ABD başkanlığı için yarışan iki zayıf aday

9 Mart'ta Georgia eyaletinde düzenlenen seçim mitingi sırasında Başkan Joe Biden aleyhine pankart tutan bir Trump destekçisi. (Reuters)
9 Mart'ta Georgia eyaletinde düzenlenen seçim mitingi sırasında Başkan Joe Biden aleyhine pankart tutan bir Trump destekçisi. (Reuters)
TT

ABD başkanlığı için yarışan iki zayıf aday

9 Mart'ta Georgia eyaletinde düzenlenen seçim mitingi sırasında Başkan Joe Biden aleyhine pankart tutan bir Trump destekçisi. (Reuters)
9 Mart'ta Georgia eyaletinde düzenlenen seçim mitingi sırasında Başkan Joe Biden aleyhine pankart tutan bir Trump destekçisi. (Reuters)

Robert Ford

Demokrat Parti en mutlu günlerini yaşamıyor. ABD ekonomisinin büyümesine, Wall Street borsasının en iyi durumda olmasına ve işsizlik oranının en düşük seviyelerde seyretmesine rağmen Demokratları endişelendiren başka bir şey var. Bu da Başkan Biden'ın birçok ulusal kamuoyu yoklamasında popülaritesinin düşmesi. Geçtiğimiz Şubat ayında The New York Times ve Siena tarafından yapılan bir ankette kayıtlı seçmenlerin yüzde 59'unun Biden hakkında olumsuz görüş bildirmesi de kayda değer endişe kaynaklarından biri.

Tarih, başkan adaylarının seçmenlerin çoğunluğunun kendileri hakkında olumsuz görüşe sahip olduğu durumlarda seçim kazanmalarının çok zor olduğunu gösteriyor. Bahsi geçen ankette seçmenlerin yüzde 65'i ABD'nin yanlış yönde ilerlediğini söyledi. Bu da seçmenlerin yön değiştirme konusunda büyük bir istek duyduğunu gösteriyor ki bu Beyaz Saray'daki başkan için iyiye işaret değil. Son zamanlarda yapılan tüm anketlerde olduğu gibi, söz konusu ankette de seçmenlerin neredeyse dörtte üçü Joe Biden'ın etkili bir başkan olmak için çok yaşlı olduğunu belirtti.

O halde, son zamanlarda yapılan tüm ulusal anketlerin, aradaki fark çok büyük olmasa da, Donald Trump'ı Biden'ın biraz önünde göstermesi şaşırtıcı değil. Times/Siena anketinde Trump yüzde 48’le öndeyken Biden ise yüzde 44’te kaldı. Wall Street Journal'ın Şubat ayının son haftasında yaptığı bir anket de Trump'ın yüzde 47, Biden'ın ise yüzde 45 oy aldığını gösterdi. Mart ayı başında CBS News tarafından yapılan bir diğer anket ise seçmenlerin yüzde 52'sinin Trump'ı desteklediğini, buna karşılık Biden'ın yüzde 48'de kaldığını gösterdi. Anketler ayrıca Trump'ı Arizona, Nevada, Georgia, Kuzey Carolina, Michigan, Wisconsin ve Pensilvanya gibi kararsız eyaletlerde sürekli olarak Biden'ın önünde gösteriyor. Bir analist geçen hafta, Trump'ın Georgia ve Arizona'daki liderliğinin giderek arttığını ve Biden'ın Beyaz Saray'ı elinde tutmak için Kasım ayında Michigan, Wisconsin ve Pensilvanya'da başarılı olmasının kesinlikle gerekli olduğunu belirtti.

Ekonomik koşulların iyileştirilmesi Biden'ın seçmen nezdindeki konumunu güçlendirebilir.

Michigan eyaletinin Biden için yaklaşan seçimlerdeki kritik önemi, özellikle de Arap-Amerikan toplumunun Biden'ın adaylığına ilişkin çekinceleri göz önünde bulundurulduğunda, göz ardı edilemez. Biden'ın 2020'de Michigan'daki kıl payı zaferi (150 bin oy), özellikle de eyaletteki ön seçimlerde 100 bin Demokratın kendisini desteklememeyi tercih ettiği düşünüldüğünde, her bir oyun önemini gözler önüne seriyor. Gazze politikasını değiştirme konusundaki tereddüt, Kasım ayında bu 100 bin seçmeni etkilemeye yardımcı olmayabilir. Demokrat Parti, bazı siyahi ve Latin seçmenlerin giderek Trump'a kaymasından endişe duyuyor. Söz konusu grupların uzun bir süre boyunca partinin ana tabanını oluşturduğu göz önüne alındığında bu endişe verici bir eğilim. Donald Trump'a karşı oy kullanmak ve Biden'ı desteklemek için 2020'de büyük sayılarda ortaya çıkan genç seçmenlerden bahsetmiyorum bile. Michigan gibi eyaletlerde yapılan son anketler ve sahadaki kanıtlar, genç seçmenlerin artık Biden’a oy verme konusunda hevesli olmadığını gösteriyor.

Demokrat Parti'nin alternatifi yok

Biden'ın seçim kampanyasını yönetenler uyandı ve mitinglerde Gazze ile ilgili protestoları dikkate alıp taktiklerini değiştirmeye başladı. NBC News, Biden'ın Gazze protestolarını önlemek için seçmenlerle küçük toplantılarda konuşacağını bildirdi. Ayrıca Başkan'ın Gazze protestolarının sıkça yaşandığı üniversitelere yapacağı ziyaretler de azaltılacak. Bu da Biden'ın genel olarak daha az seçmenle ve örneğin 2016'da Hillary Clinton'a kıyasla daha az genç seçmenle karşılaşacağı anlamına geliyor.

Donald Trump, 16 Mart'ta Ohio eyaletindeki Vandalia şehrinde düzenlenen Cumhuriyetçi Parti mitinginde konuşuyor. (AFP)

Biden'ın seçim kampanyasının liderliği iyimserliğini koruyor ve seçime daha sekiz ay olduğunu ve iyileşen ekonomik koşulların Biden'ın seçmenler nezdindeki itibarını artırabileceğini ifade ediyor. Buna ek olarak, Demokrat Parti şu anda Biden'a uygun bir alternatif görmüyor. Kongre üyesi Dean Phillips ön seçimlerde bir rakipti, ancak Biden ön seçimlerde kesin zaferler kazanarak partinin muhtemel adayı olarak konumunu sağlamlaştırdı. Zamanlama göz önüne alındığında, yeni bir adayın ortaya çıkması ve yaklaşan ön seçimler için rekabetçi bir kampanya oluşturması için çok geç. Dolayısıyla Biden, 2024'te yeniden seçilme niyetiyle, kampanyasının karşı karşıya olduğu zorluklara ve endişelere rağmen Demokrat Parti'nin adayı olmaya hazırlanıyor.

Kimin çantasında yarım milyar dolar nakit var?

Biden'ın seçim kampanyası, Cumhuriyetçi Parti'nin karşı karşıya olduğu iç zorluklara işaret ederek, özellikle Arizona, Georgia ve Michigan gibi kritik eyaletlerde karşı karşıya olduğu mali kısıtlamaları ve bölünmeleri vurguluyor. Çoğunlukla Trump yanlıları ile ılımlı Cumhuriyetçiler arasında yaşanan bu iç mücadeleler giderek Trump'ın lehine dönüyor. Ancak eyalet düzeyindeki bu bölünmeler, Cumhuriyetçi Parti'nin kongre ve eyalet çapındaki adayları için kampanya fonu toplama çabalarını engelleyebilir. Eyalet düzeyindeki bu bölünmelerin Trump'ın ulusal başkanlık kampanyası üzerinde daha az etkisi olacak. Çünkü kaynak yaratma konusundaki basit yaklaşımı, büyük ölçüde sadık destekçilerden oluşan sağlam bir tabanın çevrimiçi bağışlarına dayanıyor.

Mali baskılar, devam eden hukuk mücadelelerinin ortasında Trump'ın seçim kampanyası için büyük bir zorluk teşkil ediyor.

Bununla beraber Biden tarafı, Trump'ın New York'taki iki davada da mahkûm edilerek büyük mali cezalara çarptırılmasının nakit akışı sorunlarını daha da kötüleştirdiğini ve eski iş adamı Trump'ın nakit sıkıntısı çektiğini iddia ettiğinde haklıydı. Bu cezaların en önemlisi, 355 milyon dolar ve 98 milyon dolar da faizi olmak üzere toplamda yaklaşık 454 milyon dolar ticari dolandırıcılık mahkumiyetine bağlı son ödeme tarihi 25 Mart olan para cezasıdır. Bu ceza vade tarihine kadar da her gün 112 bin dolar artıyor. Buna ek olarak, bir başka mahkeme Trump'ı yazar Jean Carroll'a hakaret ettiği gerekçesiyle 83 milyon dolar tazminata mahkûm etti ve son ödeme tarihini 10 Mart olarak belirlendi. Bu nedenle Trump'ın önümüzdeki haftalarda bu cezaları ödemek için yarım milyar dolardan fazla para bulması gerekiyor. Trump her iki davayı da temyize götürürken, New York yasalarına göre, Carroll'ın davası için ek yüzde 10 da dahil olmak üzere, toplam taahhüdünü 545 milyon dolara çıkaran depozitonun tamamını peşin ödemesi gerekiyor. Bu mali baskılar, Trump'ın devam eden yasal mücadeleleri arasında seçim kampanyası ve kişisel mali durumu için büyük bir zorluk teşkil ediyor.

