Erdoğan: Şam'a yönelik yaptırımların kaldırılmasını istiyoruz... İsrail devrimi ‘dinamitlemeye’ çalışıyor

Erdoğan, İsrail'in Suriye ve Lübnan'a yönelik saldırılarının bölgenin istikrarını tehdit ettiğini söyledi

Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'i Suriye ve bölgeyi istikrarsızlaştırmakla suçladı. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)
Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'i Suriye ve bölgeyi istikrarsızlaştırmakla suçladı. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)
TT

Erdoğan: Şam'a yönelik yaptırımların kaldırılmasını istiyoruz... İsrail devrimi ‘dinamitlemeye’ çalışıyor

Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'i Suriye ve bölgeyi istikrarsızlaştırmakla suçladı. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)
Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'i Suriye ve bölgeyi istikrarsızlaştırmakla suçladı. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan dün Suriyeli mevkidaşı Ahmed eş-Şera'ya Türkiye'nin Suriye'ye uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılması için diplomatik çabalarını sürdüreceği konusunda güvence verdi.

Türkiye Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suriyeli mevkidaşı eş-Şera ile görüşmesine ilişkin bir açıklama yayınlandı. Şarku’l Avsat’ın Reuters’tan aktardığı açıklamada, Erdoğan'ın Antalya Diplomasi Forumu için Türkiye’de bulunan eş-Şera ile yaptığı görüşmede, Suriye ile ticari ve ekonomik alanda iş birliğini canlandırmak için gayretlerin artırılması gerektiğini ve Türkiye'nin istikrarı yeniden tesis etmek için Suriye'yi desteklemeye devam edeceğini vurguladığı belirtildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan görüşmede, Türkiye’nin Suriye’de yeniden kaos yaşanmasını isteyenlere fırsat verilmemesini memnuniyetle karşıladığını, gelecek yılların Suriye’de istikrarın, refahın ve huzurun yılları olacağını ifade etti.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Antalya Diplomasi Forumu'ndaki görüşmeleri sırasında Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera ile el sıkıştı. (AFP)Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Antalya Diplomasi Forumu'ndaki görüşmeleri sırasında Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera ile el sıkıştı. (AFP)

Türkiye, İsrail'i Beşşar Esed rejiminin devrilmesinin ardından ülkedeki bölünmeleri körükleyerek Suriye'deki devrimi dinamitlemeye çalışmakla suçladı ve bölgedeki istikrarsızlıktan sorumlu tuttu.

Erdoğan, İsrail'in Suriye'de etnik ve dini aidiyetleri kaşıyarak, ülkedeki azınlıkları hükümete karşı kışkırtarak 8 Aralık devrimini dinamitlemeye çalıştığını vurguladı.

“Suriye'nin yeni bir istikrarsızlık girdabına sürüklenmesine göz yummayız” diyen Erdoğan, Suriye halkının acı, zulüm ve savaştan bıktığını ifade etti.

Türkiye'nin güneyindeki Antalya kentinde dün başlayan 4’üncü Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuşan Erdoğan, İsrail'in Suriye'deki saldırılarının DEAŞ’la mücadele çabalarını olumsuz etkilediğini söyledi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuştu. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Antalya Diplomasi Forumu'nun açılışında konuştu. (Türkiye Cumhurbaşkanlığı)

Erdoğan ayrıca, İsrail'i Lübnan ve Suriye'ye yönelik saldırılarıyla bölgenin istikrarını doğrudan tehdit etmekle suçladı.

Türkiye, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera liderliğindeki yeni yönetimi çeşitli alanlarda destekliyor. Ankara ile Şam arasında Suriye'de Türk askeri üslerinin kurulmasını da içeren olası bir askeri iş birliği anlaşması, Hama ve Tiyas askeri havaalanlarını vurmakta gecikmeyen İsrail'i endişelendirdi. İsrail, iki hafta boyunca saldırılarını Türkiye'nin büyük bir hava üssü inşa edeceği söylenen T4 Hava Üssü’ne yoğunlaştırdı.

Diğer yandan Türk ve İsrail heyetleri çarşamba günü Azerbaycan'da, gerilimi azaltma mekanizması kurulması ve Suriye topraklarında olay ya da çatışmaların önlenmesi konusunda anlaşmaya varmak amacıyla görüşmelerde bulundu.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Antalya Diplomasi Forumu koridorlarında sohbet ediyor. (EPA)Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Antalya Diplomasi Forumu koridorlarında sohbet ediyor. (EPA)

Pazar gününe kadar devam edecek olan 4’üncü Antalya Diplomasi Forumu'na katılan eş-Şera, forumun ilk yılından bu yana Suriye'nin ilk resmi katılımını gerçekleştiriyor. Zira geçen yılki foruma Suriye'nin varlığı o dönemde Suriyeli bir muhalefet heyetiyle sınırlı kalmıştı.

