Dünya Bankası (WB), Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkelerindeki ekonomik büyümeye, petrol dışı sektörlerin öncülük edeceğini açıkladı.
Bununla birlikte, ekonomiyi çeşitlendirme çabaları daha fazla reform gerektiriyor.
KİK ekonomilerinin 2023’te yüzde 1 büyümesi, ardından 2024’te yüzde 3,6 ve 2025’te de yüzde 3,7’ye yükselmesi bekleniyor.
Dünya Bankası, Körfez ülkelerindeki son ekonomik gelişmelere ilişkin son raporunda, bu yıl kaydedilen zayıflığı esas olarak petrol sektöründeki düşüşe bağladı.
Söz konusu raporda, küresel ekonomik yavaşlamanın yanı sıra OPEC+’nın devam eden üretim kesintileri nedeniyle 2023 yılında yüzde 3,9 daralmasının beklendiği de ifade edildi.
Bununla birlikte, KİK ülkelerindeki petrol dışı sektörlerin 2023’te yüzde 3,9, orta vadede ise yüzde 3,4 büyümesi bekleniyor.
Bu, petrol sektörü faaliyetlerindeki düşüşün telafi edilmesine yardımcı olacak.
Bunun nedenleri arasında, sürdürülebilir özel tüketim, istikrarlı stratejik yatırımlar ve destekleyici maliye politikası gibi çeşitli faktörler yer alıyor.
Raporda ayrıca, KİK ülkelerindeki ekonomik çeşitlendirme çabalarının meyve vermeye başladığı, ancak daha fazla reform ihtiyacının devam ettiği belirtildi.
Petrol dışı sektörler büyümenin lokomotifi
Rapor hakkında yorum yapan Dünya Bankası KİK Ülkeleri Direktörü Safaa El Tayeb El-Kogali, “Olumlu bir ekonomik büyüme yolunu sürdürmek için bu ülkelerin makroekonomilerini akıllıca yönetmeye devam etmeleri, yapısal reformları taahhüt etmeleri ve petrol dışı ihracatlarını artırmaları gerekiyor” dedi.
Ancak, Ortadoğu’daki mevcut çatışma gibi, bölge ve özellikle KİK ülkelerinin beklentileri açısından büyük riskler oluşturan, olumsuz etki yaratabilecek riskler var.
Bu riskler, küresel petrol piyasalarında oynaklığın artmasına neden oldu.
Dünya Bankası’nın kıdemli ekonomisti Halid Hamud ise şu değerlendirmeyi yaptı:
“Körfez ülkelerindeki petrol dışı sektörlerin performansı, 2023 yılının büyük bölümünde petrol üretiminde yaşanan düşüşe rağmen, 2023 yılında gözle görülür bir iyileşme kaydetti. Ekonomik çeşitlendirme çabaları ve petrol dışı sektörlerin geliştirilmesi, KİK ülkelerinde çeşitli sektörlerde ve coğrafi bölgelerde iş fırsatları yaratılmasına büyük katkı sağlamıştır.”
Suudi kadınların katılımında niteliksel sıçrama
Dünya Bankası, raporun özel bölümünde Suudi kadınların işgücüne katılımındaki dikkate değer artışa odaklandı.
Raporda, tüm yaş grupları ve eğitim seviyelerindeki Suudi kadınların ekonominin çeşitli sektörlerinde iş fırsatı bulduğu, istihdama katılım oranlarının 2017 yılından bu yana ciddi oranda arttığı ve en önemlisi bu artışın işsizliğin azalmasına yol açtığı vurgulandı.
Bu olumlu gelişmenin, daha fazla kadının işgücüne katılmasını kolaylaştıran, Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu hedefleri doğrultusunda başlatılan etkili bir reform kampanyası da dahil olmak üzere, çeşitli faktörlerden kaynaklandığı ifade edildi.
Rapora göre, Suudi Arabistan’da özel sektördeki işgücü istikrarlı bir oranda büyüyerek 2023’ün başlarında 2,6 milyon işçiye ulaştı.
Suudi kadınların işgücüne katılımı altı yılda iki kattan fazla arttı. Bu oran, 2017’nin başında yüzde 17,4 iken, 2023’ün ilk çeyreğinde yüzde 36’ya çıktı.
Dünya Bankası kıdemli ekonomisti Johannes Koettl ise KİK ülkelerinde kadınların işgücüne katılımındaki gözle görülür artışa övgüde bulundu.
Koettl, Suudi Arabistan’ın birkaç yıl içinde kadınların ekonomik olarak güçlenmesini teşvik etme konusundaki başarılarının etkileyici olduğunu, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve dünya için dersler sağladığını söyledi.
KİK ülkeleri için ekonomik beklentiler
Suudi Arabistan’da ise petrol sektörünün 2023 yılında yüzde 8,4 daralması bekleniyor.
Bu, OPEC Plus ittifakı kapsamında üzerinde anlaşmaya varılan petrol üretimine uygulanan kısıtlamaları yansıtıyor.
