Tarık eş-Şami
Gerek İsrail'in Gazze'deki gerekse Rusya’nın Ukrayna'daki savaşları, Amerikan savunma sanayiinin uzun süredir gerekli silah ve mühimmat ihtiyacını karşılama yeteneğinin zayıflığını ortaya çıkardı. Washington'un Rusya'nın Kiev'e karşı askeri operasyonunun başlamasından bu yana savunma üretimini artırması, savunma sanayii şirketlerini kâr hırsıyla suçlaması ve savunma bütçesini 800 milyar dolara çıkarması, dünya çapında ardından gelen 10 ülkenin savunma harcamalarına eşdeğer olmasına rağmen, ABD, iki savaşa da yeterli miktarda mühimmat ve silah tedarik edemiyor gibi görünüyor. Peki, sorun nerede yatıyor? Bu sorun aşılabilir mi?
Gazze'de tüm şiddetiyle devam eden savaş, sona ereceğine dair net işaretler olmadan yedinci haftasına yaklaşırken, İsrail'in Gazze Şeridi'ne fırlattığı mühimmatın ağırlığı 30 bin tonu aştı. Cenevre'deki Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Merkezi'ne göre bu, ABD’liler tarafından Hiroşima ve Nagazaki şehirlerine atılan iki nükleer bombanın imhasına eşdeğer.
Bu durum, çatışmada tükenmekte olan mühimmat ve silahların miktarını gösteriyor. ABD Savunma Bakanlığı, İsrail'e, Apache savaş uçaklarının filosu için daha fazla lazer güdümlü füze, 155 milimetrelik top mermileri, gece görüş cihazları, tahkimatları delici mühimmatlar, yeni askeri araçlar, Demir Kubbe füzeleri, Boeing tarafından üretilen akıllı bombalar, hassas güdümlü mühimmatlar ve küçük çaplı bombalar dahil olmak üzere talepleri karşılamak için sessizce önemli bir miktarda cephane sağlamaya devam ediyor. Pentagon tarafından yayınlanan bir rapora göre, bu, İsrail'in çatışmada kullanması için ihtiyaç duyduğu mühimmat ve silahların önemli bir bölümünü oluşturuyor.
Bloomberg News tarafından ortaya çıkarılan bir belgeye göre geçtiğimiz Ekim ayının sonuna kadar bu silahlar, ABD ve Avrupa'daki ABD askeri stoklarından günlük olarak sevk ediliyor ve temin ediliyordu.
Örneğin, İsrail'e 36 bin adet 30 mm çapında top mermisi, bin 800 adet ‘M141’ tahkimatı delici mühimmat, en az 3 bin 500 adet gece görüş cihazı ve ‘Lockheed Martin’ tarafından üretilen ve ‘Apache’ helikopterleri tarafından kullanılan 2 binden fazla lazer güdümlü Hellfire füzesi teslim edildi. İsrail, bazılarını birliklerine aktarırken, ABD ordusu ekipleri Almanya ve Güney Kore'deki stoklarından tedarik sağlamaya çalışıyor.
Aynı düzeyde değil
Ancak, Gazze'deki kara savaşının devam etmesi ve Ukrayna'nın Rusya'ya karşı savaşının devam etmesi, ABD kuvvetlerinin bazı mühimmat ve silah türlerini kaybetmesiyle tehdit ediyor. Ayrıca, Washington'un savunma üretiminin, iki ana savaşı destekleme, Tayvan'a Çin'e karşı gerekli silahları sağlama ve diğer bir dizi küresel savunma ihtiyacını karşılama görevi için yeterli olmadığını basitçe gösteriyor. Bu, Demokratik Savunma Enstitüsü'nden Bradley Bowman gibi Amerikalı analist ve savunma uzmanları tarafından kabul edilen bir durum.
Bowman, Gazze'deki kara savaşının uzun süre devam etmesi durumunda, İsrail'in ABD yapımı büyük Apache helikopter filosu için daha fazla mühimmat ve yedek parçaya ihtiyaç duyabileceği konusunda açıkça uyardı.
Şu anda Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nin Uluslararası Güvenlik Programı'nda kıdemli danışman olarak görev yapan Eski ABD Deniz Piyadeleri Albay Mark Cancian, bazı mühimmat ve silah sistemlerinde zaten bir eksiklik olduğunu söyledi. Ukrayna'nın aylardır günde 6 bin ila 8 bin mermi attığını ve ‘Himars’ yüksek hareketli topçu roket sistemleri, topçu mühimmatları ve 155 mm'lik güdümsüz mermi stoklarının sınırlı olduğunu belirtti.
Stinger uçaksavar füzeleri gibi bazı silah türlerinin üretimi de yavaş. Cancian'a göre, çünkü ABD mevcut stokunun çoğunu Ukrayna'ya verdi. Muhtemelen bir kısmını da Tayvan aldı.