Trump'ın milyarder olduğu doğru, ancak Amerikalı bir finans analistinin belirttiği gibi Jeff Bezos, Elon Musk ve Donald Trump gibi büyük finansörlerin hiçbiri banka hesabında yarım milyar dolar nakit bulundurmuyor. Trump, Nisan 2023'te yaklaşık 400 milyon dolar nakit paraya sahip olduğunu iddia etti, ancak buna dair kanıt sunmadı. Şubat ayının sonlarında, avukatları dolandırıcılık davasındaki hâkimden ilk ödeme olarak 104 milyon doları kabul etmesini istedi, ancak yargıç 28 Şubat'ta bu talebi reddetti ve Trump'ın 454 milyon doların tamamını ödemesi gerektiğinde ısrar etti. Bu arada, eğer Trump, Carroll davasında 9 Mart'a kadar 91 milyon dolar yatırmazsa, tutarın ödenmesi için Trump'ın mali veya gayrimenkul varlıklarına el koyma süreci başlatılacak. Trump'ın büyük ölçüde gayrimenkule odaklanan iş imparatorluğu büyük bir nakit sorunuyla karşı karşıya ve Mart ayında derhal çözülmesi gerekiyor.

Trump hukuki sorunlarını, ABD yargısı ve Demokrat yönetimin siyasi zulmünün kurbanı olduğunu iddia etmek için kullanıyor.

Bu krizi çözmek için Trump, New York'taki binalar gibi bazı gayrimenkul varlıklarını satmaya çalışabilir. Ancak hızlı bir şekilde satması gerekecek ve alıcıların öncelikle binaların değerine ilişkin doğru değerlendirmelere ihtiyacı olacak. Buna ek olarak, Trump'ın hızlı bir şekilde satma ihtiyacı alıcılara pazarlıklarda avantaj sağlayacak. Trump'ın avukatları, eski başkanın cezaları nakit olarak ödeyemeyeceğini ve bunun yerine bir bono göndermeye çalışacağını kabul ettiler. Bu senet, Trump'ın yasal itirazlarının başarısız olması halinde mahkeme kararının ödeneceğine dair bir finans şirketinden alınan garantidir. Ancak finans şirketleri, sonuçta finans şirketinin mahkemeye ödeme yapması gerekirse, Trump'ın hisse senetleri, devlet tahvilleri, şirket tahvilleri ve nakit gibi hızlı bir şekilde satılabilecek varlıklarına erişim talep edecektir. Finans şirketi mülklerin şartlı tapusunu alabilir. Bu noktada söz konusu mülklerin finansal değerlemesi konunun özünü oluşturacak. Zira finans şirketi yüklü bir ücret talep edecektir. New York Times'ta 1 Mart'ta yayınlanan bir makalede bu ücretin en az yüzde üç olacağı tahmin ediliyor. Bu adli teminatın boyutu normalden çok daha yüksek olduğu için ücretlerin daha da yüksek olması muhtemel. Trump'ın avukatları bu kadar ağır para cezalarının Trump'ın işlerine kalıcı zarar vereceğini düşünüyor.

Trump'ın iş imparatorluğuna zarar veren likidite krizi bununla da kalmayacak ve Trump'ın başkanlık kampanyasına da zarar verecek. ABD seçim yasası uyarınca Trump, kampanyasını çoğunlukla internet üzerinden bağış toplayarak finanse etmek üzere ‘Amerika'yı Kurtar’ ve ‘Amerika'yı Yeniden Büyük Yap’ (MAGA) adlı iki siyasi eylem komitesi kurdu. Bu komiteler 2023 yılının son altı ayında 36 milyon dolardan fazla bağış topladı. Kampanya bağışlarının büyük bir kısmının (24 milyon dolar) yasal masrafları karşılamak üzere yönlendirilmesi, Trump'ın doğrudan kampanya faaliyetlerine kaynak ayırma kabiliyetini kısıtladı. Bu siyasi eylem komiteleri aracılığıyla önemli miktarda fon toplanmasına rağmen, artan yasal zorluklar arasında önemli bir kısmın yasal harcamalara ayrılması, kampanya kaynakları üzerindeki mali baskıyı vurguluyor.

ABD Başkanı Joe Biden, 18 Mart'ta Beyaz Saray'da kadın sağlığına ilişkin araştırmaların genişletilmesine yönelik bir kararname imzaladı. (Reuters)

Bu sadece hukuk davalarını ilgilendiren bir konu, ancak ceza davaları başka bir hikâye. Çünkü Trump bu yıl Washington, New York ve Georgia'da dört farklı ceza davasında duruşmalarla karşı karşıya kalacak. Trump hukuki sorunlarını kullanarak Amerikan yargı sistemi ve Demokrat yönetimin siyasi zulmünün kurbanı olduğunu iddia ediyor ve destekçileri de bu iddiaya inanıyor ve ona yardım etmek için milyonlarca dolar bağışlamaya devam ediyor. Ancak hukuki sorunlar Trump'ın kampanya kaynakları üzerinde ciddi bir yük oluşturuyor. Bu noktada Trump'ın Cumhuriyetçi Ulusal Komite'nin başına kendisine sadık birini atadığını belirtmekte fayda var. Cumhuriyetçi Parti ön seçimlerdeki eski rakibi, eski Birleşmiş Milletler (BM) Büyükelçisi Nikki Haley, Trump'ın partinin parasını yalnızca seçim kampanyasına harcamak yerine avukatlarına ödeme yapmak için kullanacağı konusunda uyarmıştı.

Biden'ın geniş çaplı seçim kampanyasını başlatmak için hâlâ bolca vakti var.

ABD seçim kampanyasında sekiz ayın uzun bir süre olduğu doğrudur. Aynı zamanda ABD kamuoyu yoklamalarının seçimlerin kesin sonucunu tahmin etmede güvenilir bir kaynak olmadığı da doğrudur. Çünkü bunlar yalnızca geniş eğilimlerin genel bir göstergesidir. Dolayısıyla Biden'ın, muhtemelen maliyetli reklam çabalarını gerektirecek büyük ölçekli bir kampanya başlatmak için hâlâ bolca vakti var. Ancak yaşıyla ilgili endişeler, Gazze'ye yönelik tutumu ve güney sınırındaki yasadışı göçle ilgili zorluklar, kampanyasının ivme kazanmasında engel teşkil edebilir. Buna karşılık Trump, 6 Ocak 2021'de Kongre Binası'ndaki ayaklanmalarla ilgili tartışmalara rağmen 4 Mart'ta Yüksek Mahkeme'nin tüm eyaletlerde seçime girmesine izin veren kararından iyimserlik duyabilir. Ancak artan mali baskılar, devam eden dört ceza davasındaki mahkûmiyet tehdidiyle birlikte kampanyasını etkileyebilir. Tüm bunların ortasında, ikna edici bir üçüncü taraf adayının yokluğu, birçok ABD’linin yaklaşan seçimlerde Trump ve Biden arasında seçim yapmak zorunda kalmasına neden oluyor.

* Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisi tarafından çevrilmiştir. 



Refah operasyonunu genişleten İsrail, Mısır'a güvence veriyor

Refah'taki İsrail kuvvetleri (İsrail ordusu - AFP)
Refah'taki İsrail kuvvetleri (İsrail ordusu - AFP)
TT

Refah operasyonunu genişleten İsrail, Mısır'a güvence veriyor

Refah'taki İsrail kuvvetleri (İsrail ordusu - AFP)
Refah'taki İsrail kuvvetleri (İsrail ordusu - AFP)

İsrail, Mısır sınırındaki Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafının kontrolünü ele geçirdikten sonra Refah'taki operasyonunu genişleterek ABD'yi kızdıracak bir hamle yaptı.

İsrail ordusu dün (Çarşamba) yaptığı açıklamada, güçlerinin Refah'ın doğusunda Hamas militanlarına karşı yoğun faaliyetlerini sürdürdüğünü, tünellerin bulunduğunu ve 20 militanın öldürüldüğünü kaydetti. Bir askeri sözcü hava kuvvetlerinin Gazze Şeridi'ne 100'den fazla saldırı düzenlediğini duyurdu. Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, savaşçılarının Refah'ın doğusunda şiddetli çatışmalara girdiğini doğruladı.

Filistin Yönetimi dün, salı günü işgal güçleri tarafından ele geçirilen Refah Sınır Kapısı üzerindeki herhangi bir vesayet biçimini reddetti. Diğer yandan İsrail'in sınır kapısını daha sonraki bir aşamada özel bir ABD güvenlik şirketine devretme niyetinde olduğuna dair haberlerin ardından Filistinli gruplar, buradaki herhangi bir güce işgalci güç muamelesi yapma tehdidinde bulundu.

Bu arada İsrail, İsrail ordusunun Refah sınırındaki hareketlerinden endişe duyan Mısır'a güvence mesajı gönderdi. İsrail Başbakanlık sözcüsü Ofir Gendelman dün yaptığı açıklamada, İsrail'in Mısır sınırı yakınlarında askeri operasyon yürütmenin hassasiyetinin farkında olduğunu belirterek, operasyonun iki taraf arasındaki barış anlaşmasını ihlal etmediğini vurguladı. Gendelman ayrıca, Refah operasyonunun ‘sınırlı’ olduğuna dair daha önce verilen güvenceleri de yineledi.

