Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.
Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe



ABD'nin Ukrayna'ya dayattığı "sömürge anlaşmasının" detayları sızdı

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent geçen hafta Kiev'de Zelenski'yle görüşmüştü (AFP)
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent geçen hafta Kiev'de Zelenski'yle görüşmüştü (AFP)
TT

ABD'nin Ukrayna'ya dayattığı "sömürge anlaşmasının" detayları sızdı

ABD Hazine Bakanı Scott Bessent geçen hafta Kiev'de Zelenski'yle görüşmüştü (AFP)
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent geçen hafta Kiev'de Zelenski'yle görüşmüştü (AFP)

New York Times (NYT) çarşamba günü Donald Trump yönetiminden yetkililerle bir araya gelen Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin, değerli maden kaynaklarının yarısının kontrolünü ABD'ye verme teklifi aldığını yeni yayımladığı haberde bildirdi. 

Müzakerelere dair bilgi sahibi 5 kişiye dayandırılan haberde Washington'ın, Ukrayna'nın grafit, lityum ve uranyum gibi madenlerinin yanı sıra petrol ve doğalgazda da söz sahibi olmak istediği belirtildi. 

ABD'nin hem madenlerden kazanılan hem de yeni maden çıkarma lisanslarının satışından elde edilecek paraların yarısını almayı hedeflediği iddia ediliyor.

Washington'ın bu madenlerin alımında öncelik istediği de öne sürülüyor. 

Ukraynalı yetkililerden biri, 61. Münih Güvenlik Konferansı (MSC 2025) için Almanya'ya giden Zelenski'nin cuma günü orada ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'yla bir araya geldiğini hatırlatarak Kiev'in konu hakkındaki karşı teklifini orada sunmuş olabileceğini söyledi. 

Konuyla ilgili görüşmelerin gerginlik içinde sürdüğü ve Washington'la Kiev arasında artan mesafeyi gösterdiği NYT'nin haberinde ifade edildi.

Ukrayna'ya yaptıkları yardımların karşılığında 500 milyar dolar değerinde nadir toprak elementi istediklerini ay başında belirten Donald Trump, Kiev'in de bunu kabul ettiğini savunsa da Volodimir Zelenski, ABD Başkanı'nı yalanlıyor.

Zelenski, Washington'ın konuyla ilgili anlaşma teklifini ABD çıkarlarına fazla odaklandığını belirterek reddettiklerini açıkladı. 

Cumartesi günü Münih'te Associated Press'e (AP) konuşan Zelenski, "Bakanların anlaşmayı imzalamasına izin vermedim çünkü kanımca bizi ve çıkarlarımızı korumaya yönelik bir hazırlık sunmuyor" dedi. 

"Sömürge anlaşması"

Ad ve görevlerinin açıklanmaması koşuluyla ajansa konuşan Ukraynalı yetkililer de ABD'nin anlaşma karşılığında kendilerine güvenlik taahhütü vermeyi reddettiğini açıkladı. 

Ukraynalılar, Washington'ın Joe Biden yönetiminde sağlanan ve gelecekte yapılacak yardımlar karşılığında bunu istediğini vurguladı. 

Kiev'e giden ABD Hazine Bakanı Scott Bessent'in çarşamba günü Ukrayna yönetimine sunduğu teklif hakkında konuşan eski bir üst düzey yetkili, "Zelenski bu sömürge anlaşmasını imzalayamaz" dedi. 

Amerikan haber ajansına konuşan Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Brian Hughes, ABD'li vergi mükelleflerinin Ukrayna'ya verdiği parayı "telafi etmek" ve Rusya'yla çatışan ülkenin ekonomisini büyütmek istediklerini söyledi.

Teklifin detaylarını doğrulamayan Hughes, "Başkan Zelenski, Trump yönetiminin Ukrayna'ya sunduğu şahane fırsat konusunda dar görüşlü davranıyor" ifadesini kullandı.

Hughes, ABD'nin Ukrayna'yla ekonomik bağlarını geliştirmesinin kalıcı barış için en iyi güvence olacağını savundu. 

Zelenski, geçen hafta Reuters'a verdiği röportajda, maden anlaşmasına açık olduklarını fakat nadir toprak elementi rezervlerinin neredeyse yarısının Rus işgali altındaki topraklarda yer aldığını belirtmişti. 

Forbes'un aktardığı verilere göre Ukrayna'nın toplamda 7 milyar dolar değerindeki maden yatağı, Rus işgali altındaki bölgelerde yer alıyor. 

Havacılık, savunma ve nükleer konularında önemli olan bu madenler, ABD için Çin'e bağımlılığı azaltmak açısından da çok değerli. 

Independent Türkçe, New York Times, AP