Siyasi elitlerin dışından bir liberal: Arjantin'in yeni başkanı Javier Milei kimdir?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/4681891-siyasi-elitlerin-d%C4%B1%C5%9F%C4%B1ndan-bir-liberal-arjantinin-yeni-ba%C5%9Fkan%C4%B1-javier-milei-kimdir
Siyasi elitlerin dışından bir liberal: Arjantin'in yeni başkanı Javier Milei kimdir?
Arjantin'in seçilen Cumhurbaşkanı Javier Milei, Buenos Aires'teki ikinci tur seçimleri kazandıktan sonra yaptığı konuşmadan önce destekçilerini selamlıyor, 19 Kasım 2023 (EPA)
Siyasi elitlerin dışından bir liberal: Arjantin'in yeni başkanı Javier Milei kimdir?
Arjantin'in seçilen Cumhurbaşkanı Javier Milei, Buenos Aires'teki ikinci tur seçimleri kazandıktan sonra yaptığı konuşmadan önce destekçilerini selamlıyor, 19 Kasım 2023 (EPA)
Arjantin siyasetinin yeni figürü Javier Milei, geçtiğimiz Pazar günü yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandıktan sonra 10 Aralık'ta ülkenin başkanlığını devralacak.
Ekonomik olarak katı bir liberal olarak tanımlanan ve tartışmalı bir isim olan aşırı sağcı Javier Milei, kendini ‘sistem karşıtı’ olarak tanıtıyor. Resmi kısmi sonuçlara göre, oyların yüzde 55,6'sını alarak, Ekonomi Bakanı Sergio Massa'yı geride bıraktı. Massa, demokrasinin 40 yıllık tarihinde eşi benzeri görülmemiş gergin ve belirsiz bir kampanyanın sonunda yenilgisini kabul etti.
Arjantinli cumhurbaşkanı adayı Javier Milei, Buenos Aires'teki parti genel merkezinin önünde yapılan başkanlık seçimlerinde ikinci turu kazandıktan sonra destekçileriyle birlikte kutlama yaparken 19 Kasım 2023 (AFP)
Javier Milei, eski başkan Juan Peron'un adını taşıyan merkez sola bağlı sol işçi hareketi Peronist hareketin üyesi olan mevcut başkan Alberto Fernandez'in yerini alacak.
Milei, ekonomik bir şok tedavisi vaat ediyor. İki yıl önce Buenos Aires'ten milletvekili seçilerek siyasete girdi. Kendi partisi La Libertad Avanza'yı (Özgürlük İlerliyor) kurdu ve geleneksel partilerden tamamen ayrı bir yaklaşım izlemek istediğini söylüyor.
Arjantin'in ‘La Libertad Avanza’ (Özgürlük İlerliyor) koalisyonunun başkan adayı Javier Milei'nin destekçileri, 19 Kasım 2023'te Buenos Aires'teki parti genel merkezi önünde yapılan ikinci tur seçimde zaferini kutluyor (AFP)
Tartışmalı
İngiliz ‘The Guardian’ gazetesinin geçtiğimiz Pazartesi günü yayınladığı bir habere göre, El Loco (Çılgın) olarak bilinen iklim değişikliğini inkar eden popülist Javier Milei, ülkeyi 1976'dan 1983'e kadar yöneten diktatörlük tarafından işlenen rejim tarafından yaklaşık 30 bin kişinin öldürüldüğü tahmin edilen suçlarla ilgili kırk yıllık fikir birliğini sorgulayarak milyonlarca Arjantinliyi kızdırdı. Rapora göre, aşırı muhafazakâr bir Arjantinli kongre üyesi olan Milei'nin cumhurbaşkanı yardımcısı görevini üstlenecek olan Victoria Villarroel ise askeri diktatörlüğün ‘günahlarını’ olabildiğince aza indiriyor.
Pazar günü Arjantin'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Javier Milei, 22 Ekim 2023'te Buenos Aires'te genel seçimler için sandıkların kapanmasının ardından adaylık kampanyası merkezinde konuşuyor (AP)
Milei, kendisini ABD Başkanı Donald Trump ve Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'nun izinden giden bir lider olarak görüyor. Milei, ayrıca İngiltere'nin eski Başbakanı Margaret Thatcher'a da büyük bir hayranlık duyuyor. Milei, Thatcher'ın 1979-1990 yılları arasında İngiltere'yi yönettiği dönemde, Arjantin'in Falkland Adaları'nı işgal etmesine karşı savaş açmasını da takdir ediyor. Thatcher'ın bu kararı, Arjantin'de askeri rejimin sona ermesine ve Thatcher'ın iktidarda kalmasına yardımcı oldu. Milei, bir cumhurbaşkanlığı tartışmasında, Thatcher'ı ‘insanlığın tarihindeki en büyük liderlerden biri’ olarak nitelendirdi. Milei, Thatcher'ın Berlin Duvarı'nın yıkılmasında ve dolayısıyla komünizmin yenilgisinde önemli bir rol oynadığını düşünüyor. Ancak Milei'nin bu açıklamaları, 1982 Falkland Savaşı'nda Arjantin ordusuna katılan eski askerlerden tepki gördü. Bu askerler, Milei'nin Thatcher'ı övmesini ‘skandal’ olarak değerlendirdi.
