Avrupa: Bizim katılımımız olmadan Ukrayna'da adil ve sürdürülebilir barış olamaz

Altı Avrupa ülkesi ve Ukrayna'nın dışişleri bakanları Paris'teki toplantıda (Reuters)
Altı Avrupa ülkesi ve Ukrayna'nın dışişleri bakanları Paris'teki toplantıda (Reuters)
TT

Avrupa: Bizim katılımımız olmadan Ukrayna'da adil ve sürdürülebilir barış olamaz

Altı Avrupa ülkesi ve Ukrayna'nın dışişleri bakanları Paris'teki toplantıda (Reuters)
Altı Avrupa ülkesi ve Ukrayna'nın dışişleri bakanları Paris'teki toplantıda (Reuters)

ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in “derhal” görüşmelere başlama kararı almasının ardından dün gece Paris'te bir araya gelen altı Avrupa ülkesi ve Ukrayna Dışişleri Bakanları, Moskova ve Kiev arasındaki savaşı durdurmak için Avrupa ve Kiev'in “her türlü müzakereye katılması” gerektiğini belirtti.

Fransa, Almanya, Polonya, İtalya, İspanya, İngiltere ve Ukrayna dışişleri bakanları yaptıkları ortak açıklamada, savaşı durdurmak için “Amerikalı müttefiklerimizle ileriye dönük yolu müzakere etmek istiyoruz” dediler. Yedi bakan birkaç saat süren toplantının ardından yayınladıkları açıklamada, “Ortak hedeflerimiz, Ukrayna'yı güçlü bir konuma getirmek olmalıdır. Ukrayna ve Avrupa her türlü müzakereye katılmalıdır” ifadelerini kullandı.

Avrupa ülkelerinin “Rus saldırganlığı karşısında” Ukrayna'nın “bağımsızlığı, egemenliği ve toprak bütünlüğüne” olan bağlılıklarının hatırlatıldığı açıklamada, “Ukrayna'nın güçlü güvenlik garantilerinden yararlanması gerektiği” ifade edildi. Açıklamada “Ukrayna'da adil ve kalıcı bir barışın sağlanmasının güçlü bir transatlantik güvenlik için gerekli koşul olduğu” vurgulandı.

Toplantı öncesinde Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barro “Avrupalıların katılımı olmadan Ukrayna'da adil ve sürdürülebilir bir barış sağlanamaz” derken, Alman mevkidaşı Annalina Berbock ve İspanyol mevkidaşı Jose Manuel Alvarez-Bueno, Ukrayna ile ilgili herhangi bir kararın “Ukrayna olmadan” alınamayacağını vurguladı. “Demokratik yollarla seçilmiş bir hükümete sahip egemen bir ülkeden bahsediyoruz. Avrupa güvenliğini etkileyen herhangi bir karar- ki Rusya'nın Ukrayna'daki saldırganlığı doğrudan Avrupa güvenliğini tehdit etmektedir- Avrupa olmadan alınamaz” ifadelerini kullandı.

Berböck birkaç dakika sonra “Ukrayna'ya ilişkin hiçbir kararın Ukrayna olmadan alınamayacağı” yönündeki görüşünü yineledi ve Avrupa'nın “birlik içinde kalması” gerektiğini vurguladı. Polonyalı Bakan Radoslaw Sikorski ise Ukrayna'ya verilen desteğin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak, “yakın transatlantik işbirliği” çağrısında bulundu.

Paris'te Avrupa savunması ve Ukrayna konulu bir toplantı düzenleyen bakanlar, ABD başkanlığına göre Ukrayna'daki çatışmayı sona erdirmek için “derhal” müzakerelere başlama konusunda anlaşan Trump ve Putin arasında bir saatten biraz fazla süren bir telefon görüşmesine denk geldi. Noel-Barro, “Ukrayna'yı terk etmek, Ukrayna'yı teslim olmaya zorlamak, en güçlülerin hukukunun nihai olarak kutsanması ve gezegendeki tüm tiranlara komşularını cezasızlıkla işgal etmeleri için bir davet olacaktır” dedi. Dünyanın bir “cangıl” olmadığını söyleyen İspanya Dışişleri Bakanı, “İkinci Dünya Savaşı'nın sonundan bu yana herkesin yararına işleyen BM Şartı'na dayalı bir dünya düzenimiz var” ifadesini kullandı.

Bu arada dün Brüksel'e bir ziyaret gerçekleştiren ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, Trump'ın NATO ve Ukrayna konusundaki kırmızı çizgilerini özetledi. Hegseth, Ukrayna'nın Kırım da dahil olmak üzere 2014 öncesi sınırlarına dönmesini öngörmenin “gerçekçi” olmadığını söyledi. Hegseth'e göre Ukrayna'nın barış görüşmelerinin ardından Atlantik İttifakı'na katılması da “gerçekçi değil”.



İran, Husiler ve İsrail: Washington karşısındaki üçlü ittifak

ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
TT

İran, Husiler ve İsrail: Washington karşısındaki üçlü ittifak

ABD Başkanı Donald Trump (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump (AFP)

Hüda Rauf

İran ile ABD arasındaki müzakereler, her iki müzakereci ve arabulucu tarafın iyimser ve olumlu açıklamalarıyla ilerleyen üç turdan sonra durdu. Dördüncü turun ertelenmesi, ABD-İran arasında geçici veya kalıcı bir anlaşmaya varılma şansı konusunda soru işaretlerine yol açtı.

Donald Trump'ın göreve gelmesinden bu yana tüm göstergeler, hem İran hem de Amerikan tarafının bir anlaşma imzalamaya hazır ve niyetli olduğuna işaret etse de, şimdilik görüşmelerin üçüncü turda durmasının -ama bu geçici ve yakında dördüncü turla devam edecek gibi görünüyor- her bir tarafın istediği şeyin teknik ayrıntılarından ibaret olmayan başka nedenleri de vardı. Nitekim Washington'daki bazı taraflar İran'ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasından bahsederken, diğerleri ise sıfır zenginleştirmeden bahsediyor ve İran her ikisini de reddediyor.

Trump yönetiminin İran ile müzakerelerdeki temsilcisi Steve Witkoff, Tahran'ın uranyumu yüzde 3.67 oranında zenginleştirme hakkı olduğunu söylese de, ertesi gün İran'ın uranyum zenginleştirmemesi gerektiğini açıkladı. Ardından Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran'ın uranyum zenginleştiren tek nükleer olmayan ülke olmak istediğini söyledi.

Öte yandan İran'ın yüzde 3.67 oranında uranyum zenginleştirme imkânına sahip olması durumunda bu oranın barışçıl amaçlarla uyumlu olmadığı belirtiliyor. Zira birkaç hafta içinde yüzde 20, sonra yüzde 60 ve en sonunda da yüzde 90 zenginleştirme oranına ulaşabilir ki bu da silah üretmek için gereken oran.

Her iki taraftan gelen belirsiz açıklamalara rağmen İran ve Washington'un çok yakında bir anlaşmaya varma noktasında olduğu kesin. Ancak görüşmelerdeki duraklamanın bölgesel bir başka gelişmeyle bağlantılı olduğu anlaşılıyor. İran'da Recai Limanı’nda ağır kayıplara yol açan ve etkileri halen devam eden bir patlama meydana gelirken, Husilerin İsrail hedeflerine yönelik saldırısı gerçekleşti. Husilere ait bir insansız hava aracı İsrail'deki enerji merkezini çevreleyen köprünün yakınına düşerek geniş çaplı bir hasara yol açtı. İsrail güvenlik birimlerinin yaptığı değerlendirmelerde, Husilerin Ben Gurion Havalimanı'na yeni tip bir füze fırlattığı belirtiliyor. Saldırı üzerine İsrail, İran’ı hedef alma ve eleştirme bahanesi bulma fırsatını kaçırmayarak, Tahran’ı Husi saldırısının arkasında olmakla suçladı.

İran'ın yıllardır Husilere askeri, mali ve lojistik destek sağladığı biliniyor. Ancak İsrail, bu olayı İran'ı eleştirmek ve Washington ile yürüttüğü müzakereler kapsamında ona baskı yapmak için kullandı. Öte yandan İran da Husi saldırılarını, Washington'u Kızıldeniz'deki saldırıları durdurmaları için Husileri etkileme gücüne sahip olduğuna ikna etmek amacıyla kullanıyor ve bu, İran'ın bilinen meseleleri birbirine bağlama politikasıyla örtüşüyor.

Daha sonra üçüncü tur görüşmelerin ardından müzakereler durdu, ama dördüncü tur görüşmeler yakın. Trump da Husiler ile Kızıldeniz'de ABD gemilerine yönelik saldırıların durdurulması ve ABD’nin Yemen'deki Husilere yönelik saldırılarının durması konusunda anlaşmaya vardıklarını duyurdu.

Bilhassa saldırılardan zarar gören Mısır ve Suudi Arabistan gibi Kızıldeniz'e kıyısı olan bölge ülkeleri olduğu için, iki taraf arasındaki saldırıların durması, bölgede sükunetin sağlanması ve gerginliğin azalması için olumlu bir gösterge. Suudi Arabistan, Yemen'de gerginliğin azaltılması ve Yemen krizinin barışçıl bir şekilde çözülmesi amacıyla bu anlaşmaya mutlaka destek verecektir. Ancak anlaşma diğer yandan, Trump'ın övünebileceği herhangi bir başarı elde etmek isteyen Washington'a baskı yaparak, İran ve İsrail'in çıkarları doğrultusunda birbirlerini nasıl kullandıklarını da ortaya koydu.

Kaldı ki Washington ile Husiler arasındaki anlaşmaya ilişkin soru işaretleri de gündemde; anlaşma Trump'ın bölge ziyareti bitene kadar geçici mi olacak, yoksa devam mı edecek? Yemenli isyancılar sadece İsrail gemilerine saldırmaya devam ederse ne olacak? Bu durum İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının durmasına yol açacak mı? Tüm bunlar önümüzdeki ziyaretten sonra cevapları daha da netleşebilecek sorular.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre İran, İsrail ve Husiler, mevcut süreçte çıkarlarını korumak için Amerikan rolünü kullanmayı, ondan faydalanmayı başardılar. Ancak gelişmeler henüz şekillenme aşamasında ve bunların kısa sürede çökecek geçici düzenlemelerle mi yoksa daha uzun süre devam edecek düzenlemelerle mi sonuçlanacağı belirsiz.