Trump Suriye'de denklemi değiştirebilir mi?

‘Sezar’ ve ‘normalleşme karşıtı’ yasaların uygulanmasının askıya alınması beklentileri

İsrail saldırısının ardından Suriye ile Lübnan arasındaki Cussiye Sınır Kapısı’nda büyük bir yıkım meydana geldi ve geçişler engellendi. (AFP)
İsrail saldırısının ardından Suriye ile Lübnan arasındaki Cussiye Sınır Kapısı’nda büyük bir yıkım meydana geldi ve geçişler engellendi. (AFP)
TT

Trump Suriye'de denklemi değiştirebilir mi?

İsrail saldırısının ardından Suriye ile Lübnan arasındaki Cussiye Sınır Kapısı’nda büyük bir yıkım meydana geldi ve geçişler engellendi. (AFP)
İsrail saldırısının ardından Suriye ile Lübnan arasındaki Cussiye Sınır Kapısı’nda büyük bir yıkım meydana geldi ve geçişler engellendi. (AFP)

Konuyu daha sonraki bir aşamaya bırakmayı tercih eden Trump, diğer ayrıntıları açıklamadan, ilgili taraflardan ‘derhal ateşi kesmelerini ve müzakere masasına oturmalarını’ isteyeceğini söyledi. Ayrıca İran'a milislerini finanse etmeyi durdurması için doğrudan uyarılarda bulunacağını bildirdi.

Tüm gözler ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Ortadoğu'da uygulamak istediği politikalara çevrilmişken ve Demokrat Parti adayı Kamala Harris'in şansının da yüksek olduğu düşünüldüğünde, Donald Trump'ın zaferinin ardından durum tersine döndü.

Washington Post'ta yer alan bir köşe yazısına göre Biden yönetimi, İran'ın kontrolünden kurtulmak için Suriye'ye yardım sağlamaya çalışıyordu. Yazıda hem İsrail'in hem de ABD'nin, İran'ın İsrail'e karşı savaşta Suriye sınırından Hizbullah'ı beslemeye devam etmesini önlemek için Şam'a yardım etmek istediği belirtiliyor.

frgth5y
Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed, Mayıs 2023'te Cidde'de düzenlenen Arap Birliği Zirvesi'nde (Reuters)

ABD'li ve İsrailli yetkililer, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in bu tür kontrolleri destekleyebileceğini, çünkü İran'ın Şam'daki ağırlığından rahatsız olduğunu düşünüyor. Esed, İran'ın ikmal operasyonlarını sınırlandırmayı başarırsa, Biden yönetimi ‘olumlu adımlara karşılık olumlu adımlar’ temelinde karşılıklı jestlere hazır görünüyor.

Yazar İsrailli bir kaynağın şu sözlerini aktardı: “Esed'in en azından Suriye üzerinden Hizbullah'a silah akışını durdurmasını ve belki de daha fazlasını sağlayabileceğini umuyoruz. ABD, Suriyeliler bu yolu seçerse onlara bazı avantajlar sağlamaya hazır.”

Muhalefet temasları

Washington'da Suriye krizi dosyasında aktif olan Suriyelilere göre bu eğilim yeni değil ve geçen yıl başladı. Kendileriyle temas kuranlar arasında sadece Biden yönetiminin temsilcileri değil, aynı zamanda Suriye krizi dosyasında sahada bir fark yaratmaya yönelik devam eden çabalar ışığında eski Başkan Trump da vardı.

Muhalif bir siyasi aktivist olan Eymen Abdunnur, Cumhuriyetçi Senatör Ben Cardin'in yardımcılarının yaklaşık bir yıl önce Esed rejimiyle normalleşmenin durdurulmasını öngören yasanın dondurulacağı ve bunun da Suriye rejimiyle yeniden bağlantı kurulmasına olanak sağlayacağı konusunda kendilerini bilgilendirdiğini söyledi.

Şarku’l Avsat'a konuşan Abdunnur, Demokratların da, özellikle Cumhuriyetçiler bu konuda kendileriyle hemfikir olduğu için, bu dondurma işlemini bozmaya yönelik her türlü girişimin reddedileceği tehdidinde bulunduğunu belirtti.

scdf
Suriye'nin batısındaki Lazkiye'de meydana gelen depremin ardından yıkılan bir binanın enkazında çalışan arama kurtarma görevlileri (Reuters)

Abdunnur, aynı durumun Şubat 2023'te Suriye'yi vuran depremin ardından bazı maddeleri dondurulan ve Suriye toprakları üzerinden Lübnan'a doğalgaz boru hattı ve Suriye'ye petrol boru hattı anlaşmasının geçirilmesi de dahil olmak üzere birçok konunun geçirilmesi için sürdürülen bir ‘geleneğe’ dönüşen Sezar Yasası için de geçerli olacağını belirtti. Bu durum, Sezar Yasası ile çelişmesine rağmen Birleşmiş Milletler'in (BM) Suriye'de bir dizi projeyi hayata geçirmesine ve bütçesini arttırmasına olanak sağlayarak genişletildi.

İki taraf arasındaki farklı pozisyonlar

Ancak Abdunnur, Biden yönetimi ve aday Kamala Harris ile temasların Donald Trump ile yapılan görüşmelerle aynı düzeyde olmadığını ifade etti. Harris ile Engagement Foundation tarafından düzenlenen bir Zoom toplantısına karşılık, Trump Suriyeliler ve Lübnanlılarla dört doğrudan kişisel görüşme gerçekleştirmiş, ayrıca danışmanları, aile üyeleri ve Lübnanlı kayınpederi ile bölgedeki savaşların nasıl durdurulacağına ilişkin görüşlerini sundukları 15 toplantı yapmış.

th5y
Suriye'deki İranlı milisler (Arşiv - SOHR)

Suriyeli muhalif Abdunnur, Trump'ın diğer ayrıntıları açıklamadan, konuyu daha sonraki bir aşamaya bırakmayı tercih ederek, ilgili taraflardan ‘derhal ateşi kesmelerini ve müzakere masasına oturmalarını’ isteyeceğini açıkça söylediğini belirtti. Abdunnur’un ifade ettiğine göre Trump ayrıca, İran'a milislerini finanse etmeyi durdurması için doğrudan uyarıda bulunacağını ve bunu başarmak için Tahran'ın mali kaynaklarına kısıtlamalar getireceğini doğruladı.

Suriyeli Kürtler

Buna karşılık Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) siyasi kanadı Suriye Demokratik Konseyi'nin Washington'daki temsilcisi Bessam İshak, Demokratlardan ve Cumhuriyetçilerden duyduklarının şu ana kadar ‘sözlü vaatlerden’ öteye geçmediğini söyledi. İshak Şarku’l Avsat'a verdiği demeçte, özellikle de Trump kazandıktan sonra, ihtiyatlı olmanın çok önemli olduğunu vurguladı.

xcvf
Türkiye'den Suriye'nin doğusundaki SDG mevzilerine bombardıman (Arşiv - AFP)

İshak, kuzeydoğu Suriye'ye yönelik projelerini ve bu bölgedeki yaklaşık 900 kişilik ABD kuvvetlerinin geleceğini bilmek istediklerini, zira Trump'ın 2019'da bu kuvvetleri geri çekme emri verdiğini, ancak danışmanlarının ve ABD Savunma Bakanlığı’nın (Pentagon) baskısı üzerine bu kararından vazgeçtiğini belirtti.

İshak, Trump'ın Türkiye ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ilişkilerinin nasıl olacağını henüz bilmediklerini ve Ankara ile yapılacak herhangi bir anlaşmanın kendi zararlarına olmasından korktuklarını ifade etti.

Bu yazının sonunda birçok kişi Suriye krizinde ‘durgun suları’ hareketlendirmek için geri sayımın başlayıp başlamadığını ve Trump'ın seçim vaatlerini bölgedeki birçok dosya ve savaşın çözümüne yol açacak şekilde hayata geçirip geçirmeyeceğini merak edebilir. Bunlar, Trump 20 Ocak'ta Beyaz Saray'a resmen dönene kadar cevaplanması için biraz beklemesi gereken sorular.



Guyana her yurttaşına 100 bin Guyana Doları yatırmaya karar verdi

Esequibo bölgesi Guyana topraklarının üçte ikisini oluşturuyor (Reuters)
Esequibo bölgesi Guyana topraklarının üçte ikisini oluşturuyor (Reuters)
TT

Guyana her yurttaşına 100 bin Guyana Doları yatırmaya karar verdi

Esequibo bölgesi Guyana topraklarının üçte ikisini oluşturuyor (Reuters)
Esequibo bölgesi Guyana topraklarının üçte ikisini oluşturuyor (Reuters)

Güney Amerika ülkesi Guyana, petrol rezervlerinden elde ettiği geliri halkla paylaşacak.

Guyana yönetiminden yapılan açıklamada, 18 yaş üstü her yurttaşa 100 bin Guyana Doları (yaklaşık 16 bin 300 TL) hibe edileceği bildirildi. Ödemeden yararlanmak isteyenlerin geçerli bir pasaport ya da kimliğe sahip olması gerekli. Buna ek olarak yurtdışında yaşayan Guyanalılar da ödemelerden faydalanabilecek. Ancak bu kişilerin hibeyi almak için ülkeye gitmesi isteniyor.

Guyana Devlet Başkanı Irfaan Ali, bu adımı atmadan önce binlerce vatandaşla ve yetkiliyle görüştüklerini belirterek, herkesten "son derece olumlu geribildirimler aldıklarını" ifade etti. Ali, özellikle hayata yeni atılan gençlere kolaylık sağlamak istediklerini de sözlerine ekledi.

Guyana'nın nüfusu yaklaşık 810 bin, yurtdışında yaşayan Guyanalı sayısıysa 400 bin civarında. Venezuela, Surinam ve Brezilya'ya komşu Güney Amerika ülkesi, 2015'te büyük bir petrol rezervinin keşfiyle gelirlerini artırma fırsatı yakalamıştı. 2019'dan beri petrol çıkarma çalışmalarını hızlandırmış ve ekonomisini üç kat büyütmüştü. 

Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri haline gelen Guyana, 2022'de Atlantik kıyısındaki petrol çalışmalarından 12,6 trilyon Guyana Doları (yaklaşık 2 trilyon TL) gelir elde edildiğini bildirmişti. 

Medya analisti ve girişimci Alex Graham, petrol rezervlerinin keşfinden önce Guyana'nın bölgedeki en düşük gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip ülkelerden biri olduğuna dikkat çekerek şunları söylüyor: 

Bizim yaşadıklarımızı yaşamadıysanız, bu akıl almaz büyümenin ne anlama geldiğini anlayamazsınız. Bu büyümenin yaşam kalitesine etkisini görmek için zaman lazım ama ekonomik büyümenin vatandaşların giderek daha yüksek bir yaşam kalitesine erişmesini sağlayacak altyapı projelerine dönüştüğünü görüyoruz.

Guyanalı öğretmen Keanu Thomas, özellikle Esequibo bölgesindeki yerliler için böyle bir hibenin faydalı olacağını belirtiyor. 25 yaşındaki öğretmen, köylülerin hem ev ihtiyaçlarını karşılayabileceğini hem de tarım yatırımları yapabileceğini ifade ediyor.

Diğer yandan Georgetown Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Richard Rambarran, hibenin genel anlamda iyi bir adım olduğunu belirtirken, enflasyon üzerinde zincirleme bir etki yaratabileceğine de işaret etti. 

Esequibo krizi

Petrol rezervlerinin yer aldığı Esequibo bölgesi, Guyana ve Venezuela arasında krize yol açmıştı. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun 3 Aralık'ta düzenlediği referandumda katılımcıların yüzde 95'i Esequibo'nun ilhakına destek vermişti. Bunun üzerine mecliste alınan kararla Esequibo'nun Karakas yönetimine bağlı özerk bir bölge haline getirileceği duyurulmuştu. 

Bölge üstünde hak iddia eden Karakas yönetimi, Esequibo'da faaliyet gösteren petrol şirketlerinden de faaliyetlerini durdurmalarını istemişti. Söz konusu firmalar arasında yer alan Amerikan petrol devi ExxonMobil, "Hiçbir yere gitmiyoruz" diyerek petrol ve gaz arama çalışmalarının sürdürüleceğini söylemişti.

Öte yandan referandumun ardından artan gerginlik üzerine Venezuela lideri Maduro ve Guyana lideri Ali, 14 Aralık'ta görüşmüştü. Taraflar, ihtilafı çözmek için savaş yerine diplomatik kanalların kullanılmasında anlaştıklarını duyurmuştu.

Independent Türkçe, Guardian, El Pais