ABD’nin Hartum Büyükelçiliği, Sudan halkının sivil hükümet talebini ve demokratik geçiş sürecinin yeniden başlamasını desteklemeye devam edeceğini duyurdu. Ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasındaki iç çatışma, uzun süreli çatışmaların başlaması ve ülkenin dört bir yanına yayılacak sıkıntıların patlak vermesi riski taşıyor. ABD Büyükelçiliği tarafından yapılan açıklamada, çatışmanın olaylardan etkilenen sivillere insani yardımların ulaştırılmasını engellediği ve altyapıya zarar verdiği vurgulandı. Açıklamada, “Ülkedeki şiddet olaylarından ve Sudan halkının iradesinin yok sayılmasından Sudan'da savaşan tarafları sorumlu tutmaya devam edeceğiz” denildi.
Şiddetli çatışmalar
Dün, Suudi Arabistan ve ABD'nin arabuluculuğunda çatışan taraflar arasında geçtiğimiz hafta Cidde’de imzalanan ateşkes anlaşmasının çökmesinin ikinci günü, Genelkurmay Başkanlığı karargahı yakınlarında düzenlenen oturma eyleminin şiddet kullanılarak dağıtılmasının dördüncü yıl dönümünde ve ülkedeki insani ve ekonomik durumun kötüleştiği bir dönemde başkent Hartum’da şiddetli çatışmalar patlak verdi. Hartum'un eski Omdurman bölgesinde ve güneyinde çatışmalar yeniden yoğunlaştı. Başkent, iki taraf arasında şiddetli patlamaların duyulduğu ve ağır silahların kullanıldığı yoğun çatışmalara sahne oldu. Çatışmalar, Ulusal Radyo ve Devlet Televizyonu Kurumu ve Hartum Emniyet Müdürlüğü’nün yanı sıra çok sayıda hastane ve yoğun nüfuslu mahallelerin yer aldığı stratejik öneme sahip bir bölgede yoğunlaştı.
Çatışmalar sekizinci haftasına girdi
Hartum'un havadan uçaklarla ve karadan tanklarla bombalandığı çatışmalar sekizinci haftasına girerken olaylar yatışabilecek gibi görünmüyor. Sudan Kızılayı, kimliği belirsiz 180 kişinin cesedinin gömülü bulunduğunu duyurdu. Hartum sakinleri, orduya ait savaş uçaklarının Hartum'un güneyindeki bölgeleri bombaladığını ve buna HDK tarafından kontrol edilen bölgelerden karadan uçaksavar ateşi ile karşılık verildiğini anlattılar. Görgü tanıkları, Hartum'un kuzeyinde ve güneyinde bombardıman ve doğuda çatışmaların kaydedilmesinden bir gün sonra, dün sabah Hartum’un kuzeyindeki Omdurman banliyösünde ‘topçu bombardımanı’ ve başkentin güneyindeki es-Sahafa mahallesine düşen top mermilerinin siviller arasında can kayıplarına neden olduğunu bildirdiler. Görgü tanıklarına göre Kuzey Darfur eyaletinin başkenti el-Faşir’in kuzeyindeki Kutum köyü çevresinde de çatışmalar yaşandı. Orgeneral Abdulfettah el-Burhan liderliğindeki ordu ile Korgeneral Muhammed Hamdan Dagalo (Hamideti) liderliğindeki HDK arasında Suudi Arabistan-ABD arabuluculuğunda yapılan geçici ateşkes anlaşmasının tıpkı öncekiler gibi çökmesinin ardından çatışmalar son iki günde yoğunlaştı.