Ancak petrol dışı sektörler, daha esnek maliye politikası, güçlü özel tüketim ve artan kamu yatırımlarıyla desteklenen yüzde 4,3’lük büyüme sayesinde daralmanın şiddetini hafifletecek.
Suudi Arabistan’daki büyümenin, petrol ve petrol dışı sektörlerdeki genişlemeyi yansıtacak şekilde 2024’te yüzde 4,1 oranında toparlanması bekleniyor.
Katar’da ise reel GSYİH büyümesinin 2023’te yüzde 2,8 olarak kaydedilmesi ve orta vadede bu hızla devam etmesi bekleniyor.
İnşaat sektöründeki zayıflığa ve sıkı para politikasına rağmen, artan turist sayısı ve düzenlenen büyük organizasyonlar sayesinde hidrokarbon dışı sektörlerde yüzde 3,6 ile güçlü bir büyüme kaydedileceği tahmin ediliyor.
2023 yılı boyunca 14 büyük spor etkinliğinin daha düzenlenmesi, Katar’ın küresel bir spor merkezi olarak konumunun güçlendirilmesine katkıda bulunacak.
Buna petrol ve gaz sektörünün 2023 yılında yüzde 1,3 oranında büyümesi eşlik edecek.
Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) gelince, Dünya Bankası, zayıf küresel aktivite, durgun petrol üretimi ve zor finansal koşullar nedeniyle ekonomik aktivitenin 2023’te yüzde 3,4 olarak kaydedilmesini bekliyor.
OPEC Plus’ın petrol üretim kotalarında ek kesintiye gitmesinin ardından, BAE’deki petrol GSYİH büyümesinin 2023’te yüzde 0,7 olması ve kota kısıtlamalarının hafifletilmesiyle 2024’te önemli ölçüde toparlanması bekleniyor.
Petrol dışı üretimin, turizm, emlak, inşaat, ulaştırma ve imalat sektörlerindeki güçlü performans ve artan sermaye harcamaları sayesinde yüzde 4,5 oranında artarak, 2023 yılında ekonomik aktiviteyi desteklemesi bekleniyor.
Bahreyn’de de ekonomik büyümenin, petrol sektörünün zayıf performansı nedeniyle 2023’te yüzde 2,8 ile istikrar kazanacağı tahmin ediliyor.
Ülkede petrol ve gaz sektörünün 2023-2024 döneminde yüzde 0,1 oranında hafif bir büyüme kaydetmesi beklendiğinden, petrol dışı sektör büyümenin ana lokomotifi olmayı sürdürecek.
Hidrokarbon dışı sektörler ise turizm ve hizmet sektörlerindeki toparlanma ve altyapı projelerinin devam etmesiyle desteklenerek yaklaşık yüzde 4 oranında büyümeye devam edecek.
Kuveyt’te ise petrol üretimindeki düşüş, sıkılaşan para politikası ve küresel ekonomik aktivitedeki yavaşlama nedeniyle, ekonomik büyümenin 2023’te keskin bir şekilde yavaşlayarak yüzde 0,8 olması bekleniyor.
OPEC Plus üretim kotalarının ve küresel talebin azalması nedeniyle Petrol GSYİH’sının 2023 yılında yüzde 3,8 oranında azalacağı tahmin ediliyor.
Al-Zour rafinerisindeki artan faaliyetlerin desteğiyle, üretim kotalarındaki kısıtlamaların hafifletilmesiyle 2024 yılında toparlanma yaşanacak.
Petrol dışı sektörün ise özel tüketim ve gevşek maliye politikasının desteğiyle 2023 yılında yüzde 5,2 oranında büyümesi bekleniyor.
Dünya Bankası, OPEC Plus’ın üretim kesintileri ve küresel ekonomik aktivitedeki yavaşlama nedeniyle Umman ekonomisinin 2023’te yavaşlamasını bekliyor.
Ancak artan enerji üretimi ve geniş yapısal reformlar sayesinde ekonominin orta vadede iyileşeceğini tahmin ediyor.
Petrol üretiminin azalmasıyla birlikte, genel büyümenin 2023’te yüzde 1,4 olarak yavaşlaması bekleniyor.
Rapora göre, petrol dışı sektörler ise inşaat sektöründeki toparlanma ile yenilenebilir enerji ve turizm yatırımlarının etkisiyle yüzde 2’yi aşan büyümeyi destekleyecek.
Çin'in merkez doğusundaki Jiangsu eyaletinde bulunan BYD fabrikasındaki elektrikli araç montaj hattında çalışan iki işçi, 6 Temmuz 2020 (AFP)
Lucid Group Suudi Arabistan'daki ilk otomobil fabrikasını açtı (Lucid Group)
Fas'ın Tanca kentinin doğusundaki Renault-Nissan fabrikasında otomobil parçalarının montajından bir kare, 12 Mart 2018 (AFP)