Arjantin gazetelerinin 20 Kasım 2023 tarihli başkent Buenos Aires'teki fotoğrafı; ön sayfada ‘La Libertad Avanza’ (Özgürlük İlerliyor) koalisyonu adayı Javier Milei'nin başkanlık yarışının ikinci turundaki zaferi gösteriliyor seçimler (AFP)
Radikal kabine değişikliği
Arjantinli politikacı, seçim programında, gelecekteki hükümetin yapısında köklü değişiklikler önerdi. Bu değişikliklerden biri, eğitim, kadın hakları, çalışma, dayanışma, sağlık ve ulaşım gibi bakanlıkların kaldırılmasıydı.
Arjantin'in seçilen cumhurbaşkanı Javier Milei, Buenos Aires'teki ikinci tur başkanlık seçimlerindeki zaferinin ardından destekçilerine seslendi, 19 Kasım 2023 (Reuters)
Milei, ‘kendini savunma hakkı’ ilkesini savunuyor ve Arjantin'de silah satışının serbestleştirilmesini istiyor. Ayrıca, 2020 yılının Aralık ayında Harvard Üniversitesi'nin web sitesine göre ülkede yasal olarak kolaylaştırılan kürtajın yasaklanmasını vaat etti. Milei, ayrıca cinsel ve etnik azınlıkların haklarını savunan herhangi bir politikaya da karşı çıkıyor. Milei'nin tarihsel görüşüne göre, tüm bu adımlarla, Arjantin'in 20. yüzyılın başlarında olduğu gibi dünyanın önde gelen gücü haline gelmesini istiyor. Milei, ayrıca Arjantin vatandaşı olan Papa Francis'e karşı da sert bir muhalif. Milei için Papa Francis, ‘yeryüzündeki kötülüğü’ temsil ediyor ve Papa Francis'i ‘komünizmi empoze etmek istemekle’ suçluyor.
Arjantin'in seçilmiş cumhurbaşkanı Javier Milei'nin destekçileri, 19 Kasım 2023'te Buenos Aires'teki ikinci tur seçimlerdeki zaferini kutluyor (Reuters)
Ekran yıldızı
Javier Milei, 2015 yılında Mauricio Macri'nin sağcı koalisyonunun cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından medya sahnesine çıktı. O sırada Milei, havaalanı hizmetleri konusunda uzmanlaşmış bir şirket olan ‘Aeropuerto 2000’de ekonomi uzmanı olarak çalışıyordu. Macri, bu şirketle olan devlet sözleşmelerini gözden geçirmek istedi, bu nedenle ‘Aeropuerto 2000’in başkanı Martín Eurnekian, Başkan Macri'ye karşı bir televizyon kampanyası yürütmek için Milei'yi işe almaya karar verdi. Ardından aniden, Milei -ki yakın çevresi onu o zamana kadar tamamen mütevazı olarak tanımlıyordu- kameraların önüne çıktı. Milei, isyankâr tavrı nedeniyle kısa sürede medya için ‘iyi bir müşteri’ haline geldi.
Javier Milei, yavaş yavaş, rock yıldızlarının saç modeli, derin ve sert sesi ve televizyon ekranlarındaki heyecanıyla, bir baş belası imajı oluşturdu. Kısa sürede, bu imajdan zevk aldığı anlaşıldı.
Le Figaro'ya göre kişisel hayatı açısından Javier Milei'nin herhangi bir romantik ilişkisi bilinmiyor. Birlikte yaşadığı tek kadın annesi ve kız kardeşi Karina'ydı.
Zor koşullar altında seçim
Javier Milei'nin Arjantin cumhurbaşkanlığına seçilmesi, üçüncü en büyük Latin Amerika ekonomisi (Brezilya ve Meksika'dan sonra) olan ülkedeki zorlu ekonomik koşullarda gerçekleşti. Ülke, şu anda yüzde 143'e ulaşan üç haneli enflasyon oranları, dörtte birinden fazla Arjantinlinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı, endişe verici düzeyde borçlar ve para biriminin değer kaybı ile karşı karşıya. Arjantinliler, fiyatların her ay, hatta haftadan haftaya artmasından bıkmış durumda. Asgari ücret 146 bin peso (413 dolar) oldu.
