Asya devindeki son büyük cami de "Çinlileştirildi"

"Bu kampanya asla yalnızca camilerin görünümünden ibaret değil"

Google caminin öncesini ve sonrasını ortaya koydu (Google Haritalar) 
Google caminin öncesini ve sonrasını ortaya koydu (Google Haritalar) 
TT

Asya devindeki son büyük cami de "Çinlileştirildi"

Google caminin öncesini ve sonrasını ortaya koydu (Google Haritalar) 
Google caminin öncesini ve sonrasını ortaya koydu (Google Haritalar) 

Çin'de Arap tarzı mimari özelliklerini koruyan son büyük camide de imaj değişikliğine gidildi. Şadian Ulu Camii'nin de minareleri ve kubbelerinin kaldırılmasıyla Müslümanların ibadethanelerindeki "Çinlileştirme" çabalarının tamamlandığı bildiriliyor.

Ülkenin güneybatısındaki Yünnan eyaletindeki küçük kasabayla aynı adı taşıyan cami, geçen yıla kadar 21 bin metrekarelik alanda yeşil kubbeleri ve minareleriyle arzıendam ediyordu. Ancak Pekin yönetiminin "Çinlileştirme" politikaları, ülkenin en büyük camilerinden biri olan Şadian'ı da vurdu. 

Birleşik Krallık'ın Guardian gazetesinin özel haberine göre fotoğraflar, uydu görüntüleri ve görgü tanıklarının ifadeleri, Arap tarzı caminin Çin'deki pagodalara benzetildiğini ortaya koydu. Nisanda yeniden açılan caminin içindeki güvenlik kameraları dikkat çekiyor.

Yine Yünnan eyaletinde yer alan meşhur Najiaying Camii de kısa zaman önce benzer bir yenileme sürecinden geçmişti. 

Uzmanlar, Çin hükümetinin 2018'de açıkladığı "İslam'ın Çinlileştirmesi" planının Şadian Ulu Camii'nin restorasyonuyla tamamlandığını söylüyor. 

Plan kapsamında "yabancı mimari tarzlara" karşı "Çin'in özellikleriyle dolu İslam mimarisinin" teşvik edileceği bildirilmişti. Guardian, Çin Komünist Partisi'nden sızan bir belgenin yerel yetkililere yapılan "daha çok yıkım, daha az yapım prensibine uyma" uyarısını gözler önüne serdiğini öne sürdü. 

ABD'deki Cornell Üniversitesi'nden Ruslan Yusupov, saha araştırması için iki yıl geçirdiği Şadian'daki durumu yorumlarken Najiaying Camii'ndeki değişikliği de anıyor:

Bu iki sembol niteliğindeki caminin Çinlileştirilmesi, kampanyanın başarısına işaret ediyor. Köylerde Arap stilinde küçük camiler kalsa da yerel toplulukların Çinlileştirme çabalarına karşı çıkması zor.

"Çin'de İslam" konusunda uzman tarihçi Hannah Theaker da "eyalet eyalet" ilerleyen Çinlileştirme kampanyasında Pekin'e en uzak eyaletlerden Yünnan'ın sona bırakıldığını söylüyor:

Ülkedeki topluluklar arasında mimari Çinlileştirmenin 2023'te Yünnan'daki meşhur ve Çinlileştirilmemiş son camilere ulaşacağı gibi bir düşünce vardı. İslam'ın Çinlileştirilmesi kampanyası asla yalnızca camilerin görünümünden ibaret değil.

Müslüman Huilerin New York'ta yaşayan temsilcilerinden bir aktivist olan Ma Ju da bu restorasyonların "net bir dininizi ve etnisitenizi yok etme mesajı" olduğunu savunuyor.

Yaklaşık 50 yıl önce bölgedeki Hui Müslümanlarının ayaklanmasıyla birlikte Şadian Olayı meydana gelmişti. Binden fazla kişinin Çin Halk Kurtuluş Ordusu tarafından öldürüldüğü tahmin ediliyor. 1368-1644'te hüküm süren Ming hanedanı döneminde inşa edilen Şadian Camii, olaylar sırasında büyük zarar görmüştü.

Sonrasında hükümetin desteğiyle yeniden inşa edilen caminin tasarımında Medine'deki Mescid-i Nebevî'den esinlenilmişti. Büyütülen ibadet yeri, 10 bin kişilik kapasiteye sahip. 

Financial Times'ın geçen seneki haberine göre ülkedeki 2 bin 300 caminin dörtte üçünden fazlası 2018'den sonra ya yıkıldı ya da değiştirildi.

2020'de yapılan sayıma göre ülkede 11 milyonu aşkın Hui yaşıyor. 1,4 milyardan fazla kişinin yaşadığı Çin'de Uygurlar da Huilere yakın bir nüfusa sahip. 