Ancak Refah saldırısı ABD'nin öfkesine yol açtı. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin Senato'da yaptığı konuşmada, “Başından beri İsrail'in Refah'ta, bu savaşın çevresindeki sivilleri dikkate almadan ve korumadan büyük bir saldırı başlatmaması gerektiği konusunda çok net olduk” ifadesini kullandı. Austin ayrıca, İsrail'e ‘yüksek patlayıcılı mühimmat sevkiyatının’ dondurulduğunu da doğruladı.

Diğer yandan Gazze Şeridi'ndeki Sağlık Bakanlığı, Gazze’deki Şifa Tıp Kompleksi yerleşkesinde bir toplu mezar bulunduğunu ve 49 cesedin çıkarıldığını duyurdu.


İsrail Lübnan'ı ‘sıcak bir yaz’ ile tehdit ediyor

İsrail'in dün (çarşamba) Lübnan'ın güneyindeki el-Adise köyüne düzenlediği hava saldırısının ardından dumanlar yükseliyor. (AFP)
İsrail'in dün (çarşamba) Lübnan'ın güneyindeki el-Adise köyüne düzenlediği hava saldırısının ardından dumanlar yükseliyor. (AFP)
TT

İsrail Lübnan'ı ‘sıcak bir yaz’ ile tehdit ediyor

İsrail'in dün (çarşamba) Lübnan'ın güneyindeki el-Adise köyüne düzenlediği hava saldırısının ardından dumanlar yükseliyor. (AFP)
İsrail'in dün (çarşamba) Lübnan'ın güneyindeki el-Adise köyüne düzenlediği hava saldırısının ardından dumanlar yükseliyor. (AFP)

İsrail dün (Çarşamba) Lübnan'ı ‘sıcak bir yaz’ ile tehdit etti. İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant, Lübnan sınırındaki bir askeri üssü ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, “İsrail ordusunun Hizbullah'ı temas hatlarından uzak mesafelere ittiğini” belirterek, “Bu yok olduğu anlamına gelmiyor ama artık orada (temas hatlarında) değil” dedi.

Kuvvetlerinin “savaşa girmeden bir duruma ulaşmaya çalıştığını” ifade eden Gallant, “Ancak bu (savaş) son çare ise buna başvuracağız. Çünkü sonuçta vatandaşlarla aramızdaki sözleşmeye karşı bir yükümlülüğümüz var. Çok büyük ve çok ağır yangın sistemlerimiz var. İhtiyaç duyulması halinde bunları devreye sokacağımızdan emin olabilirsiniz. Bu yaz sıcak geçebilir” şeklinde konuştu.

Gallant’ın Ras en-Nakura'dan Hermon Dağı'na (Şeyh Dağı) kadar Lübnan'la olan cephe hattından sorumlu olan Kuzey Komutanlığı'na bağlı 91’inci Tümen karargahından yaptığı açıklamadan kısa bir süre sonra Hizbullah, askeri karargâhı ağır tip Burkan füzesiyle hedef aldığını duyurdu. Bu açıklamayı, Hizbullah'ın beş sınır kasabasında İsrail güçleri için geçici karargâh haline gelen evlerin hedef alındığını duyurduğu diğer açıklamalar izledi.

Diğer yandan İsrail, Güney Lübnan'a yönelik bombardımanında sığınak patlatıcı bombalar kullandı. İsrail ordusu yaptığı açıklamada, Hizbullah'a ait 20'den fazla askeri hedefin vurulduğunu, hedefler arasında askeri binalar ve askeri altyapının da bulunduğunu belirtti.

Bu arada Şarku’l Avsat'a konuşan siyasi kaynaklar, kuzey cephesindeki durumun kontrolsüz bir şekilde kötüleştiğine dair Batı'dan gelen uyarıları ve Netanyahu'nun Hizbullah'la çatışmayı daha önce görülmemiş bir şekilde tırmandıracağı yönündeki uyarıları hafife almadan, 1701 sayılı Birleşmiş Milletler (BM) kararını uygulamakta acele ederek İsrail'in savaşı genişletmesini engellemek için ABD ve Fransa'nın çabalarına karşı itidalli ve esnek davranılması gerektiğini belirttiler.


Putin, devasa bir askerî geçit töreni ile İkinci Dünya Savaşı zaferini anıyor

Zafer Bayramı'ndaki askerî geçit töreni öncesinde yol boyunca ilerleyen Rus askeri araçları (Reuters)
Zafer Bayramı'ndaki askerî geçit töreni öncesinde yol boyunca ilerleyen Rus askeri araçları (Reuters)
TT

Putin, devasa bir askerî geçit töreni ile İkinci Dünya Savaşı zaferini anıyor

Zafer Bayramı'ndaki askerî geçit töreni öncesinde yol boyunca ilerleyen Rus askeri araçları (Reuters)
Zafer Bayramı'ndaki askerî geçit töreni öncesinde yol boyunca ilerleyen Rus askeri araçları (Reuters)

Rusya, Sovyetler Birliği'nin 1945 yılında Adolf Hitler Almanya'sına karşı kazandığı zaferi bugün (Perşembe) Ukrayna'da savaşın başlamasından bu yana üçüncü kez düzenlenecek geleneksel askerî geçit töreniyle anacak.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Kızıl Meydan'da yapacağı konuşmada, ülkesinin komşu Ukrayna'yı işgalini gerekçelendirmesi bekleniyor.

Basında çıkan haberlere göre geçit törenine katılacak 9 bin kişi arasında son aylarda Ukrayna'da savaşan askerler de yer alacak. Alman haber ajansı DPA ise törenlerde son iki yılda iptal edilen hava gösterisinin de yapılacağını belirtti.

Önceki yıllarda olduğu gibi Batılı devlet başkanları ve başbakanlardan askerî geçit töreni ve büyük silah gösterisine katılım olmayacak.

Kremlin'den yapılan açıklamaya göre eski Sovyet cumhuriyetleri Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan'ın yanı sıra Küba, Laos ve Gine-Bissau devlet başkanlarının törene katılması bekleniyor.

Rusya'nın birçok bölgesinde İkinci Dünya Savaşı zafer törenleri güvenlik gerekçesiyle iptal edildi. Örneğin, Ukrayna sınırında bulunan ve sık sık ateş altında kalan Bryansk ve Kursk bölgelerinde büyük kutlamalar yapılmayacak.  

Zafer Geçit Töreninin ardından İkinci Dünya Savaşı gazilerinin büyük portrelerinin sokaklarda taşındığı geleneksel "Ölümsüz Alay" yürüyüşü de Rusya genelinde iptal edildi.


Ukrayna saldırısının ardından Rusya'nın Krasnodar kentindeki bir petrol rafinerisinde yangın çıktı

İki Ukraynalı asker Donetsk bölgesine keşif uçağı fırlatmaya hazırlanıyor (AFP)
İki Ukraynalı asker Donetsk bölgesine keşif uçağı fırlatmaya hazırlanıyor (AFP)
TT

Ukrayna saldırısının ardından Rusya'nın Krasnodar kentindeki bir petrol rafinerisinde yangın çıktı

İki Ukraynalı asker Donetsk bölgesine keşif uçağı fırlatmaya hazırlanıyor (AFP)
İki Ukraynalı asker Donetsk bölgesine keşif uçağı fırlatmaya hazırlanıyor (AFP)

Rusya'nın Krasnodar bölgesindeki Kriz Yönetimi’nden bu sabah (Perşembe) yapılan açıklamada, Ukrayna tarafından başlatılan insansız hava aracı saldırısının bölgedeki bir rafineride yangına ve çok sayıda petrol tankının hasar görmesine yol açtığı belirtildi.

Kriz Yönetimi’nin Telegram üzerinden yaptığı açıklamaya göre yaklaşık altı insansız hava aracı imha edildi, ancak enkaz Yurovka köyü yakınlarındaki rafinerinin üzerine düşerek yangına yol açtı.

Rus yönetimi yangında "birkaç tankın hasar gördüğü" bilgisini paylaştı.


İsrail ordusu, Gazze bombardımanında Hamas'ın deniz kuvvetleri komutanının öldürüldüğünü duyurdu

Gazze Şeridi sınırı yakınında konuşlanmış İsrail askeri araçları, 8 Mayıs 2024. (Reuters)
Gazze Şeridi sınırı yakınında konuşlanmış İsrail askeri araçları, 8 Mayıs 2024. (Reuters)
TT

İsrail ordusu, Gazze bombardımanında Hamas'ın deniz kuvvetleri komutanının öldürüldüğünü duyurdu

Gazze Şeridi sınırı yakınında konuşlanmış İsrail askeri araçları, 8 Mayıs 2024. (Reuters)
Gazze Şeridi sınırı yakınında konuşlanmış İsrail askeri araçları, 8 Mayıs 2024. (Reuters)

Arap Dünyası Haber Ajansı'nın (AWP) haberine göre İsrail ordusu dün (Çarşamba) yaptığı açıklamada, Hamas'ın deniz kuvvetleri komutanının Gazze'de gerçekleştirilen bir hava saldırısında öldürüldüğünü duyurdu.