Geçtiğimiz yıl üçüncüsü düzenlenen foruma Birleşmiş Milletler (BM) Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen'in yanı sıra aralarında Müzakere Komisyonu Başkanı Bedir Camus, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu Başkanı Hadi el-Bahra ve Geçici Hükümet Başbakanı Abdurrahman Mustafa'nın da bulunduğu çok sayıda muhalif isim katılmıştı.

Foruma devlet ve hükümet başkanları ile dışişleri bakanları, 140 ülkeden yaklaşık 450 temsilci, üst düzey uluslararası örgütlerden 60 temsilci ve 4 binden fazla konuk katılıyor.

Eş-Şera'nın foruma katılmak üzere Türkiye'ye yaptığı ziyaret, İsrail'in Suriye topraklarına yönelik saldırılarını sürdürmesi ve Ankara'nın Suriye topraklarındaki askeri varlığını güçlendirme çabalarının İsrail tarafından reddedilmesi nedeniyle Türkiye ile İsrail arasındaki anlaşmazlıkların arttığı bir döneme denk geldi.

Bir çatışma çözüm mekanizması kurulması yönündeki çabaların devam edeceğini belirten Türkiye Savunma Bakanlığı kaynakları, İsrail'in bölgedeki yayılmacı politikasından vazgeçmesi ve uluslararası toplumun bu konuda üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesi gerektiğini vurguladı.

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Türkiye'de düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu çerçevesinde Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ile bir araya geldi. (SANA)Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Türkiye'de düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu çerçevesinde Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ile bir araya geldi. (SANA)

Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ile bir görüşme gerçekleştiren eş-Şera, Şam'ın Beşşar Esed döneminden bu yana Suriye'ye uygulanan yaptırımların kaldırılması talebine destek sağlamak amacıyla başka görüşmeler de gerçekleştirecek.

Türkiye, eş-Şera ile Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin arasında iki ülke arasındaki görüş ayrılıklarını gidermek üzere bir toplantı düzenlemeye hazırlanıyor.

Türkiye'nin BM Daimî Temsilci Yardımcısı Aslı Güven, İsrail'in Suriye topraklarına yönelik devam eden saldırılarının (Suriye’nin) egemenliğinin ihlali anlamına geldiğini ve bölgesel istikrarı tehdit ettiğini vurguladı.

Perşembe gecesi BM Güvenlik Konseyi'nde İsrail'in Suriye'ye yönelik saldırılarına ilişkin düzenlenen oturumda konuşan Güven, İsrail'in Suriye topraklarına saldırmaya devam ederek (Suriye’nin) egemenliğini ihlal ettiğini, bölgesel istikrarı tehdit ettiğini ve Suriye'nin terör örgütü DEAŞ'la mücadele çabalarını ve terörle mücadeleye yönelik ortak çabaları doğrudan zayıflattığını söyledi.

Suriye yönetiminin attığı adımların, halkının beklentileri doğrultusunda Suriye'ye ait ve Suriye liderliğinde bir siyasi geçişi hayata geçirme iradesini gösterdiğini belirten Güven, Suriye'nin egemenliği, toprak bütünlüğü ve birliğinin tam olarak korunması gerektiğini ve Türkiye'nin bu hayati görevde Suriye ile iş birliğine hazır olduğunu vurguladı.

Güven, uluslararası toplumu, Suriye halkının onurlu bir şekilde toparlanmasına yardımcı olmak için ortak bir sorumluluk üstlenmeye ve onlarla gerçek bir dayanışma göstermeye çağırdı.



Washington ve Tahran arasında gizli mesajlar ve tehditler

Tahran'ın merkezinde, son savaşta İsrail tarafından öldürülen İranlı komutan ve bilim adamlarının fotoğraflarının yer aldığı bir poster (AP)
Tahran'ın merkezinde, son savaşta İsrail tarafından öldürülen İranlı komutan ve bilim adamlarının fotoğraflarının yer aldığı bir poster (AP)
TT

Washington ve Tahran arasında gizli mesajlar ve tehditler

Tahran'ın merkezinde, son savaşta İsrail tarafından öldürülen İranlı komutan ve bilim adamlarının fotoğraflarının yer aldığı bir poster (AP)
Tahran'ın merkezinde, son savaşta İsrail tarafından öldürülen İranlı komutan ve bilim adamlarının fotoğraflarının yer aldığı bir poster (AP)

