Robert Ford
Eski Başkan Donald Trump, 2 Haziran'da Fox News televizyon kanalına verdiği bir röportajda, ticari dolandırıcılık suçundan hapis cezasına çarptırılması halinde şiddet olaylarının patlak verebileceği uyarısında bulundu. Trump, “Belli bir noktada çöküş gerçekleşir” ifadelerini kullandı. Yargı sürecini eleştiren Trump, Biden yönetimini mahkemeleri muhaliflerine karşı bir silah olarak kullanmakla suçladı. Cumhuriyetçi Parti’den müttefikleri de ona bu konuda destek oldu.
Trump’ın destekçilerinin birçoğunun fanatikliği tartışma konusu bile olamaz. Trump’ın New York'taki ‘sus payı’ davasında aleyhine hüküm verilmesinin ertesi günü başkanlık kampanyasına yapılan mali bağışlar iki katına çıktı. X platformunda yaklaşık bir milyon takipçisi olan aşırı sağcı vlogger Laura Loomer, Trump hakkında verilen mahkeme kararına, Trump önümüzdeki kasım ayında yapılması planlanan başkanlık seçimlerini kazanır kazanmaz Demokrat Parti liderlerinin idam edilmesi çağrısında bulunarak tepki gösterdi. Kongrenin Georgia eyaleti Cumhuriyetçi Üyesi Marjorie Taylor Greene, Trump'ı Hz. İsa’ya benzeterek siyasi otoritelerin her ikisini de yanlış suçlamalarla mahkum ettiğini söyledi. Anketlere göre Amerikalıların yüzde 40'ından fazlası, Trump'ın hüküm giymesinden sonra bile başkan olmaya uygun olduğunu düşünüyor. Trump, New York'ta 11 Temmuz'daki duruşmasında, ‘ticari dolandırıcılık’ suçundan dört yıla kadar hapis cezasına çarptırabilir.
Önümüzdeki seçimlerde yeni şiddet olayları yaşanır mı?
Trump, hapse girmesi halinde şiddet olayları çıkabileceği tehdidinde bulunmanın yanı sıra kim kazanırsa kazansın seçimin sonucuna saygı göstermeyi de reddediyor. Trump, geçtiğimiz nisan ayında Time dergisine verdiği röportajda, seçim sürecinde hile yapılmadığı takdirde kaybetmesinin mümkün olmadığını söyledi. Mart ayında Michigan'da düzenlenen bir mitingde ise kaybetmesi halinde sokakların ‘kan gölüne’ döneceği uyarısında bulundu. Trump, 6 Ocak'ta Kongre Binası'na düzenlenen baskında yer aldıkları için hapse atılanları sık sık ‘rehineler’ olarak tanımlıyor.
Bugüne kadar hiçbir başkan adayı hapse girmesi ya da seçimi kaybetmesi halinde üstü kapalı olarak şiddet tehdidinde bulunmamıştı. Fakat birçok uzman siyasi şiddetin artma riskinin gerçek olduğu konusunda uyarıyor. PBS haber kanalı ve Maris anket şirketi tarafından mart ayında yapılan bir ankete katılanların yüzde 20'si ABD’yi yeniden rayına oturtmak için şiddetin gerekli olabileceğini söyledi. Ankete katılan Cumhuriyetçilerin yüzde 28’i şiddet kullanımını onayladı.
Barack Obama yönetimi döneminde eski İç Güvenlik Bakanı Yardımcısı olan Juliette Kayyem, geçtiğimiz nisan ayında CNN'e yaptığı açıklamada, Trump ve kampanya ekibinin şiddet tehdidini sık sık dillendirdiğini, ancak ABD devletinin 6 Ocak 2021 tarihindekine benzer bir başka ayaklanmaya karşı hazırlıksız olduğunu söyledi.
Son yıllarda yapılan anketler, Amerikalıların yüzde 10 ila 30'unun ülkedeki bir iç siyasi krizi çözmek için şiddet kullanılmasını onaylayabileceğini gösterdi.
Silahlı Şiddet Yer ve Olay Verileri Projesi (ACLED) adlı araştırma kuruluşu, geçtiğimiz ocak ayında ABD’deki aşırı sağcıların seçimleri yeni destekçiler kazanmak ve onları harekete geçirmek için kullanacağı uyarısında bulunan bir rapor yayınladı.
Şarku’l Avsat’ın ACLED raporundan aktardığı bilgilere göre bu yıl kasım ayında yapılacak seçimlere hile karıştırılacağı iddiaları, özellikle başkanlığa aday olan Trump ve Biden’ın Oval Ofis'i ele geçirmek için kazanmaları gereken Arizona, Pennsylvania ve Wisconsin eyaletlerinde aşırı sağcıları harekete geçirebilir. Bloomberg News tarafından geçtiğimiz mayıs ayında yapılan bir anket, bu üç eyalette ve seçimler için kritik öneme sahip diğer dört eyalette seçmenlerin yarısının seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından şiddet olaylarının yaşanmasından endişe ettiğini ortaya koydu.
