza bazı Arap devletlerinin İsrail'in askeri tehditlerinden İran'dan korktukları kadar korktuğunu gösteren işaretler var. Yine de Trump ve ekibi, Arap devletlerinin İsrail ile normalleşme karşılığında toprak tavizlerini kabul edeceğine inanıyor. Bu, iyi düşünülmüş bir analiz değil, sadece bir umuttur.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.

DÜNYA

Netanyahu, Trump’ın ekibinin desteğini kaybediyor

Trump, Gazze'deki ateşkes sürecinde ikinci aşamaya yakında geçileceğini söylemişti (AFP)
Trump, Gazze'deki ateşkes sürecinde ikinci aşamaya yakında geçileceğini söylemişti (AFP)
TT
TT

Netanyahu, Trump’ın ekibinin desteğini kaybediyor

Trump, Gazze'deki ateşkes sürecinde ikinci aşamaya yakında geçileceğini söylemişti (AFP)
Trump, Gazze'deki ateşkes sürecinde ikinci aşamaya yakında geçileceğini söylemişti (AFP)

ABD Başkanı Donald Trump'ın ekibi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun barış sürecini sabote etmek istediğini düşünüyor.

Kimliğinin açıklanmaması şartıyla Axios'a konuşan ABD'li yetkililer, Gazze'deki ateşkes anlaşmasının gidişatının Trump ve Netanyahu arasında pazartesi günü yapılacak görüşmeyle belirleneceğini söylüyor.

Trump'ın ekibinin Netanyahu'nun süreçte atılması gereken adımları geciktirdiğini ve Gazze'ye yönelik askeri operasyonları tekrar başlatabileceğini düşündüğü aktarılıyor.

Adının gizli tutulmasını isteyen İsrailli bir yetkili de Netanyahu'nun ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio dahil Trump yönetimindeki üst düzey isimlerin desteğini kaybettiğini söylüyor.

Kaynaklar, Washington'ın bir an evvel anlaşmanın ikinci aşamasına geçilmesini istediğini belirtiyor.

Trump'ın damadı Jared Kushner'la ABD Başkanı'nın Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un ikinci aşamaya geçiş için Türkiye, Mısır ve Katar'la yakın çalıştığı aktarılıyor. Ancak Netanyahu'nun planla ilgili Kushner ve Witkoff'la anlaşmazlık yaşadığı ifade ediliyor.

Öte yandan İsrail Savunma Kuvvetleri'nin (IDF) ateşkes ve rehine takası anlaşmasına rağmen Gazze'de saldırıları sürdürmesinin Washington'da olumlu karışlanmadığı belirtiliyor.

Kimliğinin paylaşılmamasını isteyen Beyaz Saray'dan bir yetkili, "Bazen sahadaki IDF komutanlarının önüne gelene ateş etmeye meraklı olduğunu düşünüyoruz" diyor.

Witkoff ve Kushner, geçen hafta Miami'de düzenlenen toplantıda Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani ve Mısır Dışişleri Bakanı Bedir Abdulati'yle bir araya gelmişti.

Axios'un aktardığına göre taraflar, Trump - Netanyahu toplantısı öncesi ele alınacak konuları belirledi. Bunlar arasında İsrail'e ateşkese uyma ve sivil kayıpları önleme çağrısı yapılmasının yanı sıra Gazze'nin Mısır sınırındaki Refah kapısının açılmasının sağlanması da yer alıyor. Ayrıca ABD Başkanı'nın Batı Şeria'daki yasadışı yerleşimlerle ilgili endişelerini dile getirmesi bekleniyor.

Gazze savaşının sonlandırılması için ABD öncülüğünde hazırlanan 20 maddelik barış planı 10 Ekim'de devreye girmişti. Anlaşmanın garantörleri arasında Türkiye, Mısır ve Katar var.

Anlaşmanın ilk aşamasında Hamas ve İsrail arasında rehine takası gerçekleştirilmişti. Ayrıca İsrail askerleri belirlenen "sarı hatta" geri çekilmişti. İsrail ordusu Gazze Şeridi'nin yaklaşık yüzde 53'ünü kontrol ediyor.

İkinci aşamadaysa Hamas'ın silah bırakması ve Gazze'nin geleceğinde söz sahibi olmaması isteniyor. Bunun yerine Gazze Şeridi'nin yönetiminin Filistinlilerin yer alacağı bir teknokratlar komitesine geçici olarak devredilmesi planlanıyor. Trump'ın başkanlık edeceği Barış Kurulu'na ek olarak bölgeye Uluslararası İstikrar Gücü'nün (ISF) konuşlandırılması öngörülüyor.

Independent Türkçe, Axios, Times of Israel

DÜNYA

Guatemala'da bir otobüsün uçuruma yuvarlanması sonucu 15 kişi hayatını kaybetti

Olay yerindeki polis memurları (AFP)
Olay yerindeki polis memurları (AFP)
TT
TT

Guatemala'da bir otobüsün uçuruma yuvarlanması sonucu 15 kişi hayatını kaybetti

Olay yerindeki polis memurları (AFP)
Olay yerindeki polis memurları (AFP)

Kurtarma ekiplerinin açıklamasına göre dün, Guatemala'nın batısındaki bir otoyolda yolcu otobüsünün uçuruma yuvarlanması sonucu en az 15 kişi hayatını kaybetti.

Gönüllü itfaiye sözcüsü Leandro Amado gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bu trafik kazasında 15 kişi hayatını kaybetti" dedi. Yaklaşık 20 yaralının yakındaki hastanelere kaldırıldığını belirten Amado, ölenler arasında 11 erkek, üç kadın ve bir çocuğun bulunduğunu belirtti.

Otobüs, henüz bilinmeyen bir nedenle yaklaşık 75 metre derinliğindeki uçuruma yuvarlandı.

Guatemala'da ölümcül trafik kazaları sık sık yaşanıyor. Şarkul Avsat’ın edindiği bilgiye göre şubat ayında, Guatemala şehrinin kuzey eteklerinde bir yolcu otobüsü uçuruma yuvarlanmış ve 54 kişi hayatını kaybetmişti.