Arjantin'in seçilmiş cumhurbaşkanı Javier Milei'nin destekçileri, 19 Kasım 2023'te Buenos Aires'teki ikinci tur seçimlerdeki zaferini öğrendikten sonra sokaklarda kutlama yapıyor (AP)
Birçokları için kiralar karşılanamaz durumda. Birçok anne, 2001 yılında Arjantin'de meydana gelen ekonomik krizden sonra olduğu gibi, takas yapmaya başvuruyor.
Buenos Aires Üniversitesi'nin bu yılın başında yayınladığı bir araştırmaya göre, 18-29 yaş arasındaki Arjantinli gençlerin yüzde 68'i, imkân bulursa göç edecek.
Ülke, bütçe ayarlamaları yapması konusunda Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) baskısı altında. Arjantin, IMF’nin 2018 yılında ülkeye sağladığı 44 milyar dolar (40 milyar euro) değerindeki büyük bir krediyi geri ödüyor.
Tayland-Kamboçya sınırında temmuzda yaşanan çatışmalarda karşılıklı top atışları yapılmıştı (Reuters)
Tayland ve Kamboçya arasındaki çatışmalar, ABD öncülüğünde imzalanan ateşkes anlaşmasına rağmen yeniden patlak verdi.
Kamboçya Başbakanı Hun Manet, Tayland'dan ateş açılması sonucu bir kişinin hayatını kaybettiğini, üç kişinin yaralandığını açıkladı. Tayland tarafıysa ilk ateşin Kamboçya tarafından açıldığını belirtirken, ölü veya yaralı olmadığını duyurdu.
Bangkok yönetiminden pazartesi günü yapılan açıklamada, Taylandlı askerlerin Kamboçya sınırında mayına basması sonucu yaralandığı bildirilmiş, barış anlaşmasının askıya alındığı duyurulmuştu. Tayland, Punom Pen yönetiminin sınıra yeni mayınlar döşediğini iddia etmişti.
Ayrıca, barış anlaşması kapsamında serbest bırakması planlanan 18 Kamboçya askerinin iadesinin süresiz erteleneceği de açıklanmıştı.
Kamboçya ise Malezya'nın başkenti Kuala Lumpur'da imzalanan barış anlaşmasına bağlılığını yinelemişti. Kamboçya Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, sınırdaki mayın tarlalarının 1970 ve 1980'lerde yaşanan iç savaş döneminden kaldığı ileri sürülmüş, yeni mayınlar döşenmediğini savunulmuştu.
CNN'in analizinde, iki Güneydoğu Asya ülkesinin arasındaki gerginliğin yeniden tırmanmasıyla "ABD Başkanı Donald Trump'ın barış anlaşmasının dağılıp gittiği" yazılıyor.
"Çin'le ilişkiler gelişiyor"
Öte yandan BBC'nin analizinde, ABD'nin askeri müttefiki Tayland'ın Çin'le ilişkilerini tekrar geliştirmeye başladığına dikkat çekiliyor.
Tayland Kralı Maha Vajiralongkorn, 13-17 Ekim'de Çin'i ziyaret edecek. Görüşme, Çin lideri Şi Cinping'in daveti üzerine, iki ülke arasında 1975'te başlayan diplomatik ilişkilerin 50. yıldönümü vesilesiyle gerçekleştirilecek.
Tayland hükümetinden yapılan açıklamada, ziyaretin "Tayland ve Çin arasında her düzeyde köklü dostluk ve karşılıklı anlayış bulunduğunu vurguladığı" belirtildi.
Vajiralongkorn'un seyahatiyle, Tayland'da ilk kez tahttaki bir monark Çin'i ziyaret etmiş olacak.
Analizde, Bangkok-Washington ilişkilerinin ABD'nin Tayland'daki insan hakları durumuna yönelik eleştirileri ve Trump'ın gümrük vergileri nedeniyle gerildiğine işaret ediliyor.
Tayland'ın en büyük ticaret ortağı olan Çin'in ise ülkede "askeri tedarik bakımından da ABD'nin rakibi haline gelebileceği" belirtiliyor.
Kamboçya-Tayland çatışmaları
İki ülke arasındaki sınır ihtilafı, Kamboçya'nın Fransız sömürgesi olduğu dönemde çizilen ve bölgenin Tayland'dan ayrılması için kullanılan 1907 tarihli haritadan kaynaklanıyor.
Kamboçya toprak talebinde bulunmak için bu haritayı referans alırken, Tayland haritanın yanlış olduğunu savunuyor.
Son dönemdeki gerginlikse 28 Mayıs'ta sınırda çıkan çatışmalarda bir Kamboçyalı askerin öldürülmesiyle başlamıştı. Taylandlı 5 asker de geçen hafta mayına basarak yaralanmıştı.