Gerilimin ve spekülasyonların arttığı bir ortamda ABD ve İran, İsrail-ABD saldırılarının ardından Tahran'ın nükleer yapısında meydana gelen hasarın boyutuna ilişkin farklı değerlendirmeler ve İran Devrim Muhafızları Ordusu'nun (DMO) henüz açıklanmayan füze cephaneliğinin kullanımına ilişkin artan uyarıları arasında, İran'ın nükleer programı konusunda müzakere masasına dönme olasılığına ilişkin üstü kapalı mesajlar vermeye devam ediyor.

ABD Başkanı Donald Trump dün gece Iowa'da yaptığı açıklamada, “İran askeri saldırılardan büyük zarar gördü ve sanırım şimdi gerçekten müzakere etmek istiyorlar. Belki bir toplantı yapmak istiyorlar. Bence çok hevesliler. Neler olacağını göreceğiz” ifadelerini kullandı.

İran'ın nükleer programının ‘tamamen yok edildiğini’ iddia eden Trump, “Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) da bunu teyit etti” dedi. Tahran'ın Washington ve İsrail'e karşı tutumunda bir değişiklik olduğunu belirten Trump, “İran eskiden ABD hakkında en kötü şeylerin söylendiği yerlerden biriydi. Şimdi artık o kadar kötü konuşmuyorlar” şeklinde konuştu.

ABD Başkanı görüşmelere doğrudan müdahale etme olasılığı konusunda ise şunları söyledi: “Gerekirse müdahale ederim. Biz gerilimi artırmak istemiyoruz, İran'a normal bir ülke muamelesi görmesi için yeni bir şans vermek istiyoruz.”

ABD Başkanı Donald Trump, Iowa'daki bir mitinge gitmeden önce gazetecilere açıklamalarda bulundu. (AP)ABD Başkanı Donald Trump, Iowa'daki bir mitinge gitmeden önce gazetecilere açıklamalarda bulundu. (AP)

‘Zaman kaybı’

Washington'daki bu iyimserlik ne önceki yönetim ne de muhafazakâr siyasi çevreler tarafından paylaşılıyor. Beyaz Saray eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, İran'ın ‘nükleer programını yeniden inşa etmek için halen bilgi ve niyete sahip olduğu’ uyarısında bulundu. New York Times'taki yazısında Bolton, Fordo ve diğer İran nükleer tesislerine yönelik saldırıların ‘muazzam hasar verdiğini’, ancak ‘yetersiz’ olduğunu savundu.

“Saldırıların erken durdurulması İran'a yeniden toparlanma şansı verdi” diyen Bolton sözlerini şöyle sürdürdü:

“İran'ın nükleer programının kökü kazınmadı ve nükleer bilgi birikimi halen Tahran'daki rejimin elinde. İran rejiminin nükleer hayallerinden vazgeçmeye hazır olduğuna dair bir işaret yok ve şu an yeni bir nükleer anlaşma için doğru zaman değil. Sürekli izleme ve gerekirse ilave saldırılara hazır olmak gerekiyor. Bir nükleer anlaşma ve UAEA ile teknik bir taahhüt olmadan nükleer faaliyetleri izlemek zor olacak. İdeal bir dünyada tüm İran uranyumu çıkarılmalı ve Libya gibi güvenli bir yerde depolanmalı. Ancak Tahran'da bir şeyler değişmedikçe kapsamlı bir anlaşmaya varmak imkânsız.”

Trump karşıtı Bolton’un yazısının devamında şu ifadeler yer aldı: “Bazıları halen İran'la yeni bir nükleer anlaşmanın ‘kutsal kasesini’ arıyor. Ancak bu çabalar zaman ve nefes kaybından başka bir şey değil. Çünkü İran anlaşmanın etrafından dolanıyor, sonra da geri adım atıyor.”

İran, bir gün evvel UAEA ile iş birliğini askıya alma kararını onaylamasına rağmen, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na bağlılığını ifade etti.

İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Direktörü Rafael Grossi arasında Tahran'da yapılan görüşmedenİran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Direktörü Rafael Grossi arasında Tahran'da yapılan görüşmeden

‘Füze kabiliyetleri’

Öte yandan Tahran askeri gücünü göstermeye devam ediyor. DMO yetkilisi Ali Fazli, İran'ın ‘henüz ortaya çıkmamış birçok füze kabiliyetine’ sahip olduğunu söyledi ve ‘düşmanların herhangi bir çılgınlığına daha şiddetli ve yıkıcı bir yanıtla karşılık verileceği’ uyarısında bulundu.