İsrail Ordu Sözcüsü Avichay Adraee konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada, “İsrail ordusu ve Genel Güvenlik Servisi'nin ortak faaliyeti sırasında, Hava Kuvvetleri'ne ait bir uçak Gazze'deki Hamas deniz kuvvetlerinin komutanı Ahmed Ali'yi ortadan kaldırmayı başardı” ifadelerini kullandı.

Adraee, Ali'nin son haftalarda “Gazze Şeridi'nin merkezinde faaliyet gösteren İsrail ordu güçlerine karşı terörist saldırıları teşvik ettiğini ve Gazze Şeridi'ndeki Hamas deniz gücü için projeler yürüttüğünü” söyledi.

Bu arada İsrail medyası dün, İsrail ordusunun, Gazze Şeridi'nin kuzeyine komşu bölgelerde harekete geçtiğini bildirdi. Şarku’l Avsat’ın İsrail medyasından aktardığına göre Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki ordu hareketliliğinin, muhtemelen bölgeye saldırılar düzenlemek ve Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki bölgeleri işgal etmek için olduğu belirtildi.


İsrail'in Refah Sınır Kapısı’nın kontrolünü ele geçirmesi karadan istilanın başlangıcı mı?

Refah'ın doğusundaki bir binada pencereden İsrail'in hava saldırısı düzenlediği bölgeye bakan bir Filistinli (Reuters)
Refah'ın doğusundaki bir binada pencereden İsrail'in hava saldırısı düzenlediği bölgeye bakan bir Filistinli (Reuters)
TT

İsrail'in Refah Sınır Kapısı’nın kontrolünü ele geçirmesi karadan istilanın başlangıcı mı?

Refah'ın doğusundaki bir binada pencereden İsrail'in hava saldırısı düzenlediği bölgeye bakan bir Filistinli (Reuters)
Refah'ın doğusundaki bir binada pencereden İsrail'in hava saldırısı düzenlediği bölgeye bakan bir Filistinli (Reuters)

Salim er-Reyyis

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile hükümetindeki aşırı sağcı bakanlar Bezalel Smotrich ve Itamar Ben-Gvir'in İsrail ordusunun Gazze'nin güneyinde Mısır sınırındaki Refah’a kara saldırısı düzenlenmeyi planladığına dair tehditlerinin ve İsrail Savaş Kabinesi Üyesi Benny Gantz'ın geçtiğimiz aylarda yaptığı açıklamaların ardından İsrail ordusu, Refah’ta İsrail bayrağını göndere çekerken Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafındaki avlusunda gezinen tankların fotoğraflarını ve videolarını yayınladı. İki milyondan fazla Gazzeliyi halen dünyaya bağlayan tek insani yardım koridoru olan Refah, aynı zamanda İsrail’in Gazze Şeridi’nde 7 ayı aşkın süredir yürüttüğü savaşta sağlık sisteminin çökmesi nedeniyle hastaların ve yaralıların yurtdışında tedavi görebilmeleri için kullanabilecekleri tek kurtuluş yolu.

Tanklar, İsrail ordusunun Refah’ın doğu kesimi sakinlerine derhal tahliye çağrısında bulunmasından sadece birkaç saat sonra Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafına geldi. Tankların gelişine, savaş sırasında Gazze Şeridi'ndeki tüm şehirlerden ve mülteci kamplarından zorla göç ettirilen Gazzelilerin yaşadığı yerleşim bölgelerine düzenlenen bombardımanlar eşlik etti. İsrail tanklarının Filistin bayrağının üzerinden geçmesi, Gazze’de Hamas yönetimindeki hükümetin İçişleri Bakanlığı'na bağlı Sınır ve Geçişler İdaresi tarafından kontrol edilen sınır kapısı üzerindeki Filistin egemenliğinin sona erdiğinin bir tür ilanıydı.

İsrail ordusunun ‘Hamas hükümetinin egemenliğinin en önemli sembollerini’ kontrol altına almakla övündüğü videolar ve fotoğraflar ortalığa saçıldıkça, İsrail'in ilk hedefinin ABD yönetiminin işgale karşı çıkmasına rağmen Refah’ı karadan işgal etmek olduğu daha da netleşti. ABD, İsrail’e bir milyondan fazla yerinden edilmiş Gazzeli’ye ev sahipliği yapan Refah’a kara saldırısını onaylamadığını hem doğrudan hem de kamuoyu önünde birçok kez ifade etmişti. İsrail ordusu, Refah sakinlerine bölgeyi terk etmeleri için bildiriler yayınlarken ‘güvenli bölgeyi’ Han Yunus'un batısındaki el-Mevasi bölgesinden kuzeydeki Nuseyrat Mülteci Kampı’na kadar genişlettiğini iddia ettiği bir harita dağıtıldı. Yüzlerce top mermisinin atıldığı ve İsrail savaş uçaklarının bombaladığı Han Yunus'un merkezi ve batısı da Gazzelilerin kendilerini bekleyen bilinmeyen akıbetten korkarak yeniden zorla kaçmaya başladığı ‘güvenli bölgeye’ dahil edildi.

Refah Sınır Kapısı’nın İsrail’in kontrolünde olması Gazzeliler için insani yardım boyutunu ciddi şekilde etkiliyor.

Filistinli yazar ve siyasi analist Mustafa İbrahim, Mısır, Katar ve ABD’nin himayesinde Kahire'de Hamas ile İsrail arasında bir anlaşmaya varılması konusunda ilerleme kaydedildiğinin konuşulduğu ve Hamas'ın ateşkes önerisini kabul ettiğini açıkladığı sırada Refah Sınır Kapısı’nın işgal edilmesi ve istilasıyla ilgili değerlendirmesinde “İsrail, savaşın başından bu yana askeri teçhizatın buradan Gazze’ye sokulduğu iddiasıyla Philadelphia (Selahaddin) Koridoru’nu ve Refah Sınır Kapısı’nı kontrol etmesi gerektiğinden bahsediyor” dedi.

İsrail'in, Mısır ile daha önce yaptığı anlaşmalara rağmen tampon bölgenin altından geçen tünelleri ortadan kaldırmak için Philadelphia Koridoru’na toprağın altına uzanan çelik bir duvar örmesi gerektiğini düşünüyor. İsrail, Refah Sınır Kapısı’nı kontrol etmenin en önemli siyasi boyutlarından biri olarak İsrail kamuoyuna Hamas için egemenliği temsil eden Refah'ın İsrail ordusunun kontrolüne geçtiğini söylemek ve böylece Hamas'ın sivil kontrol ve egemenlik kabiliyetlerini ortadan kaldırmayı ya da azaltmayı istiyordu. Daha önce İsrail'in Refah'a kara saldırısının şekli ve hedefleriyle İsrail'in Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafını kontrol etmeye devam edip etmeyeceği konusunda pek çok spekülasyon yapılmış olsa da İsrail'in kara saldırısının ilk adımlarından itibaren başlıca siyasi hedefine ulaştığını söylemek istediği anlaşıldı.

Filistinli yazar ve siyasi analist İbrahim, “Netanyahu kara saldırısının başından itibaren mutlak bir zafer imajı vermek istiyor. Operasyon ister sınırlı ister sınırsız olsun, ilk birkaç saat içinde bu imajı edinmek ve pazarlamak istedi” değerlendirmesinde bulundu. Ordunun tankların videolarını ve fotoğraflarını yayınlayarak ve Refah Sınır Kapısı’nın Filistin tarafında İsrail bayrağını göndere çekerek pazarlamak istediği başlıca hedef belki de budur.

Refah Sınır Kapısı geçtiğimiz aylarda, yerinden edilen Gazzelilere Mısır üzerinden gıda ve tıbbi malzemelerin olduğu insani yardımların akışı için can damarı oldu. İsrail, savaşın başında Refah Sınır Kapısı’ndan yardım tırlarının Gazze’ye girişinin yanı sıra hastaların, yaralıların ve yolcuların geçişini de engelledi. Nitzan Sınır Kapısı ve Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan giriş yapan tırların, Refah Sınır Kapısı’ndan giriş yapmak üzere yönlendirilmeden önce İsrail ordusu tarafından kapsamlı bir denetimden geçirilmesi şart koşuldu.

Gazze’deki Sağlık Bakanlığı İsrail ordusunun doğu bölgelerinde yaşayanları ve yerinden edilenleri göçe zorlamasının ardından Ebu Yusuf en-Neccar Hastanesi’ni tahliye etmek zorunda kaldı.

İsrail, Gazze’de yerinden edilen insanlara ulaşması gereken birçok yardım malzemesini hiçbir gerekçe göstermeden engelledi. Ayrıca bazı yakıt türlerinin girişini yasaklayıp dizel ve doğal gaz girişini kısıtlayarak çeşitli krizlere yol açtı. Yerinden edilen Gazzelileri yemek pişirmek için odun ve tahta parçaları toplayıp yakmaya ve ulaşım aracı olarak da eşek arabaları kullanmaya zorladı. İsrail, yeniden edilen Gazzelilerin sebze, meyve, gıda maddelerinin yanı sıra günde ancak bir ya da iki öğün yemeye yetecek kadar az miktarda buldukları una erişimlerini de engelledi.