Bunun üzerine 24 Temmuz'da taraflar arasında sıcak çatışma başlamıştı. 5 günlük çatışmalarda toplamda en az 38 kişi yaşamını yitirirken, her iki ülke de bölgeden binlerce kişiyi tahliye ettiğini duyurmuştu.
Independent Türkçe, CNN, BBC
Trump'ın 2 bin dolarlık çekleri kimlere dağıtılacak?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208586-trump%C4%B1n-2-bin-dolarl%C4%B1k-%C3%A7ekleri-kimlere-da%C4%9F%C4%B1t%C4%B1lacak
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump'ın 2 bin dolarlık çekleri kimlere dağıtılacak?
Beyaz Saray, düşük ve orta gelirli Amerikalılara 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeki ödemek istiyor ancak önerinin ayrıntıları üzerinde hâlâ çalışılırken, ekonomistler planın mali açıdan pek mantıklı olmadığı uyarısı yapıyor (AFP)
Trump yönetimi, ABD Başkanı'nın düşük ve orta gelirli Amerikalılara vermeyi önerdiği 2 bin dolarlık gümrük vergisi iade çeklerinden kimlerin yararlanabileceğinin ayrıntıları üzerinde çalışmaya devam ediyor.
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent çarşamba günü Fox & Friends'e yaptığı açıklamada, "Başkanın bahsettiği 2 bin dolarlık iadeyle ilgili pek çok seçenek var ve bunlar, diyelim 100 bin dolardan az kazanan ailelere sunulacak" dedi ve iade planının, gelir eşiği gibi ayrıntılarının "görüşme aşamasında" olduğunu söyledi.
Başka bir yerdeyse Bessent, çeklerin aslında çek olmayabileceğini ve bunun yerine Cumhuriyetçi Parti desteğiyle önceki aylarda kabul edilen Büyük Güzel Yasa Tasarısı adlı vergi ve harcama planından varsayımsal tasarruflar olabileceğini öne sürdü.
Bessent, ABC'nin This Week programına verdiği demeçte, "Başkanın gündeminde gördüğümüz şey vergi indirimleri olabilir" dedi.
Bilirsiniz, bahşişlerin vergilendirilmemesi, fazla mesainin vergiden muaf tutulması, Sosyal Güvenlik kesintilerinin kaldırılması ve araç kredisi faizlerinin gider sayılarak düşülmesi.
Beyaz Saray plan için hangi yöntemi seçerse seçsin uzmanlar, ulusal borcu büyütmeden veya enflasyonu tetiklemeden yapılacağına şüpheyle yaklaşıyor. Her ikisi de bu ayki seçimlerde ekonomi ve hayat pahalılığı konularında sert eleştirilere maruz kalan Cumhuriyetçi Parti'nin sırtında yük olacak.
Tarafsız Tax Foundation'ın (Vergi Vakfı) federal vergi politikası başkan yardımcısı Erika York "Rakamlar tutmuyor" diyor.
York, çekler için 100 bin dolarlık bir gelir eşiği koyarak yapılacak planın, hükümete 300 milyar dolardan fazla bir miktara mal olacağını ve gümrük vergilerinden şimdiye kadar elde edilen geliri gölgede bırakacağını öngörüyor.
Sorumlu Federal Bütçe Komitesi'nin tahminine göre çekler yıllık ödenirse, 10 yıl içinde hükümetteki bütçe açığını 6 trilyon dolar artırabilir.
Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı'nın ekimde yaptığı bir analize göre, mevcut gümrük vergisi politikalarının 2025'te her bir ABD hanesine ortalama 1800 dolara mal olacağı göz önüne alındığında, muhtemelen çekler Amerikalıların ekonomik durumunu toplamda pek etkilemeyecek.
Trump’ın 2 bin dolarlık çekleri ulusal borcu artırabilir ve genel toplamda Amerikalılara kayda değer bir fayda sağlamayabilir (AFP)
Trump'ın hafta sonu bir dizi Truth Social gönderisinde detaylandırdığı planı, ABD Kongresi'nin ödemeleri onaylaması gerektiği için muhtemel siyasi engellerle de karşı karşıya.
Yasama organı, Senatör Josh Hawley'nin bu yaz sunduğu benzer bir iade önerisini henüz geçirmedi.
Bundan da önce Yüksek Mahkeme'nin, başkanın acil durum tarifelerini yasadışı bulma riski var ve bu da bunları ödeyen işletmelere geri ödeme yapılmasına yol açarak çek önerisinin mali açıdan sağlamlığını daha da zayıflatabilir.
Daha geniş muhafazakar çevrelerdeyse bazıları, başkanın gümrük vergilerini sürdüremediği, enflasyonu düşüremediği, ulusal borcu azaltamadığı ve aynı zamanda Amerikalı tüketicilere yardım edemediği ciddi bir siyasi çıkmaza doğru ilerlediği uyarısında bulunuyor.