BMGK
BM Güvenlik Konseyi (BMGK), Sudan ordusu komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın Birleşmiş Milletler (BM) Sudan Temsilcisi Volker Peretz’i Sudan’daki çatışmayı körüklemekle suçlamasının ardından cuma akşamı BM'nin Sudan'daki Entegre Geçiş Yardım Misyonu'nun (UNITAMS) görev süresini 6 ay uzattı. BMGK, UNITAMS’ın görev süresinin 3 Aralık 2023'e kadar uzatılmasına oybirliğiyle karar verdi. Görev süresinin bu kadar kısa süreliğine uzatılması, ülkedeki koşulların hassasiyetini yansıttı. Orgeneral Burhan, geçtiğimiz hafta Peretz’i Sudan ordusu ile Korgeneral Hamideti liderliğindeki HDK arasındaki kanlı çatışmayı körüklemekle suçlamıştı. Burhan, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e bir mektup göndererek ‘yıkıcı bir çatışmaya dönüşen siyasi bir sürece liderlik ederken ‘yanıltıcı olmakla’ suçlamadığı Peretz'in yerine bir alternatif isim sunmasını istedi.
BMGK’nın çarşamba günü kapalı kapılar ardından yaptığı toplantının sonunda Guterres, “BMGK, UNITAMS’ın görev süresinin uzatılıp uzatılmayacağına karar vermelidir” diyerek BM Sudan Temsilcisi Peretz'e ‘güvenini’ teyit etti. Ayrıca, bir dizi başka konsey üyesi de BM elçisine desteklerini ifade ettiler. Birleşik Krallık Birleşmiş Milletler Daimi Temsilci Yardımcısı Büyükelçi James Kariuki, “BMGK, önümüzdeki altı ay, UNITAMS'ın hayati görevlerini yerine getirme yeteneği üzerindeki etkileri değerlendirmesi için zaman tanıyacak” dedi.
Üç aylık raporlar
Öte yandan ABD Daimi Temsilci Yardımcısı Büyükelçi Robert Wood, BMGK’nın görev süresinin uzatılması konusunda fikir birliğine varamamasından duyduğu üzüntüyü dile getirdi. Wood, BMGK’nın önümüzdeki aylarda UNITAMS’ın çatışmayı sona erdirilmesine, insan haklarını ve insani yardımların ulaştırılmasına daha iyi destek sağlayacak’ bir kararı onaylayacağını umduğunu belirtti. Cuma akşamı kabul edilen kararda, BM Genel Sekreteri Guterres’e Sudan'daki çalışmalar hakkında her üç ayda bir rapor verilmeye devam edilmesi çağrısı yapıldı. Bir sonraki raporun 30 Ağustos'ta yayınlanması bekleniyor.
Orgeneral Burhan tarafından ‘çatışmayı körüklemekle’ suçladığı sırada New York'ta bulunan Peretz’in, önümüzdeki günlerde ‘bölgeye’ dönmesi bekleniyor. BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Farhan Haq’ın aktardığına göre Afrika Birliği (AfB) yetkilileriyle görüşmek üzere Addis Ababa’yı ziyaret edecek.
UNITAMS, eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir iktidarının düşmesinden yaklaşık bir yıl sonra demokratik geçiş sürecini desteklemek amacıyla 2020 yılının Ağustos ayında kuruldu ve görev süresi her yıl bir yıl daha uzatıldı.
Sivilleri hedef alan saldırılar
BMGK ayrıca, ateşkesi sürdürme ve insani krizi hafifletme amaçlı müzakerelerin çökmesinin ardından başkent Hartum'da devam eden çatışmalar çerçevesinde Sudan'da çatışan tarafları çatışmaları durdurmaya çağırdı. BMGK’nın New York'taki toplantısının ardından yapılan basın açıklamasında, BMGK’nın çatışmalardan ‘son derece endişeli’ olduğu ve siviller ile BM ve insani yardım personeline yönelik tüm saldırıları kınadığını belirtildi. Açıklamada ayrıca BMGK’nın çatışan tarafların çatışmaları derhal durdurmaları, insani yardımların ulaştırılmasını kolaylaştırmaları, kalıcı bir ateşkese ulaşmaları ve Sudan'da kalıcı, kapsamlı ve demokratik bir siyasi çözüm sürecini yeniden başlatmaları gerektiğini vurgulandığı belirtildi.