İsrail’in Refah sınır kapısını kontrol etmesinin Gazzeliler için insani açıdan ciddi bir etkisi olduğunu vurgulayan İbrahim, bunun insani yardımların ve ihtiyaç duyulan ürünlerin Gazze’ye girişinin engellenmesi anlamına geldiğini belirterek, “İsrail, sınır kapısını kontrol etmeye devam eder ve insani ve gıda yardımlarının girişini engellerse bu durum, Gazze’deki krizi daha da kötüleştirecek ve Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki nüfusun İsrail kuşatması ve kara harekatı sırasında aylardır çektiği açlığın daha fazla insanı vurmasına yol açacak” ifadelerini kullandı.

frtbtr
Refah'ta İsrail’in bombaladığı bir evi inceleyen Filistinliler (Reuters)

Gazze’deki Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada İsrail’in Gazze Şeridi'nin kuzeyinde düzenlediği hava saldırısında çoğu çocuk 28 kişinin öldüğü bildirildi. Kuşatma, abluka ve gıda yardımlarının yetersizliği nedeniyle Gazzeliler, hayvan yemlerini öğütüp un haline getirip ekmek yapmak, zarar görmüş sebzelerin kalıntılarını yemek ve temiz olmayan su içmek zorunda kaldı.

İsrail ordusunun doğu mahallelerinde yaşayanları ve yerinden edilmiş kişileri zorla yerinden etmesinin bir sonucu olarak Gazze'deki Sağlık Bakanlığı, İsrail ordusu tarafından belirlenen askeri harekat bölgesi içinde yer alan Ebu Yusuf en-Neccar Hastanesi'ni tahliye etmek zorunda kaldı. İsrail ordusunun Refah’a karadan girişinin ilk gününde hastanenin bitişiğindeki evlerin hedef alınması ve hastane üzerine sis bombaları atılmasının ardından yüzlerce hastanın tedavisi yarım kaldı. Ebu Yusuf en-Neccar Hastanesi, Refah ve Han Yunus'ta 2 binden fazla hastaya diyaliz hizmeti veren tek hastane.

Filistinli yazar ve siyasi analist İbrahim, yerinden edilen Gazzelilerin arasında hastalıkların ve salgınların yayılmasının yanı sıra diyaliz hastaları, kanser hastaları ve düzenli olarak ilaç kullanmak zorunda olup bu ilaçların sadece bir kısmına ulaşabilen tansiyon, kalp hastalığı ve diyabet gibi kronik hastalıkları olanlarla birlikte tıbbi hizmetlerin asgari düzeyin çok altına düşmesinden dolayı Gazze’deki sağlık krizinin daha da kötüleşeceği tahmininde bulundu. İbrahim, “Tıbbi malzeme yüklü yardım tırlarının (Gazze’ye) giriş yapmaması halinde, tıbbi hizmetlerin azalması ve hastaların yurtdışında tedavi edilmeleri için seyahat etmelerinin engellenmesi sonucunda ölümlerin artacağını düşünüyorum” diye ekledi.

Gazze'deki Sağlık Bakanlığı Koordinasyon Dairesi, Refah Sınır Kapısı’nın kapatılması ve İsrail ordusunun kontrolüne geçmesi üzerine düzenlediği basın toplantısında, yurtdışında tedavi görmek için onay bekleyen binlerce yaralı ve hastanın seyahat haklarının engellendiğini duyurdu. Bu durum, yurtdışında tedavi edilmeyi bekleyen hastaların ve yaralıların hayatlarını tehlikeye sokarken Gazze’nin sağlık sistemindeki krizi daha da kötüleştiriyor. İsrail, Kahire'de devam eden müzakereler sırasında Hamas heyeti üzerinde baskı kurmak amacıyla kara saldırısının ilk aşaması olarak Refah'ın güneydoğusunda kara operasyonları gerçekleştirirken bu hastaları ve yaralıları görmezden geliyor.

*Bu makale Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli  Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.


Biden, Trump'ın başkanlık seçiminin sonucunu "kabul etmeyeceğinden" emin

ABD Başkanı Joe Biden ve Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump  (Reuters)
ABD Başkanı Joe Biden ve Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump  (Reuters)
TT

Biden, Trump'ın başkanlık seçiminin sonucunu "kabul etmeyeceğinden" emin

ABD Başkanı Joe Biden ve Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump  (Reuters)
ABD Başkanı Joe Biden ve Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump  (Reuters)

ABD Başkanı Joe Biden, CNN'e verdiği röportajda önümüzdeki Kasım ayında yapılması planlanan seçimlerde ikinci bir dönem daha kazanacağından emin olduğunu ifade ederek, Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump'ın önceki seçimlerde olduğu gibi bu sonucu da "kabul etmeyeceğini" vurguladı.

Biden, Trump "seçimin sonucunu kabul etmeyebileceğini" söyledi. “Sizi temin ederim ki kabul etmeyecektir" ifadelerini kullandı.

Trump geçen hafta Milwaukee Journal Sentinel'e verdiği röportajda şöyle demişti: "Her şey adil yapılırsa sonuçları memnuniyetle kabul ederim, ancak durum böyle değilse ülkenin iyiliği için savaşmak zorunda kalacağız."

Biden, eski Demokrat Başkan Barack Obama'nın kampanyasında aktif olarak yer aldığını ve kendisine yaptığı şeyi "yapmaya devam etmesini" tavsiye ettiğini belirtti.

ABD basını son dönemde Obama'nın, anket sonuçlarının Trump'a yakın, hatta bazı kritik eyaletlerde onun gerisinde olduğunu gösterdiği Biden'ın kampanyasına ilişkin çekinceleri hakkında haberler yayınladı.

ABD Başkanı CNN'e verdiği röportajda "Kampanyanın gidişatından memnunum," özellikle de "çoğu insanın sonbahara kadar odaklanıp bir karar vermeyeceği için" şeklinde konuştu.

Trump 2020 başkanlık seçimlerinde Biden karşısında aldığı yenilgiyi hiçbir zaman kabul etmedi.

Biden, Tramp’ın bazı seçim bölgelerinde itiraz etmek için yaptığı başarısız girişimlere atıfta bulunarak "Kaç dava kaybetti?" diye sordu.

Biden, "Bu adam demokrasi yanlısı değil" ifadelerini kullandı.

Demokrat Başkan, kampanyasının "eski usulle kapıları çalarak, seçmenlere ulaşma çabalarını" övdü

Amerikalıların ekonomik konular söz konusu olduğunda rakibine daha fazla güvendiğini gösteren anketlerle ilgili bir soruya Biden, Trump'ın "istihdam yaratma konusunda hiç başarılı olamadığını, kendisinin ise hiç başarısız olmadığını" söyledi. “Ben 15 milyon istihdam yarattım, ekonomimiz dünyanın en güçlü ekonomisi" şeklinde karşılık verdi.

Biden, her zaman olduğu gibi, katıldığı uluslararası zirvelerde yabancı liderlerin çoğunun kendisine "Kazanmak zorundasınız" dediğini vurguladı.


CIA direktörü, Netanyahu ve Mossad başkanıyla yaptığı görüşmelerin ardından Kahire'ye döndü

CIA Direktörü William Burns (Reuters)
CIA Direktörü William Burns (Reuters)
TT

CIA direktörü, Netanyahu ve Mossad başkanıyla yaptığı görüşmelerin ardından Kahire'ye döndü

CIA Direktörü William Burns (Reuters)
CIA Direktörü William Burns (Reuters)

CIA Direktörü William Burns, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve Mossad şefi David Barnea ile İsrail'de yaptığı görüşmelerin ardından dün (Çarşamba) Mısır'ın başkenti Kahire'ye döndü.

CNN’in haberine göre Burns, ateşkes anlaşmasına son rötuşları yapma girişimi kapsamında hızlı bir bölge turu kapsamında geçen hafta sonlarında Ortadoğu'ya gelerek Kahire, Doha ve Tel Aviv'e ziyarette bulundu.

ABD'li yetkililer ateşkes görüşmelerinin gidişatı konusunda bu hafta iyimser olduklarını ifade etti.

Arap Dünyası Haber Ajansı'na konuşan bir Hamas yetkilisi ise İsrail'in engellememesi halinde ateşkes anlaşmasına varmak için fazla bir sorun kalmadığını belirterek, müzakerelerin önümüzdeki saatlerinin belirleyici olacağını belirtti.

İsrail'in, İsrail'in gerekli taleplerini karşılamadığını söylediği, Hamas'ın onayladığı Mısır-Katar önerisini reddetmesinin ardından, Gazze'de ateşkes anlaşması ve tutuklu değişimi konusundaki müzakereler Mısır'ın başkenti Kahire'de devam ediyor.


Biden: İsrail'e göndermeyi durdurduğumuz bombalar Gazze Şeridi'nde sivilleri öldürdü

ABD Başkanı Joe Biden (AFP)
ABD Başkanı Joe Biden (AFP)
TT

Biden: İsrail'e göndermeyi durdurduğumuz bombalar Gazze Şeridi'nde sivilleri öldürdü

ABD Başkanı Joe Biden (AFP)
ABD Başkanı Joe Biden (AFP)

ABD Başkanı Joe Biden bugün (perşembe) yaptığı açıklamada, ABD tarafından İsrail'e tedarik edilen ve artık göndermeyi bıraktığı bombaların Filistinli sivilleri öldürmek için kullanıldığını söyledi.

Biden CNN'e verdiği mülakatta, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun güçlerine Refah'ı işgal etme emri vermesi halinde İsrail'e silah sevkiyatını askıya alacağını belirterek, İsrail'in ülkesinden temin ettiği silahların Gazze Şeridi'nde sivilleri öldürmek için kullanıldığını kaydetti.