Geçen hafta Wall Street Journal'ın yayın kurulu, başkanın çek önerisinin, devam eden enflasyon ve gümrük vergilerinin ekonomik etkileriyle ilgili endişe duyan seçmen tabanından siyasi puan kazanmayı amaçlayan bir "son çare hamlesi" olduğu uyarısı yapmıştı.
Independent Türkçe
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?https://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5208575-trump-putini-ukraynadaki-sava%C5%9F%C4%B1-sona-erdirmeye-zorlamak-i%C3%A7in-yeni-bir-strateji-mi
Trump, Putin'i Ukrayna'daki savaşı sona erdirmeye zorlamak için yeni bir strateji mi benimsedi?
Görsel: AFP/Al Majalla
Samir İlyas
ABD Başkanı Donald Trump, başkan seçilmesinden neredeyse bir yıl sonra Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik savaşını sona erdirememesi üzerine, son haftalarda yaptığı açıklamalar ve attığı adımlarla Rusya'ya baskı uygulama yaklaşımında değişiklik sinyalleri verdi. Öte yandan nükleer silahlarla ilgili açıklamaların artmasıyla birlikte Moskova ve Washington, kendi nükleer silahlarının caydırıcı gücünü teyit etmek için füze testleri gerçekleştirdi, nükleer savaş başlıkları taşıyabilen belirli silah türlerini modernize etti ve tam ölçekli nükleer testlerin yeniden başlatılması olasılığının önünü açtı. Her iki tarafın da nükleer silahların konuştuğu bir üçüncü dünya savaşının patlak vermesi tehdidini önlemek için Ukrayna’daki savaşın çözülmesi gerekiyor. Ayrıca iki süper güç arasındaki son büyük stratejik denge ve silah kontrol anlaşması olan ve önümüzdeki şubat ayında sona erecek Yeni START Anlaşması’nın uzatılması da dahil olmak üzere çeşitli mutabakat ve anlaşmalara varmak için ‘gerilimi tırmandırarak azaltma’ ilkesini kullanması olasılığı da söz konusu.
İkinci kez Beyaz Saray'da başkanlık koltuğuna oturduğundan beri dikkat çekici bir değişiklik gösteren Trump, Rusya merkezli Rosneft ve Lukoil enerji şirketlerine yaptırım uygulama kararı aldı. Trump, 16 Ekim'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ‘çok verimli’ olarak nitelendirdiği bir telefon görüşmesinin ardından, 22 Ekim’de ‘Rusya ile Ukrayna arasındaki bu utanç verici savaşı sona erdirme olasılığını görüşmek’ üzere Budapeşte'de yapılması önerilen Rusya-ABD zirvesini iptal etme kararıyla gözlemcileri şaşırttı. Trump, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile yaptığı görüşmede “Başkan Putin ile görüşmeyi iptal ettik. Bunun uygun olmadığını düşündüm” dedi. Görüşmede istenen hedefe ulaşacaklarına inanmadığını belirten Trump, bu yüzden görüşmeyi iptal ettiğini, ancak bunu gelecekte gerçekleştireceklerini vurguladı. Durma noktasına gelen müzakerelerden duyduğu hayal kırıklığını dile getiren Trump, “Açıkçası, tek söyleyebileceğim, Vladimir (Putin) ile her konuştuğumda iyi sohbetler yapıyoruz, ancak sonra hiçbir sonuç çıkmıyor” dedi.
Öyle görünüyor ki ABD, Rusya'yı müzakere masasına geri döndürmek için uygulanan ekonomik baskıya güveniyordu. Rus yetkililerin tekrarladığı talepler ve koşullar bu baskıdan daha ağır basıyordu. Bu talepler ve koşullar, Ukrayna'nın tamamen ‘teslim olması’ ve Avrupa'nın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez zorla siyasi haritasında bir değişikliği kabul etmesini gerektiriyordu. Yaşlı Kıta’ya ve dünyaya, Rusya'nın çıkarlarını dikkate alan ve NATO'nun genişlemesini engelleyen yeni bir güvenlik sistemi dayatacaktı. Trump yönetimi, eş zamanlı olarak başta Çin ve Hindistan olmak üzere Rusya üzerinde etkisi olan güçlerle, onları Rusya’dan petrol satın almayı sürdürmekten vazgeçirmek, Kremlin'i ateşkesi kabul etmeye zorlamak ve bazı tavizler sunmak amacıyla bir diyalog ve müzakere süreci başlattı.
Trump, Washington'da Orta Asya ülkelerinin liderleriyle yaptığı zirvede, Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeyi amaçladı.