İki savaşı uzatmanın sonuçları
Gazze'deki savaş ne kadar uzun sürerse, İsrail'in bazı teçhizatın imha edilmesi ve mühimmatın tükenmesi nedeniyle daha fazla tedarike ihtiyacı olacak. Savaşın ilk haftalarında gerekli olmayan unsurlara da zamanla ihtiyaç duyulabilir. Bu nedenle, İsrail ve Ukrayna'nın ihtiyaç listelerinin zamanla artması bekleniyor.
Örneğin, resmi olarak GBU-28 bombası gibi derin hedeflere yönelik mühimmat olarak adlandırılan ve betonarme yeraltı tahkimatlarını delmeye yarayan mühimmat stoku, büyük değil. Çünkü bu, özel bir mühimmat. Savunma raporlarına göre, ABD 160 ‘GBU-28’ bombası üretti ve İsrailliler bunlardan 100'ünü satın aldı. İsrailliler, Hamas’ın yeraltına yayılmış tünel ağlarını hedef almak için bu bombaları faydalı buldular ve daha fazlasını talep edebilirler.
ABD, ayrıca 312 ‘Tamir’ füzesinin stokunu da İsrail'e bağışladı. Ayrıca, İsrail'e ‘AeroVironment’ şirketinin ürettiği ‘Switchblade 600’ tipi 200 zırh delici drone gönderdi. Bu, Ukrayna'nın daha önce şirketten satın aldığı türden bir dron. ABD ordusunun ‘Switchblade’ dronuna ait herhangi bir stoğu bulunmuyor. ABD'nin stok kaybını telafi etmek için bu insansız hava araçlarının üretimini sipariş edip etmeyeceği belli değil.
Ukrayna'ya gelince, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın son raporuna göre, ABD, Ukrayna'ya 1,5 milyondan fazla 155 mm'lik ve 800 binden fazla 105 mm’lik mermi sağladı. Cancian'a göre, zamanla, Ukrayna'dan İsrail'e bazı ana silah sistemlerinin aktarılmasıyla bazı takaslar yapılacak. Bu durumda, Kiev'in karşı saldırısı için ihtiyaç duyduğu bazı sistemler, istediği sayıda mevcut olmayabilir. Bu, Kiev'in askeri operasyonlarını durdurmasına neden olmayacak, ancak Gazze Savaşı uzun süre devam ederse cephede fark edilebilir hale gelebilir.
Etkileyici sorular
Bu durum, ABD'de birçok soruyu gündeme getiriyor. Nasıl oluyor da savunma bütçesi yıllık 800 milyar doları aşan ve bu rakamın, onu takip eden on ülkenin toplam harcamasına eşit olan bir süper güç, ordusu küresel askeri krizlerde mühimmat veya bazı silah sistemleri eksikliği çekiyor?
Chicago Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü ve Chicago Dünya İlişkileri Konseyi üyesi Paul Post, ABD'nin Gazze'deki askeri operasyonlarında İsrail'e yardım etmek için, aslında Ukrayna'ya Rusya'ya karşı savaşında yardım etmek için tahsis edilen mermileri aktarmak zorunda kalması karşısında şaşkınlığını dile getirdi. Ukrayna da cephane ihtiyacını karşılama konusunda bir sıkıntı yaşıyordu.
Ancak açık olan gerçek şu ki, Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana ABD savunma üretimi artmış olsa da mevcut stoklar basitçe yeterli değil. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, geçen yaz, Kiev'in kullandığı yüksek topçu seviyelerinin uluslararası mühimmat tedariklerine baskı oluşturduğunu kabul etti.
Belki de bu durum, Biden yönetiminin Ukrayna'ya geleneksel mühimmat yerine patlayıcı parçacıkları bulunan bombalar sağlama kararını açıklayabilir. Bu karar, birçok ülkede yasaklanmış olan bu bombaların kullanımı nedeniyle çok tartışmalara neden oldu.
Muazzam ama üzücü harcama
ABD'nin muazzam savunma harcamalarına rağmen, Nobel Ekonomi Ödülü sahibi ekonomistler William Nordhaus ve James Tobin, bunun ‘üzücü’ olduğunu çünkü ekonomik üretkenliğe doğrudan katkıda bulunmadığını söylediler. Üzücü gerçek şu ki, ABD'nin halihazırda harcadığı muazzam miktara rağmen, savunmaya bazı harcamalara ihtiyaç var. Bu miktar, ABD'nin en önemli jeopolitik rakibi Çin'in harcamasının üç katından fazla.
Ukrayna ve Gazze'deki savaşlardan kâr etmekle suçlanan ABD silah endüstrisine rağmen, ABD savunma endüstrisi, silahları zamanında üretme yeteneği konusunda gerçek zorluklarla karşı karşıya.