Biden, Gazze Şeridi'nde sivillerin yerleşim bölgelerinde bomba ve diğer araçların kullanılmasıyla öldürüldüğünü açıklayarak, yönetiminin geçen hafta İsrail'e sevkiyatı askıya alma kararı aldığı 2 bin kiloluk bombalara atıfta bulundu.

Biden, “Refah'a girerlerse, ki şu ana kadar böyle bir şey olmadı, daha önce Refah'a karşı kullanılmış silahları teslim etmeyeceğimi açıkça söyledim” dedi.

ABD Başkanı, İsrail'in Refah'ı işgal etmesi halinde silah sevkiyatının durdurulacağını da belirtti.

Biden, “İsrail'in Demir Kubbe konusunda güvenliğinin ve son dönemde Ortadoğu'dan gelen saldırılara cevap verme yeteneğinin sağlanması için çalışmaya devam ediyoruz. Ancak silah ve topçu mühimmatı sağlamayacağız” ifadelerini kullandı.

Biden, İsrail'in Refah'taki askeri operasyonlarının “henüz yoğun nüfuslu bölgelere girerek kırmızı çizgiyi aşma seviyesine yükselmediğini” de belirtti.

ABD Başkanı, Gazze Şeridi'ni yeniden inşa etmek ve savaş sonrasında iki devletli çözüme geçişte yardımcı olmak isteyen Arap ülkeleriyle birlikte çalıştıklarını açıkladı.


Hamas'ın önündeki hem kendisi hem de Filistinliler için ağır bedelleri olan sınırlı seçenekler

İllüstrasyon: Lina Jaradat
İllüstrasyon: Lina Jaradat
TT

Hamas'ın önündeki hem kendisi hem de Filistinliler için ağır bedelleri olan sınırlı seçenekler

İllüstrasyon: Lina Jaradat
İllüstrasyon: Lina Jaradat

Macid Keyali

İsrail'in Gazze’deki savaşı, Filistin ulusal hareketinin gelişimi ve İsrailliler ile Filistinliler arasındaki çatışma açısından ve belki bununda ötesinde İsrail'in bölgedeki konumunun belirlenmesi, Arap ülkeleri ile İsrail ilişkilerinin şekli ve ABD'nin Ortadoğu'daki düzenlemelerinin geleceği de dahil olmak üzere bundan sonra yaşanacakların temelini oluşturacak çok önemli bir olay olarak tarih sayfalarındaki yerini alacak. Gazze'deki savaşın ‘ertesi günü’ olarak adlandırılan günün en doğru anlamı bu olabilir.

Gazze’deki savaş, İsrail'in savaşları arasında 1948 ve 1967 yıllarında yaşanan en önemli iki savaşı kadar önem taşıyacak. Bunlardan ilki olan 1948 yılındaki savaş, Nekbe’ye (Büyük Felaket), İsrail Devleti'nin doğuşuna ve mülteci sorununun ortaya çıkmasına neden oldu. İkincisi savaş ise İsrail'in Arap dünyası tarafından tanınan bir devlet olmasına ve Filistin ulusal hareketinin yükselişe geçerek Filistinlileri temsil eden siyasi bir oluşuma dönüşmesine yol açtı. Gazze’deki mevcut savaş aynı zamanda işgal altındaki topraklarda ilki 1987-1993 yılları arasında ikincisi ise 2000-2004 yılları arasında patlak veren iki intifada gibi (ayaklanma) tarihe bir dönüm noktası olarak geçecek. Birinci İntifada 1993 yılında Oslo Anlaşması’nın imzalanması ve Filistin ulusal hareketinin bir ulusal kurtuluş hareketinden bir otoriteye dönüşmesiyle, Filistin Kurtuluş Örgütünün (FKÖ) rolünün azalmasıyla, mülteci meselesinin marjinalleştirilmesiyle ve 1967 yılında işgal edilen Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde, toprakların bir bölümünde halkın bir kısmı için bazı haklara sahip bağımsız bir devlet kurulmasına odaklanılmasıyla sonuçlandı. İkinci İntifada ise Hamas Hareketi’nin statü, liderlik ve güç dengesinde Fetih Hareketi’ne (El Fetih) rakip olarak Filistin sahnesinde yükselişiyle sonuçlandı. Bu yükseliş, Filistin ulusal hareketinin doğasında, mücadele biçimlerinde ve söylemlerinde bir değişimi, halk düzeyinde ve Filistin siyasi sistemi içinde ve dış bağlantıları nedeniyle dayattığı bölünme halinin bir göstergesiydi.

Hamas Hareketi ve iktidar

Hamas, Birinci İntifada’nın (1987) başlarında Müslüman Kardeşler Teşkilatı’nın (İhvan-ı Müslimin) bir uzantısı olarak Filistinliler ve Ürdünlüler tarafından kuruldu. El Fetih tarafından 1960'lı yılların ortasında başlatılan silahlı mücadeleye katılmayan Hamas Hareketi, bundan 22 yıl sonra FKÖ çatısı altına da girmedi. Bu durum, El Fetih ile arasında anlaşmazlıklara, rekabete ve çatışmalara sebep oldu. Bu da Filistinli taraflar arasında iç anlaşmazlığa, çekişmeye ve bölünmeye yol açtı.

Hamas Hareketi, kuruluşundan kısa bir süre sonra onlarca yıldır Filistin hareketine hakim olan El Fetih’e rakip oldu. Ardından 2006 yılındaki seçimlerde onu yenilgiye uğrattı ve böylece Filistin hükümetini kurmaya hak kazandı. Hükümet, tüm yetkinin devlet başkanında olduğu siyasi sistemin doğasından ve iki hareketin gündemleri arasındaki farktan dolayı başarısız oldu. Başarısızlığın bir diğer sebebi de İsrail'in çözüm sürecinden kaçması nedeniyle El Fetih seçeneğine başkaldırıydı. Bununla birlikte Hamas birçok konuda başarısız oldu, uygun ve net bir siyasi ve mücadele stratejisinden yoksundu. Batı Şeria'daki rakibi El Fetih'ten daha iyi bir model sunamadan sadece Gazze'yle sınırlı bir otoriteye dönüştü.

Hamas’ın sorunu, kendi tutumlarını ve dünya görüşünü Gazze'deki Filistinlilere zorlayıcı yöntemlerle ve tedbirlerle dayatmaya çalışmasıydı.

Hamas'ın bir otorite olarak sorunu, Gazze'deki kaynakları, kararları ve silahları tekeline almasının yanı sıra kendi tutumlarını ve dünya görüşünü Gazze'deki Filistinlilere zorlayıcı yöntemlerle ve tedbirlerle dayatmaya çalışmasıdır. Bu da kendi seçmen kitlesi dışındaki popülaritesini etkiledi. Hamas'ın İslamcı bir hareket olarak imajı ulusal bir hareket olmasının önüne geçti.

Bu yüzden Hamas, siyasi bir hareketle dini bir hareket olmak, ulusal bir hareket olmakla siyasal İslamcı bir hareket olmak ya da bir kurtuluş hareketi olmakla bir otorite olmak arasında kalarak tüm bunların kendine özgü gereklilikleri, işlevleri ve hedefleri olduğundan bocaladı.

Sonuç olarak Hamas, güvenlik aygıtı, vergilendirme ve yönetimin askeri boyutunun sosyal ve ekonomik kalkınma boyutunun önüne geçmesiyle, kontrol ettiği topraklarda toplumu yönetmede başarılı olamadı. Batı Şeria’daki El Fetih yönetiminin eleştirilerine bile kulak asmadı. Siyasi tercihler konusundaki kararları tekeline alıp sivil toplumu zayıflatmaya çalışmıştı. Bunu yaparken de siyasal İslamcı hareketlerin diğer görüşlere saygı duymayı, toplumdaki çeşitliliği ve çoğulculuğu zenginleştirmeyi, katılımcılığı ve iktidarın dönüşümlü olması ilkesini kabul etmeyi öngören demokratik bir yapıya dönüşebileceğine dair güven vermeyi başaramadı.

Hamas Hareketi elbette iktidardan vazgeçebilir, bir ulusal kurtuluş hareketi, bir direniş hareketi olarak kalabilir ve Filistin Yasama Meclisi’nde (PLO) bir parti ve Filistin liderliği üzerinde bir baskı gücü olarak varlığını sürdürebilirdi.

Ancak Hamas’ın farkına varamadığı en önemli şey, kaynakları yetersiz olan ve iki milyondan fazla Filistinlinin yaşadığı ve toplam alanı Filistin topraklarının yüzde 1,3'ü ve Batı Şeria'nın yüzde 6'sı kadar olan Gazze Şeridi ile gerçekçi bir şekilde ilgilenmesi gerektiğiydi. Hamas, Gazze Şeridi’ni sadece kurtarılmış bir bölge olarak değil, aynı zamanda Filistin'in kurtuluşu için bir üs ya da bir diğer deyişle roket savaşı modeline göre ‘direniş ve Batı Şeria'dan işgalci İsrail’i yenmek için bir üs’ olarak gördü. Bu durum İsrail’in 2007 yılından bu yana Gazze Şeridi’ne sıkı bir abluka uygulamasına ve (2008, 2012, 2014, 2021, 2023 ve devam etmekte olan) birçok yıkıcı savaşa yol açtı.

Gazze'deki Filistinliler tüm dünyanın gözü önünde İsrail tarafından yürütülen soykırımcı bir savaşla karşı karşıya kaldılar

Hamas, Gazze Şeridi'ni olgunlaşmış bir Filistin yönetimi altında, dünyaya gelecekteki Filistin devleti için bir model sunacak, eğitim, kalkınma ve kurumların inşasına önem veren kurtarılmış bir bölgeye dönüştürme seçeneğine sahipti. Dünyadaki tüm Filistinliler için bir varış noktası haline gelebilir, böylece uluslararası toplumda ve Arap dünyasında uygun koşulları sağlayarak Filistinlilerin ulusal hedeflerine ulaşmayı amaçlayan bir Filistin ulusal süreci için büyük bir değer olabilirdi.

Hamas, Gazze Şeridi'ni dünyadan, gerçeklikten, uluslararası toplumdan ve Arap dünyasından izole edilmiş bir bölgeymiş gibi, kaderci ve iradeci bir zihniyetle, abartılı davranışlar ve gerçekçi olmayan bahislerle, neyi yapıp neyi yapamayacağını tam olarak tanımlamadan ve halkına ne istediğini ve taleplerini nasıl elde edeceğini açıklamadan El Fetih'ten iktidarı almaya odaklandı. İsrail’in Gazze Şeridi’ne uyguladığı ablukayı kaldıramamasına, devam eden savaşlarda Filistinlileri ölüm ve yıkımdan kurtaramamasına ve tüm bunların sonucunda Filistinlilerin içinde bulundukları koşulların kötüleşmeye devam etmesine rağmen ‘İsrail’in altındaki halıyı çekmekten’, ‘angajman kurallarından’, ‘karşılıklı caydırıcılıktan’, ‘terör dengesinden’ ve ‘bölgelerin birliğinden’ bahsetmeye devam etti.

zxscdefr
İllüstrasyon: Lina Jaradat

Gerçek şu ki, bu zor, karışık ve tehlikeli deneyimin tüm karmaşıklığına rağmen Hamas, Arap dünyasındaki siyasal İslamcı ya da seküler, solcu ya da sağcı, ulusçu, milliyetçi ya da uluslararasıcı tüm siyasi hareketler gibi eleştiriye alışık değildi. Siyasal İslamcı hareketlerin diğerleriyle arasındaki bir diğer fark da politikalarına ve tutumlarına bir tür kutsallık atfetmeye çalışmaları ve böylece fedakarlığı kutsallaştırma bahanesiyle kendilerini hesap verebilirlik, eleştiri ve hesap sorulabilirlik çerçevesinden çıkarmalarıdır.

Çatışmadan savaşa ve Nekbe'ye

Savaş, Hamas'ın askeri kanadı İzzettin el-Kassam Tugayları'nın iyi hazırlanmış olduğu anlaşılan bir operasyonla Gazze Şeridi sınırındaki İsrail yerleşimlerine ve askeri üslerine saldırmasıyla başladı. Hamas’ın saldırısı, İsrail için büyük ve benzeri görülmemiş bir güvenlik, istihbarat ve askeri darbe oluştururken aralarında sivillerin ve askerlerin olduğu yaklaşık bin 200 kişinin ölümü ve 234 kişinin rehin alınmasıyla İsrail'e ağır insani kayıplar verdirdi.

Hamas'ın saldırısı sadece birkaç saat sürse de İsrail bunu 7 Ekim 2023'ten bu yana, yani 200 günü aşkın bir süredir devam eden yıkıcı bir savaşa dönüştürdü. Dahası, saldırı inisiyatifi İsrail ordusuna geçtikten sonra Hamas saldırıdan savunmaya geçti. Savaş sahası da Gazze'nin çevresindeki İsrail yerleşimleriyken Gazze Şeridi'nin tüm şehirlerine dönüştü.

Sonuç olarak Hamas ne halkını savunabildi ne İsrail ordusunun Gazze’nin dört bir yanında ilerlemesini durdurabildi ne de çok sayıda Filistinlinin bir bölgeden diğerine göç etmesini ve 100 binden fazlasının Gazze'den ayrılmasını engelleyebildi. İsrail’in iki milyondan fazla Filistinlinin evleri, hastaneler, okullar, üniversiteler, kamu binaları, sokaklar ve altyapı dahil olmak üzere Gazze Şeridi'nin yüzde 70’ini, hatta daha fazlasını yok etmesine engel olamadı.  Gazze'deki şehirlerin çoğuna su, gıda, elektrik, yakıt ve ilaç tedarikini kesmesini önleyemedi. Gazze'deki Filistinliler tüm dünyanın gözü önünde İsrail tarafından yürütülen soykırımcı bir savaşla karşı karşıya kaldılar.

İsrail'in yaklaşık 7 aydır sürdürdüğü soykırım savaşı, gerçek amacının nehirden denize kadar tüm Filistinlileri terörize etmek olduğunu gösteriyor.

Hamas, her ne kadar çatışmaya devam edebilmiş ve İsrail ordusunun rehineleri kurtarmasını engelleyebilmiş olsa da büyük bir felaketle sonuçlanan bu deneyim, Hamas yönetiminin bu savaş için toplumunu hazırlama ve İsrail'in misillemelerine karşı kendilerini koruma konusunda iyi hesap yapamadığını ortaya koydu. Ayrıca 7 Ekim'deki saldırıyla neyi hedeflediği de halen belirsizliğini koruyor.

İzzeddin el-Kassam Tugayları Komutanı Muhammed ed-Deyf'in 7 Ekim’deki açıklamasına göre bu bir ‘kurtuluş savaşı, işgalci İsrail’in yenilgisi ve işgalci İsrail’in yenilgiye uğratılması için vaat edilmiş bir gündü’ ve Deyf, ‘nehirden denize ve sığınılan ülkelerdeki tüm Filistinlileri, Arap ve Müslüman ülkelerini her şekilde bu savaşa katılmaya’ çağırdı.

Ayrıca Hamas'ın başarısızlığının sebebi, direniş ile savaş arasında kafa karışıklığı yaşamasıydı. Direniş orduya ordu, rokette roket şeklindeki savaştan farklıdır. Direnişle ‘halk savaşı’, ‘vur-kaç’ ve ‘zayıfın güçlüye karşı savaşı’ kurallarına göre düşmanın zayıflıklarını hedef alarak, güçlü yanlarından kaçınarak, ordusunu mümkün olduğunca etkisiz hale getirerek, askeri cephaneliğini kullanmasını zorlaştırarak ve toplumunun parçalanmasına yol açan ya da çelişkilerini güçlendiren ve birleşmesini değil tükenmesini sağlayan operasyonlar yürüterek mücadele etme seçeneği vardı. Direniş, fedakarlıkların ve kahramanlıkların çarçur edilmesine ya da halkına kat be kat pahalıya mal olmasına değil, bunlardan yararlanılmasına olanak tanıyan kademeli ve uzun soluklu bir eylemdir.

Olaylara gerçekçi bir açıdan bakarsak, koşulları, olanakları ve yansımaları bakımından direnişten farklı bir nakavt savaşı başlatan ya da bu savaşın içine çekilen bir Filistin hareketiyle karşı karşıyayız. Bu savaş Filistin halkı için yeni bir felaketle sonuçlandı. Bunun Hamas'ın doğasıyla hiçbir ilgisi yoktu. Zira aynı durum, siyasi ya da mücadele seçeneğinin değerlendirilmesi, Filistin’in, Arap ülkelerinin ve uluslararası toplumun şartlarına uygunluğu, doğruluk derecesi ve fedakarlıkların siyasi kazanımlara yatırılabilmesi açısından El Fetih ya da sol görüşlü diğer hareketler için de geçerli.

Özetle taktiksel açıdan savaşta başarılı olduğunu söyleyen Hamas, İsrail'in gücünü takdir etmediği, güvenliğinin ve üstünlüğünün uluslararası çevrelerce garanti altına alındığını anlamadığı, olumsuz Arap gerçekliğinden kopuk olduğu ve Gazze'deki halkını böylesine uzun ve yorucu bir savaşa hazırlamadığı için bu saldırıyı gerçekleştirme kararı alırken stratejik açıdan başarısız oldu.

Dün dünde kaldı

Öte yandan İsrail, Gazze Şeridi'nde yürüttüğü savaşın amacı Hamas'ı ortadan kaldırmak, İsrailli rehineleri kurtarmak ve yeni bir 7 Ekim'in daha yaşanmasını engellemek olduğunu öne sürüyor. Ancak İsrail'in yaklaşık 7 aydır sürdürdüğü soykırım savaşı, bu savaşın asıl amacının nehirden denize kadar tüm Filistinlileri terörize etmek, İsrail'in tarihi Filistin topraklarındaki hegemonyasını güçlendirmek, Gazze Şeridi'ni yaşanmaz bir yere dönüştürmek ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin demografik ağırlığını zorla ya da (zorlayıcı yollarla) gönüllü olarak mümkün olduğunca azaltmak olduğunu ortaya koyuyor.

İsrail'in gerçek hedefleri bunlar olsa da Hamas, bu hedefleri saptırma girişiminde sınırlı seçeneklere sahip. Çünkü İsrail ordusunu yenebilecek gücü yok. Zaten bunu yapması da beklenemez. Dahası Hamas, İsrail’in Gazze Şeridi'nin herhangi bir yerine saldırısını püskürtemeyeceği gibi, acı ve feci tecrübelerin de ortaya koyduğu üzere Gazze’deki halkını koruyabilecek yeteneklere de sahip değil. Bununla birlikte uluslararası alanda kendisine uygulanan baskılar ve Arap ülkeleri düzeyinde dışlanmasının yanı sıra iki milyondan fazla Filistinlinin yerinden yurdundan edilmiş, evlerinin dışında, yaşamın temel ihtiyaçlarından yoksun bırakılmış halde olmasından kaynaklanan mali, ahlaki ve siyasi açıdan büyük baskıyla birlikte çatışmanın devam etmesiyle elindeki imkanlar da yitip gidiyor.

Dolayısıyla Filistin halkının ve Filistin ulusal hareketinin yaşamında çok önemli bir tarihi dönüm noktasındayız. Ancak burada ve şimdi, Filistinlilere karşı yürütülen en uzun, en ölümcül ve en yıkıcı savaş olan bu savaştan ya da Nekbe'den sonra Hamas'a ne olacağı sorusunun sorulması gerekiyor.

Hamas'ın Filistin ulusal hareketinin çatısı altına girmesi senaryosuna bazı Arap ülkeleri ve uluslararası taraflar itiraz edebilir.

Sonuç olarak Hamas sınırlı seçeneklerle karşı karşıya. Sorun ise özellikle tüm bu olanlardan sonra şartlarını kabul ettiremediğinden İsrail'in soykırım savaşını durduracak ve bu elverişsiz koşullarda hedeflerini saptıracak bir çıkış ya da geri çekilme planı hazırlamamış olması. Bırakın şu anki savaşı, daha önceki savaşlarda bile bunu başaramadı. İsrailli rehineler kartının da Hamas’ın iddialarının aksine zayıf ve güvenilmez olduğu ortaya çıktı. Aynı durum, İsrail'in İran’ın Şam’daki konsolosluk binasını bombalamasının ve ABD'nin uzlaştırıcılığında İran’ın İsrail’e sınırlı bir misillemeyle karşılık vermesinin ardından tecrübe edildiği üzere İran, bu savaştan ve İsrail ile ABD’yi karşısına almaktan uzak durmaya kararlıyken, İsrail'i Filistinlilere karşı savaşını hafifletmeye itecek kadar etkilemeyen ‘meydanların birliği’ şeklindeki dayanaksız bahis için de geçerli.

xscdvfb
İllüstrasyon: Lina Jaradat

Dolayısıyla Hamas, ateşkes olsun ya da olmasın, savaş dursun ya da durmasın bir ikileme düşmüş durumda. İsrail, Gazze'ye yönelik saldırılarını durdursa bile, yüzde 70’i ve belki daha fazla yok olan Gazze Şeridi artık insani, mimari ve ekonomik olarak var olmayacak. Tüm bunlar, 7 Ekim öncesine, yani savaş öncesine dönme fikrinin ne kadar içi boş bir argüman olduğunu da ortaya koyuyor. Çünkü geçmişe dönmek mümkün değil. Yıkılanlar, yok edilenler ve hatta Hamas bile artık savaştan önceki gibi değil. Nihayetinde Filistin, İsrail, Arap ülkeleri ve uluslararası tarafların şartları, verileri ve kaynakları izin verirse, Gazze Şeridi'nin 7 Ekim öncesine geri dönmesi için onlarca yıla ve on milyarlarca dolara ihtiyacı var. Etkili, nüfuzlu ve kararlı tüm tarafların, savaşın ya da Nekbe’nin ertesi günüyle ilgili ciddi bir konuşma yapılmasının ön şartı olarak Hamas'ın sahneden çıkarılmasını açıklamaları, durumu daha da kötüleştiriyor.

Ertesi gün senaryoları

Yukarıda bahsedilenler çerçevesinde, tüm bu yaşananlardan sonra duygulardan, isteklerden ve partizan ya da ideolojik fanatizmden uzak bir şekilde olgusal temellere ve verilere göre Hamas'ın geleceği tartışılabilir ve önündeki siyasi seçeneklere ilişkin senaryolar üretilebilir. Bu senaryolardan bazıları şöyle:

1- Onurlu bir çıkış ya da geri çekilme senaryosu. Ürdün'den (1970) Lübnan'a (1982) ve Oslo Anlaşması'nın (1993) imzalanmasıyla bir kurtuluş hareketinden otoriteye geçişle birlikte Filistin ulusal hareketinin geçmiş deneyiminde buna tanık olduk. Gazze'deki Hamas liderlerinin yurtdışına gideceğine dair sızıntılar var ki Hamas'ın Filistin, Arap dünyası ve uluslararası düzeyde bazı düzenlemeler yapılmadığı sürece bunu kabul etmesi pek mümkün değil. Bu da Hamas'ın siyasi ve ideolojik bir yapı olarak, Filistin halkının ve Filistin ulusal hareketinin dokusunun bir parçası olarak kalacağı, yani yok olmayacağı anlamına geliyor.

2- Entegrasyon senaryosu. Bu senaryo Hamas'ı Filistin ulusal hareketinin, FKÖ'nün ve Filistin Yönetimi'nin çatısı altına almak ve aynı zamanda bağımsız bir Filistin devleti kurulması temelindeki çözümü kabul etmek anlamına gelmektedir. Hem Hamas hem de Filistinliler için bu uygun bir senaryo. Ancak bazı Arap ülkeleri ve uluslararası taraflar buna itiraz edebilirler. Dolayısıyla Filistin Yönetimi’nin, Hamas'ın sınırlandırılması, belki FKÖ çatısı altına girmesi ve iktidar rolü üstlenmemesi ya da Filistin Yönetimi hükümetinde yer alması ve bunun Araplar ve uluslararası toplum tarafından kabul edilmesi koşulları dışında böyle bir durumu kabul edip etmeyeceği şüpheli.

Hamas’ın önündeki tüm seçenekler zorlu, ağır bedelleri olan ve hem Hamas hem de Filistinliler açısından acı verici.

3- Arap ve uluslararası güç senaryosu. Özellikle İsrail'in Gazze'nin Filistin Yönetimi'ne devredilmesiyle sonuçlanabilecek ya da sonuçlanmayacak bir geçiş aşaması konusundaki ısrarıyla gündeme gelen bu seçenek, Filistinlilerin korunmasını, gözetilmesini ve onlara yardım ulaştırılmasını sağlayacak ve Gazze'yi yeniden inşa edecek bir uluslararası himaye altında gerçekleştirileceğinden masada yer alıyor.

4- “Filistin'in Hizbullah'ı” olarak Hamas ya da Hamas içindeki eğilimler bir noktada Lübnan'daki Hizbullah ve Irak'taki Halk Seferberlik Güçleri (Haşdi Şabi) deneyimlerini taklit etmeye doğru kaymış olabilir. Böylece iktidar olmanın sonuçlarından ya da şüphelerinden kaçınmasına, sonuçların sorumluluğundan kurtulmasına ve bir direniş hareketi olarak konumunu güçlendirmesine, muhtemelen Filistin halkı nezdindeki konumunu pekiştirmesine, Filistin Yönetimi üzerinde baskı kurmasına ve (Lübnan'da olduğu gibi) siyasi seçeneklerine kısıtlamalar getirmesine izin verebilir. Ancak sorun şu ki, daha önce var olan bu seçenek, Gazze’deki savaştan sonra ilgili tüm taraflar için imkansız olmasa da zor hale gelmiş olabilir. Halk düzeyinde ise bu durum Gazzelilerin geniş bir kesimi, özellikle de her şeylerini kaybettikten sonra kendi işlerine dönmek isteyenler için kabul edilebilir olmayabilir.

5- En uzak seçenek senaryosu. “Cihat; ya zafer ya şehitlik” sloganıyla son nefese kadar savaşmaya devam etmek anlamına geliyor. Bu seçenek her  ne kadar kahramanca bir seçenek olsa da aynı zamanda İsrail'in Hamas'tan kıyas dahi edilemeyecek kadar fazla kaynağa sahip olması ve dünyanın en güçlü ülkelerinden aldığı desteğin fazlalığı nedeniyle trajik bir seçenektir.

Elbette bu seçeneğin İsrail'in Gazze'yi yeniden işgal etmesi, sivil bir İsrail yönetiminin ya da ona yakın bir yönetimin dayatılması, Gazze'nin Batı Şeria'dan ayrı tutulması ve nüfusunun büyük bir bölümünün yurt dışına sürülmesi gibi çeşitli yansımaları da olacaktır.

Dolayısıyla Hamas’ın önündeki tüm seçenekler zorlu, ağır bedelleri olan ve hem Hamas hem de Filistinliler açısından acı verici. Bu yüzden özellikle de Hamas artık herhangi bir şart öne sürecek durumda olmadığından İsrail’in yukarıda bahsedilen hedeflerini saptıracak seçenekler araması gerekiyor. Ancak bu senaryoların hiçbirinin Filistinlileri yeni Nekbe'nin yansımalarından kurtaramayacağından korkuluyor. Ne yazık ki, özelde Gazzelilerin, genel olarak ise tüm Filistinlilerin başına gelenlerin Nekbe’den başka bir adı yok.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli  Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.