Trump, geçtiğimiz cuma günü Washington’da Orta Asya liderleriyle düzenlenen zirvede Kremlin'in ‘arka bahçesi’ olarak görülen ve geleneksel olarak Rusya ve Çin'in nüfuz alanı olarak kabul edilen bu ülkelerle ekonomik ve yatırım iş birliğini güçlendirmeye çalıştı. Trump, bu ülkelerin siyasi, güvenlik ve ekonomik ilişkilerini çeşitlendirme ihtiyacını ve terör korkularını ve birçoğuna karşı Ukrayna deneyiminin tekrarlanma olasılığını, ABD'yi on yıllardır ihmal ettiği bir bölgede yeniden kilit oyuncu haline getirmek için kullandı. Trump, Belarus’u ve Belarus lideri Alexander Lukaşenko’yu kazanmaya yönelik girişimlerde bulunduğuna dair dikkat çekici bir hamle ile Belarus'tan tutukluların serbest bırakılması için müzakerelere yardımcı olan John Cole'u Minsk'e özel temsilci olarak atadı. Trump, tutukluları serbest bıraktığı için ‘saygıdeğer’ Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko’ya teşekkür etti. Öte yandan ABD Hazine Bakanlığı, birkaç gün önce, Belarus'un ulusal havayolu şirketi Belavia’ya uygulanan kısıtlamaları kaldırarak, Lukaşenko'nun kullandığı başkanlık uçağıyla ilgili işlemlerin yapılmasına izin verdi. Tüm bu adımlar, 2020 başkanlık seçimleri sonuçlarının manipüle edildiği ve protestocuların bastırıldığı suçlamalarının ardından Washington ve Brüksel'in Belarus'a uyguladığı yıllarca süren izolasyon ve yaptırımlardan sonra, Minsk'e kademeli olarak açılmanın devamı niteliğindeydi.
Uyarı ateşi
Rusya’nın küçük bir nükleer motorla sınırsız uçabilen ‘Burevestnik’ füzesinin ve yine nükleer motorla çalışan ‘Poseidon’ kruvazörünün test edildiğini duyurmasının ardından Trump, ekim ayı sonlarında sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı bir paylaşımda, ABD Savunma Bakanlığı’na ‘karşılıklı olarak’ nükleer testlere başlanması talimatı verdiğini duyurdu. Paylaşımında ayrıca bu sürecin ‘derhal’ başlaması gerektiği belirten Trump, kararın ‘diğer ülkeler tarafından yürütülen test programları çerçevesinde’ alındığını açıkladı.
Ukrayna, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor.
ABD, 5 Kasım'da nükleer savaş başlıkları taşıyabilen ‘Minuteman III’ adlı kıtalararası balistik füzenin testini gerçekleştirdi. Trump'ın kararlarının, ülkesinin olası bir gerilime hazır olduğu ve yanıt vermek yahut ilk saldırıyı gerçekleştirmek için birçok araca sahip olduğu mesajını verdiği açıktı. Bununla birlikte hem Rusya hem de ABD, yıkıcı bir silahlanma yarışına girmenin ilk tercihleri olmadığını ve dünyada yaygın yıkıma neden olabilecek sorunları çözmenin en iyi yolunun müzakereler olduğunu belirten mesajlar göndermeye devam etti.
Trump'ın son kararları Rusya'yı zorlu seçimlerle karşı karşıya getiriyor. ABD, askeri açıdan Ukrayna'ya Rusya'nın 2 bin 500 kilometre derinliğindeki hedefleri vurabilecek Tomahawk füzeleri tedarik etmesine karşı çıkmasına rağmen, gerekirse Rusya'ya karşı tırmanışa geçmeye ve acı verici bir şekilde yanıt vermeye hazır olduğunu da teyit ediyor. Siyasi açıdan ise Budapeşte’deki zirvenin iptal edilmesi, Trump'ın, Putin'in sözlerden eyleme geçmesini ve en azından mevcut savaş hattı boyunca ateşkes dahil olmak üzere, bir çözüme katkıda bulunacak tavizler vermesini istediğini gösteriyor. Ekonomik açıdan da Trump'ın yaptırımları Rusya ekonomisinin kalbine darbe vuruyor. Rusya’nın devlet kontrolündeki petrol devi Rosneft'in ülkenin en büyük petrol şirketi olduğunu ve Rus petrolünün yüzde 40'ını (2024'te günde 5,2 milyon varil) ürettiğini söylemek yeterli. Lukoil ise günde yaklaşık 1,6 milyon varil ile ikinci sırada geliyor.
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ABD'nin Alaska eyaletine bağlı Anchorage kentindeki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü'nde bir araya geldi, 15 Ağustos 2025 (Reuters)
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Marco Rubio arasındaki telefon görüşmesi, zirvenin ertelenmesinde belirleyici bir rol oynamış olabilir. Rubio, Moskova'nın ciddi tavizler vermek istemediğini sezmiş gibi görünüyor. Bu yüzden zirveyi iptal etmeyi önermiş ve Trump'ı, Kremlin'i tavrını yumuşatmaya zorlayabilecek bir ‘uyarı ateşi açma’ görevi görecek yaptırımlar uygulamaya teşvik etmiş olabilir.