ABD'nin savunma harcamaları nereye gidiyor?
Birçok kişi, savunma bütçesinin muazzam büyüklüğü ile silah endüstrisi arasındaki belirsiz ilişkiyi merak ediyor. Bunun doğrudan yanıtı, ABD'nin yeni silah alımının Amerikan savunma harcamalarının küçük bir bölümünü oluşturmasıdır. Bu, Savunma Bakanlığı ve ABD Silahlı Kuvvetlerinin farklı kolları içindeki yaygın bürokrasiden kaynaklanıyor. Yıllık savunma bütçesinin yaklaşık dörtte biri, personel için maaş ve ikramiye şeklinde harcanıyor. Savunma bütçesinin büyük kısmı operasyonlar, eğitim ve bakıma yönlendiriliyor. Öte yandan, ABD’li imalat şirketlerinden silah alımları ve araştırma ve geliştirme, savunma bütçesinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor.
Şarku’l Avsta’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre ABD’nin temel savunma bütçesi, Başkan Biden'ın Ukrayna ve İsrail'e yardımın yanı sıra ABD'nin diğer ulusal güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak için 100 milyar dolardan fazla talep etmesi gibi ek fonlarla desteklenebilir. Ancak, Temsilciler Meclisi'ndeki son olaylar gösterdiği gibi, bu tür ek paraları elde etmek kolay değildir ve savunma gereksinimleriyle ilgisi olmayan siyasi entrikalara tabi. Ukrayna'ya sağlanan yardımlar, Cumhuriyetçi Parti'nin sağ kanadıyla sıklıkla çelişir.
Üretim zorlukları
ABD'nin her zaman silah satın almak için ihtiyaç duyduğu parayı elde edememesinin bir başka önemli nedeni de üretimin yalnızca hazır ve talepleri karşılayabilecek üreticiler varsa gerçekleşebilmesidir. Savaşlardan kâr etmekle suçlanan savunma müteahhitlerine rağmen, Amerikan savunma endüstrisi, işçi eksikliği ve sözleşme gecikmeleri gibi nedenlerden dolayı silahları zamanında üretme yeteneğinde gerçek zorluklarla karşı karşıyadır. Raytheon Technologies'in CEO'su Greg Hayes'in dediği gibi, gerçek soru şudur: ABD bu silahları ve cephaneyi üretebilir mi?
Gerçekte, Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve 1991'de Soğuk Savaş'ın sona ermesi sonrasında Amerikan savunma sanayi üretiminde keskin bir düşüş yaşandı. Bu, Washington'un en azından bir süre için barışın faydalarından yararlanmasına ve ekonomik küreselleşme ve finansal entegrasyon sürecine daha fazla odaklanmasına olanak sağladı. Nükleer imha ve büyük savaş tehdidi yerine. ABD'nin ‘haydut devletler’ olarak tanımladığı ülkelerle sınırlı karşılaşmalar dışında, bu politika ABD savunma sanayisini yeni zorluklar ortaya çıktığında durgun bir durumda bıraktı.
Savunma üretimi, 2001'de terörizmle savaşın başlamasıyla birlikte 2000'li yılların başlarında nihayetinde toparlandı, ancak bu, bugünün modern savaşlarının ihtiyaçlarıyla uyumlu bir şekilde olmadı. Savunma uzmanı Michael Breen'e göre, savunma müteahhitleri, daha az maliyetli mühimmat satın almak yerine pahalı sözleşmeler elde etmeye devam ettiler.
ABD, sonunda modern hayalet bombardıman uçakları sergilese de gerçek şu ki, bugünün savaş alanları, erken 20. yüzyılın ortalarından itibaren savaşlarda bir topçu subayı veya bombardıman pilotu için tanıdık gelebilecek geleneksel mühimmatı da gerektiriyor.
Tüm bunlar, ABD'nin, Fransa gibi Avrupa ülkelerine, Ukrayna'ya silah tedarikini artırmaları için yaptığı sürekli çağrıları açıkça ortaya koyuyor. Ancak sorun, Avrupalıların da bu ihtiyaçları karşılayamaması. Bu, şu anda dünyayı kasıp kavuran çatışmalar dizisinin, ABD ve Batılı müttefiklerinin çatışmalarla uygun şekilde başa çıkma yeteneğini zorladığını gösteriyor. Bu, hem çatışmaları çözmek için gerekli diplomatik çabalar açısından hem de ortakları ve müttefikleri desteklemek için gereken kaynakları ve yardımı kullanmak açısından geçerli.
Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan tercüme edilmiştir.
Bir Amerikan siber güvenlik şirketi, Sandworm siber hack grubunun faaliyetlerini tespit etti. (Reuters)
20 Mayıs 2025'te Tahran dışındaki Lar Barajı'nın uydu görüntüsü (Planet Labs - AP)