Pekin'in Uygurlara yönelik politikaları da uluslararası toplumdan tepki topluyor. "İnsanlığa karşı suç" iddialarını reddeden Çin'se aldığı önlemleri ayrılıkçılık ve aşırılıkçılığa karşı mücadelede olmazsa olmaz görüyor.

Çin yönetimi, Han çoğunluğuna daha iyi uyum sağladığını düşündüğü Huilere daha iyi davranıyor. Ancak Najiaying Camii'nin restorasyonu gibi eylemler Huilerin de geçen sene polislerle çatışmasına neden olmuştu. Diğer yandan Şadian'da benzer bir olay gerçekleşmedi. 

Guardian, eskiden Şadian Camii'nde çalışıp 2021'de Çin'i terk eden kişinin şu sözlerini aktarıyor:

O dönemden beri Şadian halkı yönetimin her şeyi kontrol etme konusunda çok güçlü olduğunu anladı ama halk caminin stilinin değiştirilmesinden rahatsız. Pek çok arkadaşım Şadian'ı terk etti.

Independent Türkçe, The Guardian, Financial Times



JFK suikastı belgeleri eksik mi? Uzmanlar tatmin olmadı

TT

JFK suikastı belgeleri eksik mi? Uzmanlar tatmin olmadı

Kelly Rissman 

Başkan Donald Trump, John F. Kennedy'nin 1963'te öldürülmesiyle ilgili dosyaların "tam ve eksiksiz" açıklanmasını emretti ancak uzmanlar bunların çoğunun henüz ortaya çıkmadığını söylüyor (AP)

ABD Başkanı Donald Trump yönetimi 1963'te Başkan John F. Kennedy'ye düzenlenen suikastla ilgili binlerce gizli belgeyi yayımladı ancak araştırmacılar bu belgelerin söz verilen dosyaların üçte ikisini içermediğini söylüyor.

Görevdeki üçüncü gününde Trump, "John F. Kennedy suikastına ilişkin tüm kayıtların tam ve eksiksiz yayımlanması" talimatını vermiş, araştırmacılar da daha önce kamuoyuyla paylaşılmamış yaklaşık 3 bin 500 belgenin yayımlanmasını beklemişti.

Merakla beklenen belge dökümü salı günü gerçekleşti ancak bazı uzmanlar düzenlenen dosyaların sadece üçte birinin yayımlandığını söylüyor.

Bu uzmanlardan biri de JFK suikastı dosyalarına ilişkin veri tabanı Mary Ferrell Vakfı'nın başkan yardımcısı Jefferson Morley.

Morley salı günü geç saatlerde X'te, salı günkü açıklamanın "cesaret verici bir başlangıç" olduğunu söyledi. Ancak saklanan belgelerin sadece yaklaşık 1124'ünün yayımlandığını da belirtti. Bu dilimin vaat edilen dosyaların üçte ikisini, 500 IRS kaydının hiçbirini ya da yakın zamanda keşfedilen FBI dosyalarını içermediğini belirtti.

Geçen ay FBI suikastla ilgili yaklaşık 2 bin 400 kayıt bulduğunu açıklamıştı.

Morley sözlerini şöyle sürdürdü:

Yine de bu, 1990'lardan bu yana JFK dosyalarının gizliliğinin kaldırılmasına ilişkin en olumlu haber.

Uzun süredir gizli tutulan bu kayıtlar JFK'nin CIA'e olan güvensizliğine, Castro suikastı planlarına, Oswald'ın Mexico City'de izlenmesine ve Oswald'ın dahil olduğu CIA propaganda operasyonlarına yeni bir ışık tutuyor.

Dallas'a yaptığı ziyaret sırasında suikasta uğrayan Kennedy'yle ilgili kayıtların yayımlanması, onlarca yıldır ölümünü çevreleyen birçok komplo teorisine son verebilir.

Trump pazartesi günü John F. Kennedy Gösteri Sanatları Merkezi'nde yaptığı açıklamada "İnsanlar onlarca yıldır bunu bekliyordu" dedi.

Elimizde muazzam miktarda kağıt var. Çok fazla okuma var. Bir şeyleri düzenleyeceğimizi düşünmüyorum.

Dosyalarda suikasttan tutuklanan ancak yargılanamadan öldürülen 24 yaşındaki Lee Harvey Oswald "kötü nişancı" diye tanımlanıyordu.

Virginia Üniversitesi Siyaset Merkezi Direktörü ve "The Kennedy Half-Century"nin yazarı Larry J. Sabato, Associated Press'e yaptığı açıklamada, yayımlanan kayıtların incelenmesinin biraz zaman alacağını söyledi.

Sabato, "Önümüzde uzun bir süre yapacak çok işimiz var ve insanlar bunu kabul etmeli" dedi.

Independent Türkçe, independent.co.uk/news