Karmaşıklıklar ve anlaşmazlıklar
Savaşı sona erdirmek için öncelikler konusunda Moskova ile Kiev arasında var olan derin görüş ayrılıkları, çözüm çabalarının başarısızlıkla sonuçlanmasına yol açtı. Ukrayna siyasi bir çözüm için ön koşul olarak ateşkes anlaşmasına varılmasında ısrar ederken, Rusya sahada gerilimin azaltılması için kapsamlı bir anlaşma yapılması gerektiğini savunuyor. Kiev, Rusya ile yapılacak herhangi bir görüşme veya müzakerenin savaşın baskısı altında yapılmaması ve sonuçlarının Rusya'nın lehine önceden belirlenmemesi gerektiğine inanıyor. Öte yandan Moskova, kapsamlı bir barış anlaşması sağlanmadan önce ateşkesin, Rusya'nın taleplerini ve koşullarını karşılaması ve çatışmanın temel nedenlerini çözeceğini düşünüyor. Bu da Kiev'e askeri kapasitesini yeniden inşa etme ve savaşı uzatma fırsatı verebilir.
Rusya'nın inkarlarına rağmen, Putin'in toprak takası fikrini açık bir taahhüt olmaksızın, yalnızca bir müzakere taktiği olarak ortaya atmış olması ihtimali zayıf.
Avrupa, resmi tamamlamak için Putin'in zaferinin ve sınırları zorla değiştirmedeki başarısının, Kremlin'in Moldova, Estonya, Letonya ve Litvanya gibi diğer ülkelere askeri müdahale iştahını kabartacağından korkuyor.
Budapeşte'nin zirve yeri olarak seçilmesi, Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın Kremlin ile yakın ilişkisi nedeniyle Kiev ve büyük Avrupa başkentlerinden eleştiri alsa da yer seçimi bir engel teşkil etmedi. Öyle ki Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ilerlemedeki yavaşlık ve ağır insan kayıplarına rağmen, Donetsk, Zaporijya ve Harkiv bölgelerinde açıkça Moskova'nın lehine gelişen savaşı sona erdirmek için Budapeşte'de yapılması önerilen zirveye Trump ve Putin ile birlikte katılmaya hazır olduğunu açıklamıştı.
Rusya’nın savaşın temel nedenlerini ele almaktaki ısrarcılığına rağmen, Trump'ın Budapeşte'de bir zirve düzenleme önerisini neye dayandırdığı tam olarak bilinmiyor. Zira Moskova'nın son dönemdeki tutumu değişmemişti.
ABD Hava Kuvvetleri, Kaliforniya'daki Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü'nde geliştirme amaçlı bir test sırasında patlamaya yol açmayan bir Minuteman III kıtalararası balistik füzesi fırlattı, 5 Şubat 2020 (AFP)
Washington Post, Wall Street Journal (WSJ) ve diğer bazı ABD gazeteleri tarafından aktarılan sızıntılar doğruysa, ayrıntılarla ve uzun tartışmalarla ilgilenmeyen Trump, daha önce Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un başına geldiği gibi Putin'in önerilerini yanlış anladı ve Rubio’nun zirve hazırlıklarına katılması, Rusya'nın gerçek tutumunu ortaya çıkardı. Batı basını, Putin’in Trump’a, Donetsk ve Luhansk'tan oluşan Donbas bölgesi üzerinde tam kontrol sağlaması karşılığında Zaporijya ve Herson bölgelerinin bir kısmını ilke olarak Ukrayna’ya devretmeye hazır olduğunu söylediğini bildirdi. Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre bu öneri, Putin'in Alaska’daki zirvede açıkladığı Rusya’nın taleplerinde bir geri adım ve ‘diplomatik olarak geliştirilebilecek olası esnekliğin’ bir göstergesiydi. Ancak Kremlin, bu sızıntıları derhal yalanladı ve çatışmanın temel nedenlerini ele alan bir anlaşmaya varıldıktan sonra ateşkes için sunduğu toprak talepleri ve öne sürdüğü koşulların geçerliliğini koruduğunu vurguladı.
Rusya’nın inkârına rağmen, Putin'in herhangi bir net taahhüt olmaksızın, sadece bir müzakere taktiği olarak toprak takası fikrini gerçekten önermiş olabileceği ihtimali göz ardı edilemez. Zaporijya ve Herson bölgelerinin devredilmesinin, Rusya’nın savaşının ana stratejik hedeflerinden biri olan, Moskova’nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım Yarımadası ile Rusya toprakları arasında bir kara koridoru oluşturma hedefiyle çelişeceği iyi biliniyor.