Şarku'l Avsat'ın İran devlet televizyonundan aktardığına göre Fazli yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Şu ana kadar kullanılan füze kabiliyetlerimiz potansiyelimizin yalnızca yüzde 25 ila 30'unu temsil ediyor. Siccil füzesi yörüngesi itibariyle beklenmedik ve düşman için alışılmadık bir füze. Henüz füze şehirlerinin kapılarını açmadık. Stratejik kabiliyetlerimiz halen korunuyor.”

Fazli, benzeri görülmemiş bir askeri hazırlıktan söz etmesine rağmen, İran'ın nükleer silah peşinde olmadığını vurgulayarak, “Nükleer bomba yapmak istemiyoruz… Bu ideolojik ilkelerimizden kaynaklanıyor” dedi.

İsrail planı

İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz bugün yaptığı açıklamada, iki ülkenin haziran ayında 12 gün boyunca karşı karşıya geldiği savaşın ardından ordunun, İran'ın İsrail'i bir daha tehdit etmemesini sağlayacağını söyledi.

Katz yaptığı açıklamada, İsrail ordusunun ‘İran'ın İsrail'i bir daha tehdit etmemesini sağlayacak bir plan’ geliştireceğini vurgulayarak, ordunun ‘Tahran üzerinde hava kuvvetlerinin hava üstünlüğünü sağlamak için istihbarat ve operasyonel düzeyde hazır olması’ gerektiğini bildirdi.

Katz'ın açıklamaları haziran ayında iki taraf arasında yaşanan 12 günlük savaşın ardından geldi. Söz konusu savaşta İsrail, İran'ın nükleer tesislerine saldırmış ve savaşın amacının Tahran'ın nükleer silah geliştirmesini engellemek olduğunu iddia etmişti.

İsrail saldırıları sonucu çok sayıda üst düzey askeri yetkili ve nükleer bilimci öldü.

İran da İsrail'e roket ve füze atarak misilleme yaptı; yetkililere göre İsrail’de 28 kişi öldü.

İsrail ve İran, ABD arabuluculuğunda bir ateşkes üzerinde anlaşarak 24 Haziran'da çatışmalara son verdi.

 İsrail saldırılarında öldürülen Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) komutanlarının ve bilim adamlarının yasını tutan İranlılar (İran Dini Lideri Ali Hamaney’in internet sitesi)İsrail saldırılarında öldürülen Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) komutanlarının ve bilim adamlarının yasını tutan İranlılar (İran Dini Lideri Ali Hamaney’in internet sitesi)

Saldırının etkinliği

ABD ve İsrail'in İran'ın Fordo ve Natanz gibi kilit tesislerine düzenlediği saldırı, Washington'daki siyasi ve istihbarat çevrelerinde yoğun tartışmalara yol açmaya devam ediyor. Trump saldırıyı ‘tam bir başarı’ olarak nitelendirirken, ABD raporlarına göre istihbarat kaynakları, nükleer program üzerindeki potansiyel etkinin sadece birkaç aylık bir gecikme olduğunu söyledi.

Saldırıdan bir gün sonra ABD Genelkurmay Başkanı Dan Caine, “Nihai bir değerlendirme yapmak için henüz çok erken” dedi. Analistler, gerçek hasarın boyutunun ancak haftalar sürecek saha ve teknik gözlemlerden sonra netleşeceğine inanıyor.

Bu ayrışmanın ortasında, diplomatik iletişim kanallarını yeniden canlandırmak için üst düzey bir ABD elçisi ile İranlı yetkililer arasında olası yeni bir görüşme turu için hazırlıkların yapıldığına dair haberler geliyor.

Trump, Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un ‘harika bir insan ve harika bir müzakereci’ olduğunu belirterek şöyle dedi: “Şu ana kadar harika bir iş çıkardı ve daha fazlasını da yapacak.”

Ancak analistler, İranlıların 2015 anlaşması öncesinde yaptıkları gibi, ABD'deki siyasi ortamın değişmesini bekleyerek müzakerelerde oyalama taktiğine geri dönebilecekleri konusunda uyarıyor.

Trump, müzakerelere dönüş olasılığı konusunda ihtiyatlı bir iyimserlik sergilerken, İranlı eski danışmanlar ve askeri komutanlar daha sert tutumlar sergiliyor. Kuşkusuz bu da iki taraf arasında devam eden çekişmeyi yansıtıyor.