ABD Başkanı Donald Trump'ın bir buçuk milyon Filistinliyi Gazze Şeridi'nden Mısır ve Ürdün'e sürme önerisi, İsrail aşırı sağının istekleri doğrultusunda olan ve ABD'nin yeniden imar, konut inşası ve Filistinlilere yeni bir yaşam sağlama kılıfı altında Filistinlileri Batı Şeria'dan Ürdün'e sürmeye yönelik bir başka planının başlangıcı haline gelen ABD planlarına ilişkin geniş bir tartışma ve korku dalgası yarattı.
Bu bağlamda uzmanlar, söz konusu projenin barış anlaşmalarının çökmesine ve bölgenin istikrarsızlaşmasına yol açabileceği uyarısında bulundu. Uzmanlar ayrıca, ABD'nin baskı kurma girişiminin Trump'ın iyi ilişkiler kurduğu bölgedeki kilit müttefiklerini yabancılaştırma riski taşıdığına dikkat çekti.
Washington'daki Savunma Öncelikleri Enstitüsü'nde araştırmacı olan Daniel DePetris, Trump'ın ilk dönemindeki en önemli diplomatik başarısı olan İbrahim Anlaşmaları’nı genişletme hayallerinin çökeceği uyarısında bulundu. DePetris’e göre sadece gelecekteki normalleşme anlaşmaları değil, İsrail ile hem Ürdün hem de Mısır arasındaki barış anlaşmaları da çöküşün eşiğinde olabilir. Zira Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi Ekim 2023'te yaptığı bir açıklamada, “Elde ettiğimiz barış, Filistin davasını ortadan kaldırma fikri uğruna ellerimizden kayıp gidecek” demişti.
Gazze'yi yok etmek
New York Times gazetesinden Thomas Friedman, Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich adlı iki aşırılık yanlısı siyasetçinin, Başbakan Binyamin Netanyahu'yu, İsrail'i savaş suçu işlemekle itham etme pahasına da olsa Gazze Şeridi'ni yok etmeye zorladıklarını ve bu yıkımın Filistinlilerin tamamen yerlerinden edilmesine ve İsrail'in Gazze Şeridi'nin büyük bir bölümünü ilhak etmesine yol açacağını umduklarını söyledi.
Friedman, Trump'ın bölgeyi İsrailliler, Filistinliler ve bölgedeki tüm halklar için barış ve refahı teşvik edecek ve ABD'nin güvenlik çıkarlarını yerine getirecek şekilde yeniden şekillendirme fırsatına sahip olduğunu, ancak bu görevde başarısız olmanın sonuçlarının felaket olacağını belirtti. Friedman, Ortadoğu'nun yeniden kaos, terörizm ve istikrarsızlıkla çevrili ulus devletlere bölünebileceği uyarısında bulunarak, ABD Başkanı’na Arap ortaklarla ABD öncülüğünde bir koalisyon kurmasını ve Filistin Yönetimi ile iki devletli bir çözüm için görüşmeler başlatmasını tavsiye etti.
Trump geçtiğimiz ekim ayında Gazze Şeridi'nin savaş nedeniyle harap olduğunu ve ‘doğru şekilde yeniden inşa edilirse Monako'dan daha iyi’ olabileceğini açıklamıştı. Ayrıca görevinin ilk gününde Gazze'nin ‘denize bakan harika bir yer olduğunu, havanın çok güzel olduğunu, burada harika şeyler yapılabileceğini’ ifade etti. Trump'ın açıklamaları, damadı Jared Kushner'in geçen yıl şubat ayında Gazze Şeridi'nin sivillerden arındırılması halinde büyük bir potansiyelin ortaya çıkabileceğini söylemesiyle örtüşüyor.
Acı hatıralar
Gazze Şeridi'ndeki emlak fırsatlarına yönelik bu Amerikan vizyonu acı hatıraları çağrıştırıyor. İsrail devletinin kurulmasıyla sonuçlanan Nekbe (1948) sırasında yaklaşık 700 bin Filistinli evlerinden kovularak yerlerinden edildi. İsrail'in Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ni ele geçirdiği 1967 savaşında ise 300 bin Filistinli yerinden edildi; İsrail bu kişilerin geri dönmesine izin vermedi. Filistinli mültecilerin sayısı şu anda 6 milyon civarında.
Mevcut Gazze savaşının başlangıcından bu yana İsrail, Gazze Şeridi'nin 2,3 milyon sakininin çoğunu evlerini terk etmeye zorladı. Filistinliler kendilerini vatanlarını terk etmeye ve bir daha asla geri dönmemeye zorlayacak yeni bir felaketten korkuyor. Filistinli mülteci krizi, on yıllardır İsrail-Filistin çatışmasının ana nedenlerinden ve tüm barış görüşmelerinin en çetrefilli konularından biri oldu. Filistinliler geri dönüş hakkı talep ederken, İsrail bu mültecilerin çevredeki Arap ülkeleri tarafından kabul edilmesi gerektiğini söylüyor.