Budapeşte’deki zirvenin ertelenmesiyle, ABD’nin uzlaşı çabaları, Alaska zirvesini rayından çıkaran aynı çıkmazı aşmak için yapılan tüm girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, başlangıç noktasına geri döndü. Washington, coğrafi konum Alaska'dan Budapeşte'ye değişmiş olsa da eski hesaplamaların ve pozisyonların tekrarlandığı kapalı bir müzakere ortamıyla karşı karşıya kaldı.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar, savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu.
Füze testleri yapma ve Rosneft ile Lukoil'e yaptırım uygulama kararları, bu hamlenin pozisyonlarında gerçek bir değişiklik mi yoksa sadece siyasi koşulların dayattığı zorunlu bir yeniden konumlanma mı olduğu konusunda soru işaretleri yaratıyor. Budapeşte’deki zirvenin başarısızlığı ve ardından Washington’da yaşanan keskin iç eleştiriler sonrasında Trump, müzakere kanalları yoluyla bir atılım elde edemediği diplomatik başarısızlığını telafi etmek amacıyla, Moskova'ya karşı sert tutumunu gösteren ve Kremlin'e karşı hoşgörülü olduğu yönündeki suçlamaları önleyen pratik adımlarla siyasi dengesini yeniden sağlamaya çalıştı. Yaptırımlar uygulayarak da hem Amerikalılara hem de Avrupa’daki müttefiklerine, ABD’nin halen Rusya'yı caydırmak ve Ukrayna meselesinde inisiyatifi yeniden ele geçirmek için askeri, siyasi ve ekonomik araçları kullanma kapasitesine sahip olduğu mesajını vermek istedi.
Rusya tarafından Kiev’de füze ile hedef alınan bir gıda deposu, 25 Ekim 2024 (AFP)
Öte yandan Trump’ın son hamlelerinin, son birkaç haftadır sergilediği inişli çıkışlı tutumunun bir uzantısı olduğu ve uzlaşı arzusu ile kararlı görünme çabası arasında tereddüt ettiğini ortaya koyduğu da düşünülebilir. Dolayısıyla yaptırımlara başvurmasının stratejik bir değişiklikten çok, Avrupa'nın Trump'ın dayatmaya çalıştığı siyasi rotayı değiştirmeye çalıştığı bir senaryoda, çok taraflı çözüm seçeneğini yeniden canlandırarak ve istenen çözümü şekillendirmede Avrupa'nın rolünün merkezi önemini vurgulayarak, kendisini yeniden konumlandırmak için gerekli bir girişim olduğu anlaşılabilir bir durum.
Açık uçlu sonuçlar ve iç içe geçmiş olasılıklar
Ukrayna'da yaşanan gerilim, Trump ve Putin'in Alaska’da gerçekleştirdikleri zirveden bu yana tırmanmaya devam ediyor. Rusya ordusu ilerleme kaydederek daha fazla toprak işgal etmeyi başardı. Balistik füzeler ve İHA’larla Ukrayna'nın enerji sektörünün çoğunu tahrip ederek halkın günlük hayatını zorlaştırdı ve bazı tavizler verilerek savaşın sona erdirilmesini isteyenlerin sayısını artırdı. Bu durum Avrupa için de maliyeti artırıyor. Bir yandan Ukrayna'ya ekonomik ve askeri destek için ödenecek fatura yükselirken, diğer yandan Ukrayna, savaşın başlamasından bu yana kaçan milyonlarca insanın yanı sıra yüzbinlerce Ukraynalı için de güvenli bir sığınak olarak görülmeye başlıyor.
Budapeşte’deki zirvenin yapılamayıp girişimin başarısız olması, diplomatik yolun güç dengelerinin esiri olmaya devam ettiğini ve gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ancak tüm taraflar savaşı sürdürmenin maliyetinin potansiyel kazançlarından daha ağır bastığını fark ettiğinde sonuç vereceğini ortaya koydu. Rusya ve ABD’nin oyalanarak zaman kaybetmedikleri, aksine siyasi, ekonomik ve askeri güçlerini toplayarak ve felaketin eşiğinde oynayarak birbirlerine baskı uygulamaya çalıştıkları açık. Durum ne kadar ciddi olursa olsun Trump'ın başkanlığı döneminde alıştığımız gibi, yeni sürprizlerin yaşanması ihtimali de var. Örneğin, sadece Ukrayna'daki sorunları değil, güvenlik ve Dünya'daki yaşamın devamı ile ilgili sorunları da çözmek için Putin ile yeni bir zirve önerisiyle gelebilir. Çünkü Trump, istenen çözümlerin kendisine gelecek yıl Nobel Barış Ödülü için reddedilmeyecek bir adaylık kartı kazandırmasını umuyor.
*Bu analiz Şarku’l Avsat tarfından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة
