Tayvan tartışmalı figür Çan Kay Şek'in tüm heykellerini kaldıracak

Askerler tarafından korunan Çan Kay Şek'in heykellerine geçmişte saldırılar düzenlenmişti (Reuters)
Askerler tarafından korunan Çan Kay Şek'in heykellerine geçmişte saldırılar düzenlenmişti (Reuters)
TT

Tayvan tartışmalı figür Çan Kay Şek'in tüm heykellerini kaldıracak

Askerler tarafından korunan Çan Kay Şek'in heykellerine geçmişte saldırılar düzenlenmişti (Reuters)
Askerler tarafından korunan Çan Kay Şek'in heykellerine geçmişte saldırılar düzenlenmişti (Reuters)

Tayvan yönetimi, adanın eski lideri Çan Kay Şek'e ait yaklaşık 800 heykel ve büstün kaldırılacağını bildirdi.

İktidardaki liberal Demokratik İlerici Parti (DPP) liderliğinde dün düzenlenen kabine toplantısında, İçişleri Bakanlığı'nın talimatıyla Çan'a ait yaklaşık 770 büst ve heykelin yıkılacağı belirtildi.

Tayvan yönetimi, 1949-1992'de adayı tek parti olarak yöneten Çin Milliyetçi Partisi'nin (Kuomintang -KMT) insan hakkı ihlallerinin araştırılması için 2018'de İnsan Hakları ve Geçiş Adaleti Komisyonu'nu kurmuştu. 

Komisyonun aynı yıl yayımladığı raporda, 1950-1975'te Tayvan'ın lideri olan Çan'ın heykellerinin kaldırılması önerilmişti. Ülkede resmi rakamlara göre Çan'a adanan 934 heykel var.

Bunun üzerine Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen, heykel ve büstlerin kaldırılması için belediyelere ve ilgili kuruluşlara devlet tarafından maddi destek sağlanacağını duyurmuştu. 

Ancak DPP'li parlamenter Huang Jie, geçen ayki açıklamasında, bu karara rağmen sadece 165 heykelin kaldırdığını belirterek, sürecin neden yavaş işlediğini sormuştu. 

Komisyonun yardımcı direktörü Şi Pu, pazartesi günkü kabine toplantısında Huang'ın sorusuna cevaben açıklama yaptı.

Şi, Savunma Bakanlığı ve ordunun heykellerin yıkılması sürecini yavaşlattığını belirterek, işlemlerin hızlandırılacağı teminatını verdi.

Savunma Bakanı Chiu Kuo-cheng, geçen haftaki açıklamasında, Çan'ın modern Tayvan ordusunun kurucusu olduğunu hatırlatıp, ona saygısızlık edilmemesi gerektiğini savunmuştu. 

Tayvan'daki Tamkang Üniversitesi'nden James Yifan Chen, Hong Kong merkezli İngilizce yayın yapan South China Morning Post'a (SCMP), DPP'nin heykellerin yıkılması için baskıyı artırmasının, Beyaz Terör olayıyla ilgili olduğunu söyledi.

Tayvan yönetimi, cuma günü aldığı bir kararla 19 Mayıs'ın Beyaz Terörü Anma Günü olarak belirlenmesi için çalışma başlatılmasını onaylamıştı. 

28 Şubat olayı diye de bilinen Beyaz Terör, Tayvan'da iktidarı ele geçiren Çan liderliğindeki KMT'nin, halk ayaklanmasını bastırdığı ve sıkıyönetim ilan ettiği 1949-1992 dönemine ithafen kullanılıyor. Bu dönemde yaklaşık 30 bin kişinin öldürüldüğü düşünülüyor. 

Tayvan'da bazı kesimler Çan ve KMT'nin, Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisi'ne (ÇKP) karşı savaşarak Tayvan'ın kuruluşuna öncülük ettiğini savunurken, diğerleriyse Çan ve KMT'nin tek parti yönetimini diktatörlük diye niteliyor. 

Çin - Tayvan gerginliği

II. Dünya Savaşı sonrasında Çin'de KMT ve Komünist Parti arasındaki iç savaş Komünist Parti'nin zaferiyle sonuçlanmıştı. Mağlubiyetin ardından KMT liderleri Tayvan'a sığınmıştı.

Soğuk Savaş nedeniyle Batı'yla ilişkilerini koparan Çin'i 1970'lerin başına kadar Birleşmiş Milletler'de (BM) Tayvan ya da resmi adıyla Çin Cumhuriyeti temsil ediyordu.

BM'nin 1971'de aldığı Çin Halk Cumhuriyeti'ni tanıma kararı gerginliği yeni bir boyuta taşımıştı. Kararın ardından Tayvan, BM'den çıkarılmıştı.

Pekin yönetimi, "tek Çin" ilkesini benimseyerek Tayvan'ın kendi topraklarının parçası olduğunu savunuyor. Buna göre Çin, boğaz ve çevresindeki askeri varlığının yanı sıra Tayvan'ın ülkelerle diplomatik ilişkiler kurmasına, BM'de ve diğer uluslararası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.

Tayvan ise o günden bu yana bağımsızlık arayışını farklı biçimlerde sürdürüyor.

Independent Türkçe, Guardian, SCMP, Taipei Times



ABD'de bir ilk: Colorado saldırganının ailesi sınır dışı edilecek

Soliman'ın, saldırıyı gerçekleştirmek için kızının liseden mezun olmasını beklediğini ifadesinde söylediği bildiriliyor (Lisa Turnquist/AP)
Soliman'ın, saldırıyı gerçekleştirmek için kızının liseden mezun olmasını beklediğini ifadesinde söylediği bildiriliyor (Lisa Turnquist/AP)
TT

ABD'de bir ilk: Colorado saldırganının ailesi sınır dışı edilecek

Soliman'ın, saldırıyı gerçekleştirmek için kızının liseden mezun olmasını beklediğini ifadesinde söylediği bildiriliyor (Lisa Turnquist/AP)
Soliman'ın, saldırıyı gerçekleştirmek için kızının liseden mezun olmasını beklediğini ifadesinde söylediği bildiriliyor (Lisa Turnquist/AP)

ABD'nin Colorado eyaletinde İsrailli rehineler için yapılan eyleme saldıran kişinin ailesi gözaltına alındı. 

ABD İç Güvenlik Bakanı Kristi Noem ve Beyaz Saray sosyal medyada yaptıkları açıklamalarda, ABD Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza Dairesi'nin (ICE) Mohamed Sabry Soliman'ın eşi ve 5 çocuğunu da soruşturma kapsamına aldığını ve saldırıyla bağlantılı olup olmadıklarının araştırıldığını açıkladı.

Beyaz Saray, X'te yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:

SON DAKİKA: Yahudi Amerikalılara yangın bombasıyla düzenlenen antisemitik saldırının şüphelisi olan kaçak yabancı Mohamed Soliman'ın eşi ve 5 çocuğu yakalandı ve hızlı bir şekilde sınır dışı edilmek üzere şimdi ICE gözetimi altındalar.

BU AKŞAM KADAR ERKEN BİR VAKİTTE BİLE SINIR DIŞI EDİLEBİLİRLER.

İç Güvenlik Bakanlığı sözcülerinden Tricia McLaughlin de ailenin turist vizelerinin iptal edildiğini duyurdu. 

Washington Post'a konuşan hukukçular, göçmenlerin hakim görmeden sınır dışı edilmesini öngören mekanizmanın 1996'da yaratıldığını belirtirken bu işlemin ne kadar yasal olduğunu da sorguladı. 

Tecrübeli hukukçu Derege Demissie, "Bu normal değil. Suçla ilişkilendirilen bir kişinin yakını ya da akrabalarının herhangi bir suç eylemiyle ilişkilendirilmedikleri halde ICE tarafından hedef alındığı bir başka örnek hatırlamıyorum" dedi. 

ABD merkezli düşünce kuruluşlarından Cato Institute'ten Alex Nowrasteh de "Bir teröristin akrabası olmak, özgür bir ülkede suç değildir ve öyle görülemez" ifadesini kullandı.

Colorado'daki Boulder kentinde pazar günü İsrailli rehineler için yapılan eyleme düzenlenen saldırı dünyada ses getirmişti. 

"Özgür Filistin" diye bağıran Mohamed Sabry Soliman, göstericilere yanıcı maddeler fırlatmıştı. 

Yaklaşık 20 kişilik gösterici grubundan 12 kişi yaralandı.

Polis, hazırladığı 18 molotofkokteylinden yalnızca ikisini fırlatan Soliman'ın daha önce hiç kimseye böylesi bir zarar vermediği için korkup çekindiğini bildirdi.

45 yaşındaki şüpheli olay yerinde direnmeden gözaltına alınırken FBI "terör soruşturması" başlattı. 

Beyaz Saray, Soliman'ın turist vizesinin süresi dolmasına rağmen ABD'yi terk etmediğini açıklayarak onun için "kaçak yabancı" dedi. 

Cinayete teşebbüs ve nefret suçu suçlamalarıyla tutuklanan Soliman'ın sorgusunda, Mısır'da doğup 17 yıl boyunca Kuveyt'te yaşadıktan sonra 2022'de ailesiyle birlikte ABD'ye geldiğini ve bir yıldır bu saldırıyı planladığını itiraf ettiği bildiriliyor.

Soliman, eşi ya da çocuklarının bu planlardan haberi olmadığını da söylemiş. 

2023'ten beri Uber şoförlüğü yapan Soliman ya da ailesinin iltica başvurusunda bulunup bulunmadığı bilinmiyor. Mülteci adaylığı, sınır dışı edilmelerini güçleştirebilecek bir etken.

Independent Türkçe, Washington Post, AP