Çok sayıda Amerikalının siyasi şiddet kullanılmasını beklediğini gösteren bu anketler yeni sayılmaz. Son yıllarda yapılan başka anketler de Amerikalıların yüzde 10 ila 30'unun ülkedeki bir iç siyasi krizi çözmek için şiddet kullanılmasını onaylayabileceğini gösterdi. Şu an için farklı olansa aşırı sağcı grupların sayısının önemli ölçüde artmış olması.
Onlarca yıldır ABD’deki nefret gruplarının faaliyetlerini inceleyen Güney Yoksulluk Hukuk Merkezi (SPLC), bu ayın başlarında yayınladığı raporda, bu tür grupların sayısının 2021 yılında bu yana iki kattan fazla artarak ülke genelinde bin 400'e ulaştığını bildirdi. Cumhuriyetçi Parti’nin yargı sistemine yönelik eleştirileri mahkemelerin meşruiyetini zayıflatmaya katkıda bulunurken daha fazla Amerikalıyı anlaşmazlıkları şiddet yoluyla çözmeye teşvik ettiğinden aşırılık yanlısı grupların çoğalması özellikle önem arz ediyor.
Aynı zamanda ABD'deki muhafazakâr çevreler, siyasi şiddet konusunda asıl tehdidi aşırı sol grupların oluşturduğu uyarısında bulunuyor. Üyeleri arasında Trump yönetiminden pek çok eski yetkilinin de bulunduğu Önce Amerika Politika Enstitüsü (AFPI) Başkanı Brooke Rollins, mayıs ayında American Mind dergisinde kaleme aldığı makalede, ABD’deki üniversite kampüslerinde gerçekleştirilen Gazze’ye destek protestolarının solcular tarafından verilen gözdağının sadece son örneği olduğunu yazdı. Seçim yıllarında her zaman solcu grupların yer aldığı şiddetin ortaya çıktığını ve bu şiddetin kaos ve nihayetinde ayaklanma başlatmayı amaçladığını söyledi. Rollins, hiçbir iş yerinin Cumhuriyetçilerin politikalarından korktukları için kepenklerini kapatmak zorunda kalmadığını söyleyerek sağcıları tehdit olarak görmeyi reddetti. Rollins’in suçlamaları, Cumhuriyetçi Parti'nin Amerikan demokrasisi için bir tehdit olduğu uyarısında bulunan Demokratların suçlamalarını oldukça andırıyordu.
Kutuplaşma daha da derinleşiyor
YouGov tarafından mart ayı sonları, nisan ayı başlarında yapılan bir anket, Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti destekçileri arasındaki düşmanlığın geçtiğimiz yıl daha da arttığını gösterdi. YouGov tarafından 2023 baharında yapılan bir anket, Demokrat Parti üyelerinin yüzde 69'unun Cumhuriyetçi Parti hakkında olumsuz görüşe sahip olduğunu gösteriyordu. Ancak bir yıl sonra aynı dönemlerde yapılan son anket bu oranın yüzde 85’e yükseldiğini gösterdi.
Aynı şekilde 2023 yılındaki ankette Cumhuriyetçilerin yüzde 74'ünün Demokratlar hakkında olumsuz görüşe sahip olduğu ortaya çıkarken bu ortan 2024'teki ankete göre yüzde 88'e yükseldi.
Amerikan siyasetinde katı rekabet normal görülse de kullanılan dil artık özellikle aşırıya kaçmış durumda. Eleştiriler politika farklılıkları kadar rakibin şahsiyetini de hedef almaya başladı. Hiçbir zaman ılımlı bir siyasi dil kullanmayan Donald Trump, mayıs ayında Biden'ın yolsuzluk yaptığını iddia etti ve ‘bir kaya kadar aptal’ olduğunu söyledi. Trump, Biden'ı yaşı ve çocukluğundan beri mustarip olduğu ancak büyük ölçüde üstesinden geldiği bir rahatsızlık olan kekemeliğinden ötürü eleştirdi.
ABD’deki seçim kampanyaları sırasında geleneksel olarak bir başkan, başkanlığa aday olan rakibinin şahsiyetine saldırmaz, bunun yerine ABD’nin geleceğine yönelik vizyonunu eleştirir. Ancak Biden, bu yıl bu geleneği bozdu.
