İran DMTK Başkanı Şahrudi öldü mü?

İran’da Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) Başkanı Mahmud Haşimi Şahrudi'nin sağlık durumuyla ilgili Tahran’dan akıllarda soru işareti bırakan açıklamalar gelmeye devam ediyor.
İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı haber ajansları Şahrudi’nin öldüğünü rapor ederken hükümet ajansları ise DMTK Başkanı’nın öldüğü haberlerini reddetti. 70 yaşındaki Haşimi Şahrudi, tıbbi kaynakların sindirim sisteminden rahatsızlandığını doğrulamasından önce, mevcut İran Dini lideri Ali Hamaney'in yerine aday gösteriliyordu.
2017 yılında Hamaney tarafından DMTK’nın başkanlığına getirilen Şahrudi, aynı zamanda üyeleri doğrudan Hamaney tarafından seçilen Anayasayı Koruma Konseyi hukukçularından biri.
Şahrudi, 10 yıl sürdürdüğü Yargı Erki Başkanlığı görevini 2009 yılında İran rejiminin en üst düzey ikinci nesil yetkililerinden sayılan Sadık Laricani’ye devretti.
1980'lerin başında Irak İslam Yüksek Konseyi ve onun askeri kanadı Bedir Tugayı’nın kurulmasında kilit rol oynayan Şahrudi, Almanya'nın Hannover kentindeki bir hastanede tedavi gördü ve ülkesine geri döndü. Almanya’da tedavi gördüğü sırada insan hakları örgütleri, Alman makamlarına insan hakları ihlallerindeki rolünden ötürü Şahrudi’yi tutuklama çağrısında bulundular.
İran medyasında farklı sesler yükseliyor
Dün sabah saatlerinde DMO’ya bağlı “Fars” ve “Tesnim” haber ajanslarının yanı sıra muhafazakâr çevreden hükümete yakın “Mehr” haber ajansı, Haşimi Şahrudi'nin öldüğünü duyurdu. Resmi haber ajansı IRNA ise Şahrudi’nin öldüğü haberlerini “söylentilerden” ibaret olduğunu kaydetti. İran'ın yarı resmi haber ajansı ISNA, Şahrudi’nin öldüğü haberlerine karşılık onun hayatından kesitlerin yer aldığı bir haber yayınladı. ISNA, Hatemu'l-Enbiya Hastanesi’nin başhekimi Hadi Kazımi’nin yaptığı “Şahrudi’nin sağlık durumunda bir değişiklik yok” şeklindeki açıklamasını aktardı.
Öte yandan DMTK, geçtiğimiz Pazar günü yapılan son toplantısını, Anayasayı Koruma Konseyi başkanlığını yürüten 92 yaşındaki Ahmed Cenneti başkanlığında gerçekleştirdi. Cenneti’nin DMTK’ya geçici olarak başkanlık etmesi Hamaney’in Konsey’e yeni isimler seçeceği yorumlarına neden olurken, aynı zamanda Hamaney’in halefi ile ilgili birçok spekülasyon ortay çıktı. 20 yıl boyunca İran eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani’nin adıyla ilişkilendirilen DMTK’nın en önemli görevleri, ülkenin kamu politikalarını belirlemek, Parlamento ile Anayasayı Koruma Konseyi arasındaki anlaşmazlıkları gidermek, İran Dini Lideri’ne tavsiyelerde bulunmak. DMTK üyeleri her 5 yılda bir İran Dini Lideri tarafından seçilirken, son üye seçimi Ağustos 2017’de yapıldı.
Bazı güvenilir kaynaklar birkaç gün önce Yargı Erki Başkanı Sadık Laricani’nin DMTK başkanlığı için düşünülen bir isim olduğunu belirttiler. Bunun ardından İran Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri, Astan-i Kudsi Rezevi'nin başkanı Ayetullah Seyyid İbrahim Reisi’nin Yargı Erki Başkanlığına vekâleten atandığını doğruladı.
Muntazeri, geçtiğimiz hafta yargı değişikliğini tartışmak üzere Laricani ve Reisi arasında yapılan toplantılara ilişkin haberleri yorumladı. Kaynaklar, Reisi’nin Yargı Erki Başkanı kıdemli yardımcılarıyla bu konuda bir toplantı yaptığını söylediler. İran rejiminin üç numarası olan iki makam, Hamaney’in haleflerinden farklı olarak İran’da iki kat öneme sahip.
Reisi’nin İran’ın dini lideri olması mümkün mü?
Eğer Reisi hakkındaki bilgiler doğrulanırsa, muhafazakâr çevrelerden yapılan çağrıya karşılık katıldığı 2017 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Hasan Ruhani’ye mağlup olan Reisi’nin İran’ın dini lideri olması yolundaki şansı artacak.
Öte yandan, Laricani’nin atanmasının beklendiği DMTK’ya yeniden seçilerek özellikle 2017 cumhurbaşkanlığı seçimleri dışında tutulduktan sonra rakiplerine sürpriz yapan eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile Laricani arasındaki anlaşmazlıklar yeniden ortaya çıkacak.
Haşimi Şahrudi ile iyi ilişkileri olan Ahmedinejad, geçen yıl Kasım ayında Hamaney’den kendisiyle Laricani kardeşler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek üzere Şahrudi’nin başkanlığında bir komisyon oluşturmasını istemişti.
Fakat Sadık Laricani, kardeşi İran Meclis Başkanı Ali Laricani ile birlikte, Ahmedinejad'la yaşadıkları anlaşmazlıklara ilişkin düzenlenen bir dizi toplantıya katılmamayı tercih etti.

İran anayasası, İran cumhurbaşkanının herhangi bir nedenle iki ay süreyle yetkilerini kullanamaması durumunda, İran cumhurbaşkanlığının görevlerini geçici bir komitenin üstlenmesini öngörüyor.

131. maddeye göre başkanın ölümü, yokluğu, iki ayı aşan hastalık veya görev süresinin dolması ve yeni cumhurbaşkanının seçilmemesi halinde, cumhurbaşkanının görevlerini bir komisyon üstlenecek.

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Rehber'in onayıyla, Meclis Başkanı ve Yargı Başkanının da yer aldığı bir komiteye başkanlık ediyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı, 50 gün içinde başkanlık seçimlerini düzenlemekle yükümlü olacak.

131. maddeye göre Rehber, cumhurbaşkanı yardımcısının yetkilerini gerektiği gibi kullanamaması halinde cumhurbaşkanının tüm yetkilerini doğrudan şahsen üstlenebilir veya yeni bir yetkili atayabilir.

İran Anayasası'nın 113. Maddesine göre İran Cumhurbaşkanı'nın, Rehber'den sonra ülkede en yüksek yetkili olduğunu ve Rehber ile ilgili konular hariç, Anayasa'nın uygulanmasından ve yürütme organını (hükümeti) yönetmekten sorumludur.

Bu, İran'ın başbakanlık görevini devralmak üzere geçici bir komite kurma durumu ile üçüncü kez karşı karşıya kalmasıdır.

İlki, İran devriminin ilkelerine ihanet ettiği gerekçesiyle Rehber Humeyni tarafından görevden alınan eski Cumhurbaşkanı Ebu'l Hasan Beni Sadr’ın görevden alınmasının ardından gerçekleşti. Beni Sadr 1979 devriminden sonra İran'ın ilk seçilmiş cumhurbaşkanıydı. Paris'te sürgünde iken Ekim 2021'de öldüğünde 88 yaşındaydı. Komitenin çalışmaları 22 Haziran 1980'den aynı yılın 2 Ağustos'una kadar yaklaşık iki ay sürdü.

İkincisi, 30 Ağustos 1981 tarihinde İran Başbakanı Muhammed Ali Recai'nin suikasta uğramasının ardından kurulmuştur. Komisyon, Başbakanlık binasının bombalanmasından birkaç saat sonra çalışmalarına başladı ve 9 Ekim 1981 tarihine kadar devam etmiştir.

İran DMTK Başkanı Şahrudi öldü mü?