Etiyopyalıları öldürüyor ve körlüğe neden oluyor... Trahom hastalığı nedir?

Butajira yakınlarındaki bir köyde trahom testi yapılan insanlar (AFP)

Shishu Shiva durmadan göz kırpıyor ve güneş ışığından rahatsız oluyor. Sol gözünün korneasında, Etiyopya'da yaygın olan ve körlüğe neden olabilen trahom hastalığının bir belirtisi var.

Ağrı o kadar şiddetli ki 35 yaşındaki çiftçi ve fırıncı çalışmayı tamamen bırakmış. Kır saçlı ve sakallı zayıf adam, Addis Ababa'dan yaklaşık yüz kilometre uzaklıkta, merkezdeki küçük bir köy olan Asano'daki evinde kalıyor.

İki çocuk babası Shiva, mobilyasız evinden şöyle diyor: “Sonunda sol gözümün ağır hasar gördüğünü öğrendim... Ağrı, çalışma ve gündelik işlerimi yerine getirmemi etkiliyor. Her ağrı nöbetinde rahatsızlığı hafifletmek için kirpiklerimi yırtıyorum. Her acı hissettiğimde kör olacağımdan korkuyorum.”

Etiyopya'da bir hemşire trahom hastasının gözlerini muayene ediyor. (AFP)

‘Oldukça yaygın’

Bu durum, yaklaşık 120 milyonluk bir ülke olan Etiyopya'da nadir değil. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre yoksul Doğu Afrika ülkesi, dünya genelinde trahomun endemik olduğu bölgelerde yaşayan 103 milyon insanın yarısından fazlasına ev sahipliği yapıyor.

WHO'ya göre trahom, dünyanın en yoksul veya kırsal bölgelerinin çoğunda oldukça yaygın. Afrika, hastalıktan en çok etkilenen kıta ve hastalıkla mücadele için en büyük çabanın sarf edildiği kıta olmaya devam ediyor.

Trahom, Chlamydia trachomatis adı verilen bir bakterinin neden olduğu bir göz enfeksiyonudur. Enfekte kişilerin gözleri veya burunlarıyla temasın yanı sıra enfekte kişilerin göz veya burun salgılarıyla temas eden sinekler yoluyla da bulaşır.

Hastalık özellikle, hastalık için rezervuar görevi gören çocuklarla sık temas eden kadınları etkiler.

Hastalık zamanla göz kapağının içe doğru dönmesine ve kirpiklerin göz küresine sürtünmesine neden olarak korneaya zarar verir. Hastalar şiddetli ağrı çeker ve genellikle 30 ila 40 yaşları arasında görme yetilerini kaybedebilirler.

Çocukluğundan beri sürekli ağrı çekmesine rağmen Shishu Shiva ameliyat olmadan önce uzun süre tereddüt etti. Kendisi gibi göz hastası olan annesinin ameliyattan sonra iyileşmediğini, ancak göz doktoru ve savunmasız nüfuslar arasında farkındalığı teşvik eden Alman sivil toplum kuruluşu Christian Blind Mission (CBM) üyesi Gizacho Abebe tarafından ikna edildiğini söyledi.

Trahom şüphesi olan bir kadın Butajira'daki bir hastanede görme testlerinden geçiyor. (AFP)

Kişisel hijyenin önemi

Asano yakınlarındaki küçük bir köyde onlarca kişiyi bir araya getiren 60 yaşındaki Abebe, kişisel hijyenin önemini şu ifadelerle vurguluyor: “Onlarla kişisel hijyenin önemi hakkında konuşuyoruz... Trahomu önlemek için bu çok önemli bir nokta.”

Abebe, “Yüzünüzü temiz suyla yıkamalısınız” diyor kalabalığa. Nehre ulaşmak amacıyla üç saat yol yürümek zorunda olan bu kırsal topluluk için bu çok büyük bir zorluk. Köyde suyu bakteriler için bir üreme alanı olan çiftlik hayvanlarıyla paylaşıyorlar.

Abebe, “İçme suyu elde etmek için hükümetle birlikte kuyular kazıyoruz” diyor.

Bir trahom hastası Butajira yakınlarındaki bir sağlık tesisinde göz ameliyatı geçiriyor. (AFP)

CBM, hoparlörlerden bölgenin en büyük şehri olan ve özel bir hastanesi bulunan Butajira'da yaşayanları taramaya çağırıyor.

Daha az ilerlemiş vakalarda antibiyotik ya da merhemlerle tedavi hastalığı ortadan kaldırmak için yeterli. Ancak daha ciddi vakalar için bir operasyon gerekiyor.

Ameliyat, elektriği olmayan küçük bir sağlık merkezinde gerçekleştiriliyor. Lokal anestezinin ardından göz doktoru Siyster Tadelech üst göz kapağında bir kesi açıyor ve bunun çok zor olduğunu söylüyor. İşlem yaklaşık otuz dakika sürüyor.

Shishu Shiva eve dönmeden önce kısık sesle “Kendimi daha iyi hissediyorum” diyor.

WHO'ya göre 2024 yılı sonuna kadar trahom, aralarında Togo ve Gana'nın da bulunduğu 21 ülkede halk sağlığı sorunları listesinden çıkarıldı. Abebe'ye göre Etiyopya'da ‘azaltılabilir’ ama nüfusun yaşam standardı iyileşmediği sürece ortadan kaldırmak çok zor.