Trump’ın siyasi müttefikleri de Demokrat Parti'ye karşı eleştirilerinde en az onun kadar dozu kaçırıyorlar. Örneğin ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson, geçtiğimiz haftalarda Ulusal Cumhuriyetçi Avukatlar Birliği'nde yaptığı konuşmada, Demokrat Parti'nin Amerikan devletinin ve toplumunun temel ilkelerini küçümsediğini, sol kanadının ve katı görüşlülerin Amerikan demokrasisini yok edecek ‘Avrupa sosyalizmi tarzında Marksist bir hükümet’ kurmak istediğini söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ya da Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ABD Temsilciler Meclisi’nin tepesindeki bir ismin Fransa ve Almanya'nın Marksist ülkeler olduğu iddiasını reddedebilirler, ancak Ulusal Cumhuriyetçi Avukatlar Birliği üyeleri Johnson'ın konuşmasını coşkuyla alkışladılar.
Başkan Biden ve Demokrat Partililer de Trump'a sert eleştirilerde bulunuyor ve ona ağır darbeler indiriyorlar. Bir başkan yardımcısı adayının başkanlık seçimlerinde rakibini eleştirmesi normal sayılır. Başkan Yardımcısı Camilla Harris, haziran ayı başlarında Michigan'daki bir mitingde Trump'ı ‘yakalanmaktan memnun olmayan bir hilekar’ olarak nitelendirdi. ABD’deki seçim kampanyaları sırasında geleneksel olarak bir başkan, başkanlığa aday olan rakibinin şahsiyetine saldırmaz, bunun yerine ABD’nin geleceğine yönelik vizyonunu eleştirir. Ancak bu yıl bu geleneği bozan Biden, haziran ayı başlarında Connecticut'ta düzenlenen bir bağış etkinliğinde Trump'ın ‘başkanlığa aday olan ilk hüküm giymiş suçlu’ olduğunu söyledi ve yargı sistemini eleştirdiği için Trump’ı ‘pervasız’ olarak niteledi. Biden ayrıca Trump'ın 2020 yılındaki başkanlık seçimlerini kaybettikten sonra ruhsal bir bunalıma girdiğini ve artık tehlikeli bir adam olduğunu öne sürdü.
Siyasi gerginlik tehlike teşkil ediyor
Süregelen bu kısasa kısas eleştiriler, bir yandan birçok Amerikalıyı seçim sürecinden uzaklaştırırken diğer yandan Amerikalılar arasında ülkenin geleceğine ilişkin derin bölünmeleri yansıtıyor. Pew tarafından haziran ayında yapılan bir anket, Demokratlar ile Cumhuriyetçiler, gençler ile yaşlılar, yüksek eğitimliler ile düşük eğitimliler ve farklı ırklardan Amerikalılar arasında geniş uçurumlar olduğunu ortaya koydu. Din ve hükümetin rolü arasındaki ilişkiden kürtajın yasallaştırılması, silah kontrolü, ırklar arası ilişkiler ve göçmenliğe kadar birçok konuda büyük görüş ayrılıkları söz konusu.
Örneğin anket, Trump destekçilerinin yüzde 63'ünün, ülkeye kaçak yollardan gelen göçmenlerin zorla sınır dışı edilmesine yönelik politikayı desteklediğini gösterdi. Buna karşın, Biden'ın destekçileri arasında bu rakam sadece yüzde 15’le sınırlı kalıyor. Biden’ın destekçilerinin yüzde 85'i yasadışı göçmenlerin ABD'de kalmasına izin verilmesi gerektiğine inanırken, yüzde 56'sı vatandaşlık almalarını destekliyor. Her iki taraf da birbirini yasadışı göç konusunu siyasi kazanç uğruna kullanmakla suçluyor. Bu dinamik, özellikle Demokrat Parti’yi destekleyen kadınlar arasında kürtaj konusunda da kendini gösteriyor. Ankete göre Biden’ın destekçilerinin yüzde 88'i ve ABD halkının yüzde 62'si kürtajın yasal olmasını isterken, Trump’ın seçmenlerinin sadece yüzde 31'i sınırlı yasal kürtajı destekliyor.
Partiler arası bölünmeler artık siyasi anlaşmazlıklardan ziyade kültürel anlaşmazlıklarla ilgili olmaya başladı.
Her iki siyasi parti de bu toplumsal bölünmeleri istismar etmek için harekete geçti. Başkan Biden’ın kampanya ekibi, orta sınıf bir anne ve kızının kürtaj için Cumhuriyetçilerin kontrolündeki bir eyaletten Demokratların kontrolündeki komşu bir eyalete giderken polisten kaçtıklarını gösteren bir televizyon reklamını ekranlarda döndürmeye başladı. Reklam, bir korku hali yaratmayı ve kadınları Demokratlara oy vermeleri için harekete geçirmeyi amaçlıyor. Öte yandan Cumhuriyetçilerin seçim kampanyası çerçevesinde kullandıkları reklamlarda yasadışı göçmenlerin ülkeyi ‘istilası’ vurgulanıyor.
Partiler arası bölünmeler artık siyasi anlaşmazlıklardan ziyade kültürel anlaşmazlıklarla ilgili olmaya başladı. Amerikan siyaset sahnesinin 1960'lı ve 1970'li yıllardaki sorunlarıyla ilgili bir kitap kaleme alan tarihçi yazar Doris Kearns Goodwin, haziran ayı başlarında CNN televizyonuna verdiği demeçte ‘Amerikalıların artık sorunlara göre değil, siyasi ve kültürel kimliklere göre bölündüğünü’ söyledi.
George Washington'ın 1796 yılında bu tür bir siyasi kabileciliğin ABD’nin istikrarını tehdit edebileceği konusunda uyarıda bulunduğunu hatırlatan Goodwin, ülkedeki mevcut siyasi duruş, fırsatçılık ve kullanılan dilin, gözlemcilere Cezayir'de 1989 yılından 1993 yılına kadar İslamcı ve laik siyasetçiler arasındaki rekabeti hatırlattığını vurguladı.
Yeni bir iç savaşın patlak vermesini engellemek
Nisan ve mayıs aylarında yapılan iki ankete göre Amerikalıların yüzde 40’ından fazlası yakında yeni bir iç savaşın patlak verebileceğini düşünüyor.
Tarihçi Anne Cox Richardson geçtiğimiz ekim ayında PBS televizyon kanalına verdiği röportajda, ABD'nin ‘bıçak sırtında’ olduğunu söyledi. Ancak burada yukarıda bahsi geçen iki anketin de ABD’de hayali bir iç savaşı konu alan yeni bir Hollywood filminin gösterime girmesinden hemen sonra yapıldığını belirtmekte fayda var. Dahası, her iki ankette de katılımcıların büyük bir kısmının bir iç savaş ihtimalini dışladığının altı çizilmeli.
Genç Cumhuriyetçiler, yaşlı Cumhuriyetçilere göre yasadışı göçmenlik ve kürtaj yasası gibi hassas konularda Demokratların görüşlerine daha yakın bir görüşe sahipler.
Ancak bazı gözlemciler ABD’nin göründüğü kadar uçurumun kenarında olmadığını düşünüyor. Hatta tarihçi Richardson'ın kendisi bile yeni bir iç savaşın kaçınılmaz olmadığını belirtiyor. Dartmouth Üniversitesi profesörlerinden Sean Westwood'un araştırmalarına göre anketlerde şiddeti desteklediğini ifade eden pek çok Amerikalının bu tür eylemlerde bulunma ihtimali düşük. Burada genç Amerikalıların iki büyük siyasi parti etrafında daha az kutuplaşmış olduğunu hatırlatalım. Siyaset bilimciler Sally Friedman ve David Schultz, 1982 yılından sonra doğan Amerikalılar arasında sosyal konularda daha fazla fikir birliği olduğunu gösteren bir araştırmaya dikkati çektiler. Pew tarafından haziran ayında yapılan bir anketin Genç Cumhuriyetçiler, yaşlı Cumhuriyetçilere göre yasadışı göçmenlik ve kürtaj yasası gibi hassas konularda Demokratların görüşlerine daha yakın bir görüşe sahip olduklarını göstermesi de bu hususu destekliyor. Friedman ve Schultz, bu yeni kuşaklar daha fazla siyasi güç kazandıkça ABD'deki kutuplaşmanın önümüzdeki yıllarda azalabileceğini öngörüyorlar.
Biden ve Trump arasındaki kasım ayın yapılması planlanan başkanlık seçimleri yarışı kıyasıya geçecek. Siyasi partizan eleştiriler çok daha şiddetli olacak ve özellikle Trump'ın 11 Temmuz'da hapis cezasına çarptırılma ihtimaliyle birlikte iç siyasi şiddet riski daha da yükselecek.
Alman ordusu (Bundeswehr) askerleri, Berlin'deki Reichstag binasının önünde düzenlenen bir askere alma töreninde saf halinde duruyorlar, 20 Temmuz 2011 (Reuters)
Fransız ordusunun yeni erleri, Marsilya yakınlarındaki Carpienne askeri üssünde bir yeterlilik eğitimi sırasında AMX tankları ile eğitim yapıyor, 15 Ekim 2001 (Reuters)
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (ortada), Fransız Alpleri'ndeki Varces askeri üssünde yeni zorunlu askerlik hizmetini açıklayan konuşmasını yapmadan önce birlikleri denetliyor, 27 Kasım 2025 (AFP)